Шупашкарти 177-мӗш «Мерчен» ача пахчи мӗн уҫӑлнӑранпа, 1990 ҫултанпа, ачасене наци культурипе туслаштарма тӑрӑшать. Ачасене чӑваш наци культурипе ытларах кӑсӑклантарас тӗллевпе унта ҫулсерен ака уйӑхӗнче чӑваш культурин эрнелӗхӗ иртет.

Ача пахчинче «Халӑх тумӗн уявӗ» мероприятие ирттересси йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Унта чӑвашсен, вырӑссен, тутарсен тумӗсем пирки калаҫаҫҫӗ. Кӑҫал ку уяв ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче иртнӗ. Унта шӑпӑрлансем, ашшӗ-амӑшӗсем хутшӑннӑ. Уявра ЧНКн Президиум пайташӗ Г.Л.Никифоров та пулнӑ.

Мероприятире «Мерчен» ача пахчин воспитателӗсен ушкӑнӗ тата ачасен «Ҫӑлкуҫ» ушкӑнӗ халӑх тумӗсене кӑтартнӑ, чӑваш, тутар, вырӑс юррисене шӑрантарнӑ, ташланӑ, наци вӑййисене вылянӑ.

Унтах «Чӑваш тӗрри» курав йӗркеленӗ. Куравра хӗрарӑмсен капӑрӗсем, тутарсен пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрӗ тюпетейка хутшӑннӑ.

Халӑх тумӗсем ачасене питӗ килӗшнӗ. Халӗ ача пахчи Маргарита Антонова заведующи ертсе пынипе «Акатуя» хатӗрленет.

Ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Етӗрнери 3-мӗш шкулта 1-мӗш класра вӗренекенсем, «Искорки» ҫамрӑк патриотсен шкулне ҫӳрекенсем, Етӗрнери ача-пӑча вулавӑшӗ ирттернӗ «Чӑваш культурин еткерӗ» таврапӗлӳ сехетне хутшӑннӑ.

Ачасем Иван Яковлев пирки пӗлнӗ. Ҫавӑн пекех шӑпӑрлансем Константин Иванов пултарулӑхӗпе пурнӑҫӗпе паллашнӑ. Пӗчӗкскерсем вулавӑш ӗҫченӗ чӑвашсен паллӑ ҫыннисем пирки каласа панине тимлӗн итленӗ. Иван Яковлев Чӗмпӗрте шкул уҫнине, унта Константин Иванов вӗреннине пӗлнӗ.

Ачасем «Силпи — поэзи ҫӑлкуҫӗ» электрон хӑтлав урлӑ Ивановӑн Слакпуҫӗнче иртнӗ ачалӑхӗпе, унӑн сӑввисемпе, сӑнӳкерчӗксемпе паллашнӑ.

Ачасем К.Ивановӑн «Сентти» пуххинчи сӑвӑсене, И.Яковлев пирки вуланӑ. Таврапӗлӳ сехечӗ «Илемлӗ, илемлӗ…» юрӑпа вӗҫленнӗ.

Юлашки вӑхӑтра тематика туйӗсем час-часах ирттерме пуҫларӗҫ. Хашӗ-пӗри туя ӗлӗкхилле, чӑвашла йӗркелет.

Ку, паллах, ырӑ пулӑм. Ара, хальхи йышши туйсенче йӑла-йӗрке ҫухалнӑпа пӗрех вӗт. Ҫамрӑксем ӗлхи йӑласем патне таврӑннине вара ырламалла ҫеҫ.

Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Шупашкарти мӑшӑрлану керменӗнче чӑвашла туй иртнӗ. Чӑваш тӗрриллӗ кӗпе тӑхӑннӑ Рувимпа Ирина Мӑшӑрлану керменне чӑваш кӗввипе кӗнӗ.

Ҫӗнӗ мӑшӑра ҫемье ҫаварнӑ ятпа чи малтанах хӑнасем, наци тумне тӑхӑннӑскерсем, саламланӑ. Пӗтӗмпе ҫав кун 43 мӑшӑр алӑ пусса ҫемье ҫаварнине ҫирӗплетнӗ.

Ача-пӑча чӑваш юррин «Мехел» конкурсӗн ҫӗнтерӳҫисене палӑртнӑ. Кӑҫал конкурс ҫӳллӗ шайра иртнине палӑртаҫҫӗ.

Жюри председателӗ Николай Казаков палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал конкурса Шупашкарти ача пахчисенчен нумаййӑн хутшӑннӑ.

Куславкка тӑрӑхӗнчи 7 ҫулти Даша Моранькова сцена ҫинче ташласа юрланӑ чухне шалта йӑлтах чӗтреннине пытарман. Вӑл кӑшт ҫеҫ ҫӗнтерӳҫӗ ятне тивӗҫеймен. Кӗҫӗннисен йышӗнче унран Евгения Васильева иртсе кайнӑ. Вӑл жюрие вокалпа кӑна мар, сӗрмекупӑс каласа та тӗлӗнтернӗ.

Конкурсра Вероника Арисова патӗнче ӑсталӑхне туптакансем маттурлӑхӗпе палӑрнӑ. Анна Порфирьева вӑтам ӳсӗмри ушкӑнра мала тухнӑ. Юлия Мокеевӑпа Павел Васильев аслӑраххисен ушкӑнӗнче ҫӗнтернӗ. Анастасия Егоркина салтак пирки юрланӑ юрӑ вара пурне те тыткӑнланӑ. Анчах Анастасийӑран Анна Орлова ирттернӗ.

«Мехел» ҫулран ҫул аталанса пырать. Унӑн халӑх тетелӗнчи ушкӑнра 500 ытла ҫын регистрациленнӗ. Ҫынсем юрӑҫсемшӗн тӗнче тетелӗнче те сасӑланӑ. Муркаш районӗнчи Дарья Макарова ытларах пухнӑ. Ҫаван пекех арҫын ачасен «Туссем» ушкӑнне, «Юханшыв» ансамбль ачисене куракансем килӗштернӗ.

Малалла...

Ака уйахӗн 24-мӗшӗнче, чӑваш ҫырулӑхӗн кунӗ умӗн, РФ Президенчӗ ҫумӗнчи Чӑваш Республикин тулли праваллӑ представительствинче Чӑваш культурипе информаци центрне уҫӗҫ.

Чӑваш культурипе информаци центрӗ хӑш енӗпе ӗҫлет-ха? Унӑн тӗп тӗллевӗ — чӑваш халӑхӗн йӑли-йӗркине сыхласси, аталантарасси, чӑваш наципе культура пӗрлешӗвӗсемпе ӗҫлесси.

Чӑваш культурипе информаци центрӗнче ҫынсем чӑваш чӗлхине, чӑваш юррипе ташшине вӗренме пултараҫҫӗ. Ҫавӑн пекех унта хаҫат-журналпа паллашма май пур. Вӗсен йышӗнче район кӑларӑмӗсем, Чӑваш Ен пирки тухнӑ кӗнекесем пур.

Центр Мускавра Мӑн Ордынка урамӗнчи 46-мӗш ҫуртра 18 сехетре уҫӗҫ.

Ӗнер, ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче музейпа курав центрӗн йӑла-йӗрке залӗнче «Силпи ялӗнчи чиперуксем» ятлӑ курав уҫӑлнӑ. Ӑна, паллах, Чӑваш Енри Литература ҫулталӑкне халалланӑ. Куравра мӗнлӗ пикен ӳкерчӗкӗсем пулнине те чухлама йывӑр мар.

Куравра Нарспи сӑнарне тӗрлӗ вариаципе кӑтартнӑ. Ӗҫсене тӗрлӗ материалтан хатӗрленӗ: йывӑҫ, тӑм, береста тата ытти те.

Ӗҫсен авторӗсен ячӗсем Чӑваш Енре анлӑ сарӑлнӑ. Вӗсем — Н.И.Степанова, Т.В.Шаркова, А.А.Васильева, З.И.Воронова тата ыттисем. Ҫавӑн пекех ытти хулари ӑстасен ӗҫӗсем те пур. Унччен вӗсем «Руҫ ӑстисем» пӗтӗм тӗнчери куравра та пулнӑ-мӗн.

ЧР Вӗренӳ министерствин хушӑвӗпе килӗшӳллӗн 2015 ҫулхи ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче 9 сехет ҫурӑра ЧР Вӗренӳ институчӗн акт залӗнче «Туслӑх хӗлхемӗ» фестивалӗн республикӑри тапхӑрӗ уҫӑлать. Унта чӑваш тата вырӑс шкулӗсенче вӗренекенсем валли чӑваш чӗлхипе тата культурипе ирттерекен «Ҫӑлтӑрчӑк» вӑйӑ конкурсӑн тата «Шевле» ӳнер ӑсталӑхӗн конкурсне кӗртнӗ.

Фестивале районсенчи тапхӑрта мала тухнӑ ачасем хутшӑнӗҫ. «Ҫалтӑрчӑк» конкурса пӗтӗмпе пилӗк станципе ирттерӗҫ. Вӗсем:

1. «Чӗлхе — халӑх мулӗ» — чӑваш чӗлхи».

2. «Чӑваш халӑхӗн нумай ҫӑлтӑр, Ҫеҫпӗл, Иванов…»

3. «Чӑваш халӑх сӑмахлӑхӗ»

4. «Илемлӗх тӗнчи — чӑваш литератури» (чӑваш литературин классикӗсен тата юбилярсен хайлавӗсене илемлӗ вулани).

5. «Пирӗн пултарулӑх» — ачасен пултарулӑх тупӑшӑвӗ, юрлани, харпӑр хӑй сӑввисене вулани тата ытти те.

Конкурса хутшӑнакан кашни ача кашни станци витӗр тухать. «Шевле — 2015» конкурсра ачасен литература хайлавӗн сыпӑкӗ тӑрӑх виҫӗ сехетре ӳкерчӗк хатӗрлемелле пулӗ.

Ҫӗнтерӳҫӗсене жюри палӑртать. Кун пирки халӑха информаци хатӗрӗсем урлӑ пӗлтерӗҫ.

Пушкӑртстанри Пелепей хулинче «Силпи асамачӗ» ача-пӑчапа ҫамрӑксен пултарулӑх фестивалӗ иртнӗ. Ҫулсерен йӗркелекенскере кӑҫал акан 10-мӗшӗнче пухӑннӑ.

Фестиваль 4 номинаципе иртнӗ: «Илемлӗ вулав», «Фольклор», «Хореографи», «Эстрада юрри». Хутшӑнакансен пултарулӑхне тӳресем ҫулне кура икӗ ушкӑна пайласа хакланӑ: 7–12, 13–18 ҫултисем.

Ӗпхӳ хулинчи П.М. Миронов ячӗллӗ чӑвашсен вырсарни шкулӗнче вӗренекен ачасем те «Силпи асамачӗ» конкурсра маттур пулнӑ.

12 ҫула ҫитменнисен ӑмӑртӑвӗнче Семен Виниченко пӗрремӗш степеньлӗ диплома, «Сӑвӑ калакансем» номинацире вара Олег Федоров иккӗмӗш степеньлӗ диплома тивӗҫнӗ.

«Эстрада юрри» номинацире Анастасия Тихонова, Аделина Петрова Дарья Захарова тата хаклӑ дипломсемпе парнесем ҫӗнсе илнӗ.

Эскизри чӑн пурнӑҫа хӑҫан куҫайӗ?

Ӗнер пирӗн республикӑра Туризма аталантарас ыйтупа ведомствӑсен хушшинчи канашӑн ларӑвӗ иртнӗ. Унта ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов «Этника Чӑваш Енӗ» туризмпа рекреаци кластерӗ тӑвас ӗҫ епле пыни пирки каласа кӑтартнӑ.

Ку проект миҫе ҫул каялла пуҫланнине те йӑпӑр-япӑр аса илеймӗн. Ҫапах та лав пӗр вырӑнта тӑмасть темелле. Культура министрӗ иртнӗ уйӑхӑн 31-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Правительствипе Туризма аталантарас енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви республикӑна 250 миллион тенкӗ укҫа уйӑрса пама килӗшӳ алӑ пуснине пӗлтернӗ. «Кӗмӗле» Шупашкарта тӑвакан «Амазония» этнокомплекс (вӑл та маларах асӑннӑ кластера кӗрет) патне газ, шыв тата ҫул ҫитерме ямалла.

Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн Пуҫлӑхӗ Иван Моторин ку проекта пурнӑҫа кӗртесси ҫапах та тивӗҫтерменнине пӗлтернӗ, ӗҫе хӑвӑртлатма хушнӑ.

Пуш уйӑхӗн 23–26-мӗшӗсенче Мурманскри педагогика колледжӗнче наци культурисен фестивалӗ иртнӗ. Ӑна студентсем, диоспорӑсем, колледж хӑнисем ҫулсеренех ирттереҫҫӗ, ку йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.

Фестивальти кашни кун тӗрлӗ халӑх пирки каласа кӑтартнӑ. Пӗрремӗш кунхине студентсене вырӑссем, украинсем, беларуҫсем пирки каласа кӑтартнӑ. Ун чухне «Мурманск облаҫӗнчи украинсем» наци культурин автономийӗ» общество организацийӗн пултарулӑх ушкӑнӗсем сцена ҫине тухнӑ.

Иккӗмӗш кунхине «Чӑваш тӗнчи» чӑваш культурин обществин элчисем эстафетӑна йышӑннӑ. Вӗсем Чӑваш культурин кунне йӗркеленӗ. «Акатуй» ансамбль солистки Дина Агеева чӑваш халӑхӗ мӗнле пулса кайни, вӗсен наци тумӗн уйрӑмлӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ.

Чӑваш Ене ҫӗр пин юрӑ, ҫӗр пин ташӑ, ҫӗр пин тӗрӗ тӗнчи тесе ахальтен каламаҫҫӗ. Ирина Федорова чӑваш тӗррине кӑтартнӑ, унти эрешсем, тӗссем мӗне пӗлтернине ҫутатнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл ӗлӗкхи чӑваш хӗрарӑмӗсен тумне кӑтартнӑ. Вӑл ӑна хунямӑшӗнчен лекнӗ. «Акатуй» вокал ансамблӗ чӑваш юррисене шӑрантарнӑ. Чӑваш такмакӗсемсӗр те иртмен уяв.