Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Нарат Чаккинчи ҫурт Байкал хутлӑхӗнчисене те кӑсӑклантарать тесе пӗлтерет Надежда Смирнова хаҫатҫӑ.

Инҫет ҫӗртен асӑннӑ ялти Людмила Данькова килне курма ҫитнӗ. Ҫав хӗрарӑм мӑшӑрӗн ҫывӑх ҫыннисенчен юлнӑ еткерлӗхе — авалхи ӗҫ хатӗрӗсене, йӑла-йӗркепе ҫыхӑннӑ япаласене, куллен-кун усӑ куракан савӑт-сапана тата ыттине те — упраса хӑварнӑ. 2007 ҫулхи ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, хӑйӗн ҫуралнӑ кунӗнче, хӗрарӑм «Сире кӗтекен ҫурт» музей-ҫурт уҫнӑ.

Аваллӑхран юлнӑ япаласене вите, сарай пулнӑ хуралтӑсенче вырнаҫтарнӑ. Кашнин алӑкӗ ҫине чӑвашла, вырӑсла, акӑлчанла ӑнлантарса ҫырнӑ.

Ҫак кунсенче вара музей-ҫуртпа Байкал хутлӑхӗнче пурӑнакансем паллашнӑ. Инҫетри хӑнасемшӗн, Нарат Чаккине хӗсметре пӗрле тӑнӑ юлташӗ патне килсе ҫитнӗскерсемшӗн, чӑвашсен авалхи йӑли-йӗрки, япалисем, уйрӑмах асамлӑ тӗрри, питӗ кӑсӑклӑ пулнӑ.

«Чӑваш Республикин Правительство ҫуртӗнче «Ӗненӳ карапӗ» христиан куравӗ ӗҫлет, П.П. Хусанкай ячӗллӗ Культура керменӗ умӗнче синагога-урапа Раҫҫей Федерацийӗн тӗп раввинӗн ывӑлӗпе Берл Лазарпа тата Мускаври ҫамрӑк лаввинсемпе чарӑннӑ. Вӗсене Чӑваш Енӗн культура министрӗ Вадим Ефимов саламланӑ, куравf министрӑн ҫумӗ Татьяна Казакова пехилленӗ», – тесе шӑрҫаланӑ интернет-кӑларӑмсенчен пӗринче Виталий Станьял Чӑваш Енӗн культура министрне тенӗ уҫӑ ҫырура.

Унтан Виталий Станьял культура министрне хаклӑ тесе палӑртнӑ май «хӑнасене эсир Чӑваш Енре пирӗн патри мӗнпур 14 конфессие те тимлӗх уйӑрни пирки рапортларӑр», — тесе ҫырать.

Хаваслӑ хыпарсене вуланӑ май тӑван халӑх тата унӑн тӗнӗ пирки тунсӑх шухӑш килни пирки пӗлтерет автор. Унтан вӑл Вадим Ефимов министра ытти наци культурине аталантарма нумай вӑй хунипе пӗрлех ытти культурӑпа танах тӑван халӑхӑмӑрӑн культурипе тӗнне те йышӑнсан аванччӗ тесе каланӑ.

Ҫӗпӗрти йӑхташӑмӑрсемпе пӗрле

Нумаях пулмасть пирӗн республикӑри хастарсем Тӗмен тӑрӑхӗнчи йӑхташӑмӑрсем патне ҫитсе килнӗ. Курса калаҫма кӑна мар, вӗсен пурнӑҫӗ пикри документлӑ фильм ӳкерме те.

Инҫе ҫула Чӑваш наци конгресӗн пресс-службин ертӳҫи Зоя Яковлева тата Чӑваш патшалӑх университечӗн профессорӗ Владимир Васильев тухнӑ. Вӗсем Сургут, Нефтеюганск, Тобольск тата Тӗмен хулисене, вӑл тӑрӑхри Пӗчӗк Хутор, Канаш, Анат Тавда ялӗсене ҫитсе курнӑ.

Тӗмен тӑрӑхӗнчи маттур чӑвашсем ҫинчен вӗсем самай фото- тата видеоматериал пуҫтарнӑ.

Ҫӗпӗр чӑвашӗсен пурнӑҫне, вӗсен кулленхи ӗҫне-хӗлне Раҫҫей журналисчӗсен союзӗн пайташӗсем Владимир Васильевпа Зоя Яковлева фильмра кӑна мар, хаҫатсенче те, радиокӑларӑмсенче те ҫутатасшӑн.

Нумаях пулмасть Тӑвай районӗнчи Тенеяльне Литва Республикинчи ҫамрӑк тӗпчевҫӗ ҫитсе курнӑ. Вӑл чӑваш халӑхӗн историйӗпе кӑсӑкланнӑ. Чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗ вӑрӑм, вӑл паян та кӑсӑклӑ. Чылай ҫул хыҫа юлнӑ май культуринче, йӑли-йӗркинче улшӑнусем пулнӑ.

Литва тӗпчевҫи Тенеяльӗнче тӗне кӗмен чӑвашсем пуррине пӗлнӗ иккен. Вӑл вӗсен йӑли-йӗркине тӗпчесе пӗлесшӗн пулнӑ.

Тӗпчевҫӗ чӑвашсен авалхи тумӗ, ӗҫӗ-хӗлӗ пирки, чӳк тумалли, киремет вырӑнӗсемпе кӑсӑкланнӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ Клавдия Ахтямова, унӑн мӑшӑрӗ тӗне кӗмен чӑваш, ӑна ялти ватӑсем патне илсе кайнӑ.

Культура ӗҫченӗсем ялти тӗне кӗмен чӑвашсен йӑли-йӗрки пирки каласа кӑтартнӑ. Вӗсем Роза Анатольевнӑн пӗр ӗмӗр каялла тӗртсе тунӑ пусмаран ҫӗленӗ кӗписемпе, сурпансемпе паллаштарнӑ. Вӗсем клубра упранаҫҫӗ.

Тӗпчевҫӗ чӑваш хӗрарӑмӗн тумӗпе кӑсӑкланнӑ. Роза Ермолаева хӑй хатӗрленӗ хушпупа паллаштарнӑ. Тӗпчевҫӗ тумӑн кашни ҫӗввине, тӗррине ӳкерсе илнӗ.

Ял ҫыннисем хӑнана сурпан тата пушӑтран хуҫа ҫыхнӑ ҫӑпата парнеленӗ. Вӗсем ҫамрӑк хӗре чӑвашла тумлантарса пурте пӗрле сӑн ӳкерӗннӗ.

Малалла...

Чӑваш наци конгресӗн ӗҫченӗсем Крымри Тав ҫырӑвне тивӗҫнӗ.

Тав ҫырӑвӗпе ЧНКн тӗп бухгалтерне Марина Никоноровӑна тата ҫыруҫӑ-референтне Олеся Никитинӑна Чӑваш Республикипе Крым ҫурмаутрав хушшинчи ҫыхӑнӑва йӗркелекен коммерцилле мар организаци пуҫлӑхӗ Юрий Алексеев чысланӑ.

ЧНК пайташӗсем ку чыса Крымпа Чӑваш Республики хушшинчи культура тата экономика ҫыхӑнӑвӗсене йӗркелеме пулӑшнӑшӑн тивӗҫнӗ.

«Эсир халӑхсем хушшинчи туслӑха ҫирӗплетес енӗпе ырми-канми тӑрӑшни, тӑван ҫӗршыва, унӑн историне юратни, яланах малалла ӑнтӑлни пирӗн обществӑна ырӑ утӑмсем тума май парать. Сире ҫaк ӗҫpe ырлӑх-сывлӑх, ӑнӑҫу сунатӑп», — тесе Тав ҫырӑвӗнче ҫырни тата ҫав ятпа чысланишӗн саламлани пирки Чӑваш наци конгресӗн сайтӗнче пӗлтернӗ.

Чӑваш наци музейӗн йӑла-йӗрке залӗ чылайӑшне килӗшет. Уйрӑмах – туристсене. Ҫуллахи вӑхӑтра унта нумай турист пулса курать. Акӑ нумаях пулмасть музея каллех хӑнасем ҫитнӗ.

Самар облаҫӗнчи туристсем Шупашкара «Разумовский» теплоходпа ҫитнӗ. Вӗсем те Чӑваш наци музейӗн йӑла-йӗрке залне кӗрсе курнӑ. Музей ӗҫченӗсем вӗсене валли интерактивлӑ мероприяти йӗркелесе чӑваш тумӗсене кӑтартнӑ.

Этнографи секторӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Наталья Захарова 18-19-мӗш ӗмӗрсенче пурӑннӑ чӑвашсен кун-ҫулӗ, анатри, тури тата хутӑш чӑвашсен ун чухнехи тумӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Туристсене музей фондӗнчи тумсем кӑсӑклантарнӑ.

«Янтал» фольклор ансамблӗ «Хӗр макӑрни» йӑлана кӑтартнӑ. Ҫавӑн пекех вӗсем чӑваш тата вырӑс халӑх юррисене юрланӑ.

Ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Константин Иванов ҫуралнӑранпа 125 сул ҫитрӗ. Вӑл историе поэт, драматург, прозаик, куҫаруҫӑ, фольклорист пек кӗнӗ. Классикӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэмине халӗ те юратса вулаҫҫӗ. Аслисем ачасене ун пирки нумай каласа кӑтартаҫҫӗ. Кӑҫал Чӑваш Енре К.Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май чылай мероприяти ирттереҫҫӗ.

Утӑ уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Етӗрнери «Непоседы» сывлӑха ҫирӗплетмелли уйлӑха ҫӳрекенсемпе Константин Ивановӑн тӑван тӑрӑхне экскурс ирттернӗ. Вӗсем «Нарспи» поэма авторӗн тӑван тӑрӑхӗнче» хӑтлав кӑтартнӑ.

Ачасем Константин Ивановӑн йӑхӗ, Слакпуҫ ялӗ пирки, Константин Иванов пултарулӑхӗн ҫинчен нумай пӗлнӗ. Вӗсем «Нарспин» поэмине вуланӑ.

«Раҫҫей Почти» уйрӑмӗсенче салам ямалли чӑвашла открыткӑсем сутлӑхра пур — вӗсем пурӗ те 15 тенкӗ кӑна тӑраҫҫӗ. Чӑвашла открыткӑсене «Энтри» ТМЯП типографийӗнче кӑларнӑ, саккас тӑваканни — «Раҫҫей Почти».

Открыткӑсем ҫинче паллӑ чӑваш ӳнерҫисен картинисем вырнаҫнӑ — тӗслӗхрен, Никита Сверчковӑн «Чӑваш туйне» (1963–67), Моисей Спиридоновӑн «Шӑпӑрҫине» (1926) тупма пулать. Ҫавӑн пекех тематикӑсӑррисем те пур — «Чӑваш Енрен ырӑ сунса!», «Чун-чӗререн...» ятлисем.

Чӑваш Ен тулашӗнчисем открыткӑсене «СУМ» лавккара туянма пултараҫҫӗ. Унти хак — 20 тенкӗ.

Чӑваш Ене «Этносла Чӑваш Ен» турист кластерне туса федераци хыснинчен уйӑрнӑ укҫа-тенке усӑ курассипе кая юлса пынишӗн ят лекнӗ иккен. Ҫавна кура-тӑр иртнӗ эрнере республикӑн Правительство ҫуртне «ТРИ групп» акционерсен уҫӑ обществине йыхравланӑ. Шӑпах ӑна ӗҫе генподрядчик пулса тума шаннӑ.

7,6 миллиард тӑракан проекта пурнӑҫлама федераци хыснинчен 1,7 миллиард тенкӗ ытларах килмелле пулсан, 550 миллионне уйӑрнӑ. Анчах ӗҫӗ вырӑнта кал-кал пыни сисӗнмест иккен. Авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Ростуризм комиссийӗ ӗҫ-пуҫ епле пынине вырӑна ҫитсе тӗрӗслемелле. Генподрядчик хӑй майӗпен ӗҫленине кризиспа тата патшалӑх подрядчикӗсемпе сӑлтавлама пӑхать имӗш. Хайхи проекта тата ҫӗнӗрен пӑхса тухма тивет тесе ӗнентересшӗн иккен.

Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев кун пек тӳрре тухма пӑхнине, айӑплисене шыраса ларнине ӑнланманнине пӗлтернӗ. Таса чунпа ӗҫлемесен следовательсем патне те ҫул такӑрлатма тивме лекесси пирки асӑрхаттарнӑ.

Елчӗк районӗнчи Шӑмалак ялӗнче чӑвашсен уявне, Хоята, паллӑ тӑвасси йӑлана кӗнӗ. Ҫав кун арҫынсемпе хӗрарӑмсем кӑнтӑрла хыҫҫӑн вӑйӑ картине тӑраҫҫӗ.

Шӑмалаксем Хоята виҫҫӗмӗш ҫул паллӑ тунӑ. Кӑҫал та вӗсем чӑваш тумӗсем тӑхӑнса уява пухӑннӑ. Николай Львов, Раиса Львова, Людмила Чернова, Алевтина тата Ирина Ермаковӑсем, Людмила Степанова, Полина Львова, Валентина Лисова, Валентина Чернова, Валентина Сидорова, Николай Печков хастаррисене йышӗнче пулнӑ.

Чӑвашсен тумне тӑхӑннӑ шӑмалаксем илемлӗн курӑннӑ. Ку ӳсекен ӑрӑва тӗслӗх кӑтартать, чӑвашлӑха упрама май парать.

Сӑнсем (8)