Юмахсен каруселӗ каллех Шупашкарта. Пукане театрӗсен Йӑлана кӗнӗ фестивалӗнче хальхинче Тула, Волгоград, Саранск, Чаллӑ Ҫыртан килнӗ хӑнасем хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарӗҫ. Паян вара Чӑваш пукане театрӗнче семинар иртет. Унта тӗрлӗ хулари театрсем ыр кӑмӑллӑх проекчӗсемпе паллаштараҫҫӗ.
Фестиваль пӗр эрне пырӗ. Тула хулинчи пукане театрӗ Шупашкарта пӗрремӗш хут. Уява вӑл «Сказки у самовара» спектакль илсе килнӗ. Ӑна лартакансем вырӑс халӑхӑн чун-хавалне кӑтартас тенӗ, ҫавӑнпа та артистсен ҫи-пуҫӗ тӗсӗ, хурӑмӗ Тулӑри Филимоново теттисем евӗрлӗ. Спектакле урӑх чӗлхесене те куҫарнӑ. Юмахсен каруселӗ фестивальте артистсем спектакльсем кӑтартнисӗр пуҫне мастер-классене хутшӑнӗҫ. Унсӑр пуҫне Раҫҫей тава тивӗҫлӗ артисчӗн Надежда Алферован пултарулӑх каҫӗ пулӗ.
Куславкка районӗнчи паллӑ фермер Василий Семенов 2009 ҫултанпа купӑста фестивальне ирттерет. Малтан ӑна Карач ял тӑрӑхӗнче йӗркеленӗ, унтан вӑл Куславкка хулине куҫнӑ, республика шайне ҫитнӗ.
Кредит илсе пысӑк стройка пуҫланӑран Василий Николаевич уяв тума кӑҫаллӑха тӑхтас, ӑна ҫитес ҫула куҫарас тӗллевлӗччӗ. Раҫҫей ял хуҫалӑх банкӗн Чӑваш Енри филиалӗ вара вӑй-халне шеллемен фермера пулӑшма шухӑшларӗ. Ҫапла май вара кӑҫалхи фестиваль Шупашкарта иртрӗ.
Василий Николаевичӑн ырӑ пуҫарӑвне малалла аталантарса банк пархатарлӑ ӗҫ турӗ. Халӑх йӑлине манӑҫтарманни ҫитӗнекен ӑрушӑн уйрӑмах пӗлтерӗшлӗ. Пӗрле пуҫтарӑнса купӑста тӳсе йӳҫӗтесси ӗлӗкех пулнӑ, вӑл чӑн-чӑн уява ҫаврӑннӑ. Чӑваш кирек мӗнле ӗҫе те пӗччен-иккӗн мар, йышпа (нимелле) пурнӑҫланӑ. Ҫавӑнпа ывӑннине туйман, ӗҫӗ те ӑннӑ. Хамӑр ҫитӗнтернӗ экологи енчен таса пахча ҫимӗҫе йӑран ҫинченех йӳнӗпе сутни мӗн усси? Ӑна вырӑнта тирпейлесе хӗл каҫипе тупӑшлӑ вырнаҫтарни лайӑхрах.
Ҫак кунсенче Михаил Игнатьев Элтепер Шупашкар хула тата Мускав район ертӳлӗхӗпе пӗрле хула урамӗсенчи нумай хутлӑ ҫуртсен картишӗсене мӗнле тирпейлесе тӑнипе кӑсӑкланчӗ.
Унӑн ҫулӗ Пирогов урамӗнчи 8-мӗш, 8/1-мӗш, 12 тата 12/1-мӗш, 22-мӗш ҫуртсем патне выртрӗ — кунта таса, тирпейлӗ, хӑтлӑ. Ҫак урамри ҫуртсен хушшинчи ҫулсене, тротуарсене юсама, уйрӑм ҫынсен ҫӑмӑл автомашинисем валли парковкӑсем тума тӗллевлӗ программӑпа килӗшӳллӗн республика бюджетӗнчен 1 млн та 860 пин тенкӗпе туллин усӑ курнӑ: 2442 тӑваткал метр асфальт ҫула юсаса ҫӗнетнӗ, 1700 тӑваткал метр ҫӗнӗрен сарнӑ. Подряд организацийӗ пӗтӗм ӗҫе пысӑк пахалӑхпа пурнӑҫланӑ. Машинсене тӑратмалли вырӑн йӗркелес ӗҫ те малалла пырать.
Ҫу вӑхӑтӗнче «Мирный-1» тытӑм компани нумай хутлӑ ҫуртсен тӑррисене комиссипе тӗрӗсленӗ, кивелнисене, шыв юхтараканнисене ҫӗннипе улӑштарнӑ, стропилӗсене ҫирӗплетнӗ. Халӗ хваттерсенче пурӑнакансене канӑҫсӑрлантармасӑр шыв, ӑшӑ пӑрӑхӗсене юсаҫҫӗ. Ҫынсем ӗҫпе те, пахалӑхпа та кӑмӑллӑ.
2008-мӗш ҫулта «Ӑраскал» кӑларӑм 40 ҫул тултарнӑ ятпа «Чӑваш Радио» пултарулӑх ушкӑнӗ ӳнер музейӗ умӗнче аллея никӗсленӗччӗ. Кӑҫал ӑна ҫӗнетсе илем кӳме шут тытнӑ.
Телей кӳрекен аллейӑна никӗслес ӗҫе Венера Большова «Ӑраскал» кӑларӑмӑн авторӗ пуҫарса янӑ. Паян кунта 40 тӗп лартса хӑварчӗҫ, тавралӑха тирпей-илем кӗртрӗҫ. Хыр, туйя, барбарис йывӑҫҫисем аллейӑна ҫулталӑкӑн пур вӑхӑтӗнче те илем кӳрӗҫ. Пархатарлӑ ӗҫе «Чӑваш Радио ветеранӗсемпе, унта ӗҫлекенсемпе пӗрле студентсем те хутшӑнчӗҫ, ача сатне ҫӳрекенсем те айккинче юлмарӗҫ. «Ӑраскал» аллейӑн сӑн-сӑпатне тӗппипе улӑштарма палӑртнӑ. Ҫамрӑк хунавсене аллейӑна ҫурмаран пайлакан яштака хырӑн икӗ айккипе лартса хӑварчӗҫ. «Чӑваш Радиона» ертсе пыракан Эльвира Тимофеева пӗлтернӗ тӑрӑх ку пархатарлӑ ӗҫӗн пуҫламӑшӗ кӑна. Ҫавӑн пекех кунта чечек клумбисем йӗркелеме, саксемпе хунарсем вырнаҫтарма палӑртнӑ. «Ӑраскал аллейи ҫамрӑксен чи юратнӑ кану вырӑнӗ пуласса, хулана илем кӳрессе шанатпӑр», — теҫҫӗ радио ӗҫченӗсем.
Нумаях пулмасть Шупашкар район сучӗ наркотикпе айкашнӑ ҫамрӑка айӑпланӑ. Вӑл республикӑн тӗп хулине гашиш илсе килме тӑнӑ.
24-ри Андрей Арапов суд тенкелӗ ҫинче пӗрремӗш хут. Ҫамрӑк ҫын Киргизире ҫуралса ӳснӗ, вӑхӑтлӑха Шупашкарта пурӑннӑ. Наркотиксемпе ҫыхланнӑ Андрея йӗрке сыхлавҫисем ҫуллах асӑрханӑ. Гашиша вӑл Мускавра туяннӑ. Шупашкара ҫитес умӗн ӑна полици ӗҫченӗсем кӗтсе тӑнӑ. Тӗрӗслевре шырав йыттисем пулӑшнӑ. Араповӑн автомашининче 100 грама яхӑн наркӑмӑш тупнӑ. Саккун тӑрӑх ку пысӑк парти шутланать. Сӑтӑрҫӑн вӑхӑтлӑха хывнӑ хваттерӗнче те наркӑмӑшлӑ им-ҫама туртмалли хатӗрсем, унсӑр пуҫне усӑ курма чарнӑ эмел тупнӑ. Ҫамрӑк хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ, ҫакна ҫирӗплетсе хут ҫине алӑ пуснӑ. Анчах следстви пынӑ вӑхӑтра хӑй малтан каласа панине хирӗҫлеме тӑнӑ. Ҫапах та ҫамрӑк ҫыннӑн айӑпӗ куҫкӗрет. Наркотикпе ӑна алӑран тытнӑ, хваттерӗнче те ун айӑпне палӑртакан им-ҫампа тӗрлӗ хатӗр тупнӑ. Суд ҫамрӑка 4 ҫуллӑха ирӗкрен хӑтарма йышӑннӑ.
Пуҫиле шырав ӗҫченӗсем машинӑсем вӑрлакана тытса чарнӑ. Вӑл самантрах кирек мӗнле автомобиле тапратса кайма пултарнӑ.
Пасартан аякрах мар Гладков урамӗнче «Лада Проиора» ҫӑмӑл автомашина лартса хӑварнӑ пулнӑ. Ӑна куҫ хывнӑ вӑрӑ хуҫисем каясса кӗтсе илнӗ те ятарлӑ электронлӑ хатӗрпе усӑ курса сигнализацие сӳнтернӗ, машинӑна тапратасси те уншӑн йывӑрлӑх пулман. Автомобиле вӑл Миттов бульварӗнче вӑхӑтлӑха усӑ курма илнӗ гаража хӑваласа кайнӑ. Тепӗр темиҫе кунтанах «Лада Приора» хуҫи патне шӑнкӑравланӑ, машинӑна 100 пин тенкӗ тӳлесе каялла илме сӗннӗ. Хуҫин, паллах, шулӗке укҫа-тенкӗ парас шухӑш пулман, ку пӑтӑрмах пирки вӑл тӳрех полицие пӗлтернӗ. Кӗҫех йӗрке хуралҫисем вӑрӑ Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 33-ри арҫын пулнине палӑртнӑ, ӑна тытса чарнӑ. «Хальхи вӑхӑтра сигнализаци вӑрӑсенчен хӑтараймасть, пӗлекен ҫын ӑна темиҫе ҫеккунтрах сӳнтерме пултарать», — тенӗ ӑста вӑрӑ, хӑйне евӗрлӗ ӑста. «Лада Приорӑна» хуҫине тавӑрса панӑ. Вӑрра вара саккунпа килӗшӳллӗн айӑплӗҫ. Хальлӗхе вӑл кун йышши ытти ӗҫсемпе ҫыхӑннипе ҫыхӑнманнине тӗрӗслеҫҫӗ.
Республикӑри наркосыхлав управленийӗнче ӗҫлекенсем маршрутлӑ такси пассажирӗсене инкекрен хӑтарнӑ. Вӗсем тытса чарнӑ такси водителӗ наркотик сутнӑ, унсӑр пуҫне рейса тухас умӗн хӑй те наркотик тутанса минренӗ.
Йӗрке сыхлавҫисемшӗн йӑлана кӗнӗ тӗрӗслев ― малтанлӑха наркотике хӑй ирӗкӗпе пама ыйтаҫҫӗ, кайран вара тӗплӗн шырама пикенеҫҫӗ. Маршрутлӑ такси водителӗ ҫӳрекен машинӑра наркосыхлав управленийӗн ӗҫченӗсем 3 грама яхӑн гашиш тупнӑ. Наркӑмӑшпа тивӗҫтерекен патӗнче ирттернӗ тӗрӗслев те ӑнӑҫлӑ иртнӗ, унта тепӗр 50 грамм наркотик тупнӑ. Суту-илӗве рейса тухнӑ вӑхӑтра йӗркеленӗ. Наркӑмӑш туянас текенсем маларах телефонпа шӑнкӑравласа пӗлтернӗ, унтан маршруткӑна пассажир евӗр ларнӑ, ҫынсенчен вӑрттӑн билетпа пӗрле водительтен минретекен им-ҫам туяннӑ, тепӗр чарӑнура вара анса юлнӑ. Ытларах чухне суту-илӳ рейс вӗҫӗнче, ҫынсем ҫук вырӑнта иртнӗ.
Хальлӗхе наркосыхлав управленийӗнче ӗҫлекенсем ҫул-йӗр инспекторӗсемпе пӗрле Шупашкарти тата ҫывӗхри ялсене пассажир турттаракан маршрутсене тӗрӗслеҫҫӗ. Ҫак ӗҫре вӗсене кинологсемпе йытӑсем пулӑшаҫҫӗ.
Раҫҫей президенчӗн фондӗнчен Чӑваш Республикинчи вӗренӳ учрежденийӗсем валли 15 миллиона яхӑн тенкӗ уйӑрса панӑ. Ҫав укҫана Шупашкарти коррекциллӗ ача сачӗсен ҫурчӗсене тӗпрен юсама усӑ курма йышӑннӑ.
Шупашкарти 1-мӗш номерлӗ пуҫламӑш шкула, чӗлхи уҫӑлайман ачасен садне, алли-ури йӗркеллӗ ӗҫлемен ачасен садне пулӑшас пирки тахҫанах шухӑшласа хунӑ.
1-мӗш номерлӗ пуҫламӑш шкулта тата шкул ҫулне ҫитмен ачасен садӗнче паянхи кун тӗлне 108 -ӑн. Кунта шкул ҫулне ҫитменнисен 6 ушкӑнӗ тата 4 пуҫламӑш класс. Кӑҫал тата психика аталанӑвӗ тӗлӗшӗнчен юлса пыракан ачасен тепӗр ушкӑнне йӗркеленӗ. Ача сачӗн ҫуртне иртнӗ ӗмӗрӗн 85-мӗш ҫулӗнче хапартнӑ, вӑл самаях кивелнӗ. Кунта юсамалли, ҫӗнетмелли темӗн чухлех. Ача сачӗн пуҫлӑхӗ Ирина Волкова пӗлтернӗ тӑрӑх чӳрече хашакӗсем ҫӗрсе кайнӑ. Канализаци пӑрӑхӗсен ӗмӗрӗ те иртнӗ, вӗсем тутӑхса кайнӑ, унта — кунта шӑтнипе шыв тумлать. Ҫурт тӑррине те улӑштармалла. Ҫуртра ытла нӳррипе урайне сарнӑ линолеум та кӑвакарнӑ.
Юсав ӗҫӗсене пуҫлама йӑлтах хатӗр. Аукцион ирттерсе подрядчик суйласси кӑна юлнӑ. Ҫитес ҫулхи ҫу уйӑхӗ тӗлне ҫурта юсаса пӗтерме палӑртнӑ.
Суйлав ҫывхарса пынине кура кандидатсем кӑна мар хастарланаҫҫӗ. Шупашкарта паллӑ партисен ячӗсемпе усӑ курса ҫынсене улталакансем тупӑннӑ.
72-ри кинемей патне урамра палламан хӗрарӑм пынӑ, вӑл хӑйне суйлава хутшӑнакан парти ӗҫченӗ тесе паллаштарнӑ. Хӗрарӑм каланӑ тӑрӑх партин ветерансемпе пенсионерсем валли ятарлӑ программа пур. Унпа килӗшӳллӗн кинемей «парне» — укҫа илме пултарать иккен. Калӑпӑшӗ вара перекет кӗнекинче мӗнчул укҫа упраннинчен килет тенӗ. Ҫак самантра вӗсем патне тепӗр икӗ хӗрарӑм пырса тӑнӑ. Пӗри ҫавнашкал укҫа илтӗм тесе ӗнентернӗ, тепри вара ват ҫынна перекет кассине ҫитме пулӑшнӑ. Укҫа виҫине ӳстерес тесе кинемей хӑйӗн 60 пин тенкине кассӑран илет те суя полит ӗҫченӗсене тыттарать. Кун хыҫҫӑн «пенсионерсемшӗн тӑрӑшакансем» документсем ҫырмалла тесе айккинелле кайса ҫухалнӑ. Кӑлӑхах кӗтнӗ вӗсене кинемей.
Паянхи куна полицейскисем шулӗксене шыраҫҫӗ. Вӗсен фоторобочӗсене тунӑ. Виҫӗ хӗрарӑм, 40-60 ҫулхисем.
Шупашкарти Трактор тӑвакансен проспектӗнче ҫынсене турттаракан Газеле ҫул ҫинчех вут хыпса илнӗ. Ҫак инкеке пула машинӑсен юхӑмӗ пӗр сехетлӗхе чарӑнса ларнӑ. Водитель ҫулӑма хӑй тӗллӗн сӳнтереймен.
Ҫынсем малтан тем шартлатнине илтнӗ. Унтан автомобиле ҫулӑм ярса илнӗ. Водитель пассажирсене хӑвӑртрах салонран тухма ыйтнӑ. Хӑй вара кабинӑран тухса ҫулӑма сӳнтерме пуҫланӑ. Анчах вӑл хӑвӑрт вӑй илсе пынӑ. Часах пушар сӳнтерекенсем ҫитнӗ. Водитель кабини йӑлтах ҫунса кайнӑ. Пушарҫӑсем машинӑна кӑпӑк сапса сӳнтернӗ. Телее, газ баллонӗ сирпӗнсе ӗлкӗреймен. Газель водителӗ те, пассажирӗсем те чӗрӗ-сывӑ, никам та аманман.
Машинӑна мӗн сӑлтавпа вут хыпса илнине халь экспертсем тӗпчеҫҫӗ.
+1.3 °C