Чечек
Пулса иртнисене вăл мантăр.
Сан ушкăн вăйсăр, пĕр-пĕччен...
Çил пек саланăр тытиччен.
Гаврил, эс ăçтине пĕлеççĕ.
Çитет отряд ыран-паян.
Сана тытса çакма тĕллеççĕ.
Эс ансăр сукмакпа пыран.
Ăнлан эс, Пугачев хĕвелĕ
Анса ларать, — тем чул кулян, —
Пĕл, хăтăлмашкăн çук ун мелĕ.
Ак, эсĕ те пĕччен юлан.
Ниçта тарма çук Пугачевăн.
Хăв шухăшла, ан пул ухмах, —
Ăс-тăну çитет сан хăвăн, —
Меслет туп вăйăран тухма.
Тытсассăн кам сана хăтарĕ?
Пĕл, тыткăн вилĕмпе пĕр тан.
Чăн çын пĕтет, хăравçă тарĕ,
Пытанĕ çăткăн тăшмантан.
Ах, пурăнăç! Ялан вăл ырă,
Анчах хăш чух лаши ырхан.
Ăна пĕр хут парать-çке Турă,
Тен, çавăнпа та çырлахан
Ун вак-тĕвекĕпе, пĕлмесĕр
Чăн ырăлăхпа килĕнме.
Çӳренĕрен-ши пĕр тĕллевсĕр,
Эпир вĕреннĕ именме.
Курайманни пулать сан кăлăх,
Тивĕçлĕхне эс ан вакла.
Мăнаçланни — ултавлă хăлăх...
Чечекĕн пурнăçне упра».
XXXVI
Нимле хускавсăр, темле пушшăн
Тăрать халь сивĕннĕ тĕнче...
Пуçтарăнчĕ, ак, чаплă ушкăн
Пĕр тайлăк хурăн айĕнче.
Пĕр шухăш, пĕр ыйту çурать-мĕн
Пуçа этемĕнне çак каç.
Миçе çĕр туйăм чун çуратмĕ,
Вĕсем ăшран тухма васкаç:
«Çук, ӳкĕнни ăшра ан юлтăр,
Вилетпĕр намăс куриччен.
Куçран пăхса тăшман ан култăр,
Халь çапăçатпăр виличчен».
Çĕр тĕлĕрет: канать ир умĕн,
Кăшт анаслас килет тĕнчен;
Çӳçентермест-тĕр сывлăш хумĕ
Касса халь Атăл леш енчен.
Кавруçăн ыйăх çук. Чечек
Çĕр каçиччен те куç хупман:
Пуçра пин шухăш — чун кӳтет.
Мĕн чухлĕ çĕр каçа утман
Вĕсем вăрман тӳр çулĕ тăрăх,
Мĕн-мĕн илтмерĕ-ши ката?..
Ыр туйăм юратушăн — вăрă:
Вăрлать илемлĕ вăхăта.
Чăнах та вăхăчĕ кĕске,
Кăвакарма пуçлать кĕç шуçăм.
Вара тулать кар янкăр уçăм
Шупка-шупка сенкер тĕспе.
Анчах та Чечекпе Кавруçшăн
Çитес ир савăнăçлă мар.
Вăл пулĕ икĕ çамрăк пуçшăн
Вутран юлайнă шел кăвар:
Пĕр саманта анчах телей
Хӳреллĕ çăлтăр пек çӳрерĕ,
Хăна пулма та ĕлкĕрмерĕ,
Иртсе лармарĕ тĕпеле.
«Чечекĕм, эс хăвах куратăн:
Хура кунсем, ак, сан умра.
Пĕлетĕп: эс пуçна хуратăн
Пĕрле пулмашкăн, ман çумра,
Мĕн чухлĕ савăнăç паратăн —
Эс манăн пурнăç, ман талант.
Манпа пĕрле пĕрмай утатăн,
Çапах, пĕлетĕп, улталан
Хăвна ху çутă кун кĕтсе.
Пĕлетĕп: ĕмĕтӳ сан хăвăн,
Анчах, хăратăп эп, мĕн тăвăн,
Илемлĕ шанчăку пĕтсен?
Чĕкеçĕм, кай, пытан: ыйтатăп,
Çухал кунтан эс хăвăртрах».
«Çук, çук, Кавруç, санпа юлатăп,
Тен, усă парăп вăхăтра».
«Чечекĕм, халь кайма хушатăп
Эп ушкăн пуçĕ ячĕпе.
Ах, кăмăл хуçăлчĕ-çке шатăрт
Ăшра тем ларчĕ лĕкĕ пек».
«Кавруç, хĕрхен...»
«Ан хирĕç, тусăм,
Мана пит йывăр, ху пĕлен.
Шăпа — вал йĕкĕлти. Ан усăн,
Ун умĕнче ан упален.
Ман арам, сывă пул, ан улшăн,
Кашни кун пултăр сан шутра.
Чечекĕм, эс килес кун-çулшăн
Ман йăх тымаррине упра».
Ылханлă, вилĕмлĕ сехет
Çак вăхăтра персе те çитрĕ,
Ыр кунсене ĕмĕрлĕхе
Хура пĕркенчĕкпе вăл витрĕ.
Ытла та йывăр уйрăлма,
Пĕччен юлни чуна касать-мĕн...
Пӳрни, пӳрни! Ăçта ăсатмĕ,
Ăçта килет пуса хума?
Тăхта, — те çывăрса тăранчĕ? —
Таçта, ав, авăтать автан...
Кавруçăн ушкăнĕ вăранчĕ
Шуралнă шуçăмран малтан.
Канаш тытаççĕ шăппăн-шăппăн —
Пĕр сăмахне ан илттĕр çил.
Эс пĕлĕт, кур, ан тăр-ха лăпкă,
Çак вăхăта эс ту пехил.
Чăваш çынни халь çĕн тĕнчешĕн
Пит пысăк йывăрлăх илет.
Тавра, ан пул эс мĕшĕл-мĕшĕл —
Хăрушă вăхăт халь килет.
XXXVII
Ирех пуçланчĕ çапăçу.
Пăшал сассисемпе чĕтренчĕ
Нӳрленнĕ сывлăш, шав тĕпренчĕ —
Кĕрлерĕ вирлĕ тытăçу.
Вăйсем тан мар пулсассăн та
Тăраççĕ хирĕç. Халь чакма,
Етресене те пуç çапма
Вĕсен çук вăхăт. Çулĕ ансăр:
Сулахайра çунать веçех,
Ав, лакăма тăшман шыв ячĕ,
Малта тăрать Ишут отрячĕ...
Пĕр шанчăк Атăл çине çех.
Телейсĕр кун... Вăл таран картрĕ
Тавра ял-йышăн хуйăхне,
Ĕмĕрлĕхе вăл палăк лартрĕ
Сума сумашкăн хăй ятне.
Телейсĕр кун... Аса илсессĕн,
Чуна паян та хăратать,
Ватти юмахĕпе килсессĕн,
Ăна паян та вăратать.
Çук, иртнĕ ĕмĕре юлмасăр,
Тăмасть-çке çул. Пырать витсе
Ăна çĕн кун. Халь пуç таймасăр,
Каймастăн умĕнчен иртсе.
Кавруç пĕлет: йĕри-тавра
Ăна тăшман йăлт хупăрланă;
Сисет: вăл халĕ тыткăнра;
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp