Чечек
Пĕл, юратни пустуй, айванлăх;
Сӳслентерет ăса, чуна.
Çынна парать вăй курайманлăх,
Çав çеç тĕреклетет ăна.
Эс ĕмĕтленнине пĕлетĕп,
Пултараймастăн лăпланма,
Паян сан шухăшна питлетĕп,
Анчах та хатĕр каçарма
Сана, эс тивĕçе пăхмасăр,
Çĕре усалшăн ӳкнине,
Мана пĕр пĕрчĕ шутламасăр,
Кая хурса пӳкленине.
Барон, ĕнен мана, персессĕн,
Сая каймасть, асту, етре,
Ахаль кутăнланса хĕрсессĕн,
Чуну пулать кĕç пĕлĕтре».
«Мерси. Калаймăн: «Ку çын чунсăр».
Анчах пуплев — ĕсĕклени:
Суя вăл; ăс пани: те сумсăр —
Пуш бокала çеç çĕклени.
Тĕлĕнтеретĕн эс мана.
Апла, ыйтсассăн, каçаратăн?
Çук, çук, ыр ятăма çаратăн,
Анчах илеймĕн ăс-тăна.
Кунта ăспа эп аталантăм,
Ăна вĕçлет çак тĕл пулу.
Ухтеров, халь сана ăнлантăм:
Ытла телейсĕр сан куллу».
Ик тĕнче курăм хĕреслерĕç
Хĕçĕсене — кая çул çук.
Телейпеле шăпа вĕçлерĕç
Вĕсен ĕçне... Таçта куккук
Такамшăн вăхăтне шутларĕ,
Пĕлмесĕр хурлă сехете.
Тен, вăл салхуллăн йыхравларĕ
Хура та выçă сехмете.
«Пулатчĕ савнăç кăкăрта,
Юлсан Гаврилăн паттăр чунĕ.
Ах, хурлăх чĕреме хăртать;
Куратăп: сан çинче ун юнĕ».
«Ого, фон-Айсберг, интереслĕ!
Ман тус — чи çывăхри тăшман?
Выртманччĕ-çке çулсем хĕреслĕ,
Пулман ку кулăш тăтăш ман.
Мон шер ами, эп йăлăнатăп,
Ман чĕрене эс ан амант».
«Мĕнле ку мăшкăл! Ăнланмастăп...
Мĕнле актер, комедиант?»
«Çитет! Эп куртăм куç тулли!»
Йăсларĕ шăппăн: «Нет так нет...»
Ишутăн шеллемен алли
Пеме çĕклерĕ пистолет.
Ăна хаярлăхĕ касать,
Вăл шухăшне халь тивĕçтерĕ.
Кĕç çавăнпа ĕçе вĕçлерĕ,
Пĕр хĕрхенмесĕр, васкаса.
Пăшал пени инçе каймасăр,
Сас пачĕ, сĕмсĕр витлесе,
Юманлăх хускалма хăймасăр,
Салхуллăн тăчĕ итлесе.
Самант баронĕн ĕмĕр иртрĕ,
Вĕçленчĕ пурнăç çакăнпа.
Яланлăха ăна кун витрĕ
Хура, тĕм-тĕттĕм саванпа.
...Хĕвел анать; сăрсем те хухрĕç...
Ак çывăхра хартлатрĕ ут —
Çĕр чĕтретсе асамлăн тухрĕç
Уçланкăна ик юланут.
Кураç: выртать çын тăсăлса...
«Ĕлкĕреймен...» — Ваçлей пуç тайрĕ,
Ним шарламасть хĕр — хытнă.
Кайрĕ Чечекĕн чунĕ касăлса.
Барон умне вăл чĕркуçленчĕ,
Чуптурĕ сивĕ аллине.
«Ах, пурнăç вăхăтсăр вĕçленчĕ,
Курмасăр Турă халалне».
Хĕмленнĕ алăсен ăшши
Самантлăх чĕрĕлĕх-мĕн пачĕ —
Кăшт тăчĕ пурнăç ылмашши,
Баронăн çиçрĕ сăн-сăпачĕ.
Вăл халь çумра кам пуррине
Куçне уçмасăрах ăнланчĕ.
Çав самантра чĕри шуйханчĕ,
Кăтартрĕ чунĕ тулнине:
«Ку юлашки... аран тухать...»
Чĕри тапать, яр уçă ăсĕ.
Миçе самант ăна вăл тăсĕ?
...Тĕтреленет ăн — аташать.
Хускалчĕ шур тути баронăн,
Вăл тем каласшăн, курăнать.
Темле тĕп шухăш пур-тăр унăн,
Анчах сăмахĕ такăнать.
«Чечекĕм, — тет вăл, — ан çиллен...
Сана эп шанчăксăр юратнă.
Сана сăхасшăнччĕ çĕлен...
Асра тыт, ун чунне хуратнă...
Чечек, эс пысăк çын, эс ятлă,
Анчах та хăтсăр самани —
Çак вăхăтшăн ытла хăватлă
Çав, пĕлĕт уйăрса пани...»
Барон, барон, нихçан каймарăн
Таçта пулсан та ман асран.
Ыр кунсенче тĕл пулаймарăм...
Мана чухлатăн-ши сасран?»
«Шел Гаврила... Чечек, итле...
Пĕлетĕп: тимлĕхӳ мăкалмĕ;
Эс пурнăçна хакла, шитле —
Ĕмĕрсенче яту çухалмĕ.
Çак халăхшăн çулсем шуралĕç;
Куна вĕсемшĕн кĕрлеттер...
Эп ĕненетĕп, пĕл, çуралĕç
Руссо, Де-Арк, Дидро, Вольтер...»
Барон ĕмĕрлĕхе лăпланчĕ, —
Ним те ан кĕт текех унран, —
Вăрман хыçне хĕвел, ак, анчĕ —
Паян пĕртен-пĕр секундант.
Чечек, денщик ытла салхуллăн
Тăраççĕ халь пуçа пĕксе.
Эс пурăнтăн та кăшт хăюллăн,
Халь ячĕç шырлана тĕксе».
Вăрман, уçланкă, хурлă хурăн...
Шур уйăх пăхрĕ пĕшкĕнсе.
Барон выртать... Ах, темен курăн:
Тăрать çав хурăн ӳкĕнсе.
«Тен, ку самантăн сăн-сăпачĕ,
Юнра, тен, эрлĕк ахăрни,
Тен, вăхăт тивĕçлине пачĕ,
Асапшăн пулчĕ тавăрни?
Кам айăплă, мĕн пулнă унăн,
Ма татăлчĕ çын хĕлĕхĕ?»
Вĕçленчĕ юрă... Ав, баронăн
Выртать юнланнă çĕлĕкĕ.
...Тĕн тĕшмĕшĕсенчен ытарчĕç,
Сумларĕç халăх йĕркине.
Фон-Айсберга чыспа пытарчĕç
Хĕвел тухсассăн — ирхине.
XXXXI
Каллех ак çитрĕ çуркунне:
Юр ирĕлет, ванать пăр шавлăн,
Кусать юр шывĕ пит васкавлăн.
Çĕр улăштарчĕ хăй тумне.
Шăтса тухать те çĕнĕ курăк,
Çӳле маттуррăн чĕвенет.
Сĕткен вылярĕ, тупрĕ çурăк:
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp