Чечек
Мăн çул Чашламана пырса
ухать ун витĕр чарăнмасăр,
Анчах та çул çӳрен, ырсан,
Ялтан иртмест хăна пулмасăр.
Çук, нихăçан та уй хапхи
Шалт! хупăнман иртен-çӳреншĕн —
Çын кӳренет канма кĕменшĕн.
Çак ыр йăла вал — авалхи.
Пулать-çке: хуçăлать турта,
Е урапа-мĕн арканать-и?
Ял-йыш тупать çукран-пуртан:
Çынна çын пулăшмашкăн хатĕр.
Хурамаран иртсен вăраххăн
Урам упаленет сăрта.
Ларать çул юппинче хăраххăн
Васса кил-çурчĕ. Çакăнта
Хăнасене савса чысланă.
Таса, типтерлĕ ăш пӳртре
Иртен-çӳренĕ выртнă, каннă,
Лаши те тăнă хӳтĕре.
Васса пурне те ырă тунă,
Кăмăлсăрлăх пулман-тăр унăн:
Пурне те вĕл хĕпĕртесе
Кĕтсе илет килех тесе.
Пĕррехинче кун килчĕ мурлă:
Хĕвел тухсассăнах ирпе
Ял хушшинче çынран çын урлă
Хыпар саланнă: тем чирпе
Васса аппа пит сывмарланнă —
Ура çине те тăраймасть,
Куçне-пуçне те уçаймасть.
Ялти çынсем ытла хурланнă.
Ял-йыш тăван пек пулнă уншăн:
Шарта ура çине тăма
Чи хаклине вăл тупнă çыншăн —
Çемçе те витĕмлĕ сăмах.
Çемçе сăмах — таса тивлет;
Вăл тарăн сурана сиплет.
Сăмах çеç мар-тăр, сыватма
Ун хатĕр яланах эмел,
Сехмет килсессĕн йăпатма
Вăл тупатех чи тĕрĕс мел.
Ĕне тепле майпа аманнă ав,
Пăрулаймасăр асапланнă,
Ура, тен, шатăрт хуçăлать,
Шăл сурнипе хытах аптраççĕ
Васса аппа патне чупаççĕ:
Вăл йăпатать те, вăл çăлать.
Салху кăра çил пек кас-кассăн
Çитсе ытла та ахăрсан,
Иккĕленни чуна кассассăн,
Ăшра ыр шанчăк çухалсан —
Имшерленет çын, тутăхать,
Пач сӳннĕ куçĕпе пăхать.
Ку ĕнтĕ сӳрĕклĕх; вăл пусĕ,
Кăлармĕ çăмăл ыйхăран.
Çав самантра ăна чăн тусĕ
Хăтарĕ путлăх шурлăхран.
Кам хăтарать? Васса аппа;
Халь хăй выртать вăл асаппа.
Чечек аслашшĕ... Шурă çӳçĕ,
Тӳп-тӳрĕ тăракан пӳ-си.
Чуна савать ун ăшă куçĕ —
Тен, çавăнпа уй-чӳк хуçи?
Вăл халăх кăмăлĕ, ун ăсĕ,
Аваллăхăн таса йăли.
Ĕçре-пуçра вăл чун хавасĕ,
Ĕçке пырсассăн — ыр хăни.
Чĕре пуянлăхĕ — пахалăх;
Хăех вăл килмĕ-ха вĕçсе.
Ăна памасть-мĕн çут çанталăк,
Пĕр пек пурне те валеçсе.
Выртан каска мăкланнă теççĕ,
Унран пулмасть çĕн валашка.
Çунатлисем, паллах, вĕçеççĕ,
Çунатсăрри — ан та хашка.
Ах, пурнăç! Пĕлнĕ хаклама
Ăна мучи. Нумай çӳренĕ,
Нумай вăл акнă, сӳреленĕ —
Пĕлет сăмах та ваклама.
Ăçта пулман вăл, хăш енче,
Ăçта туртман-ши çамрăк пуçĕ?
Ниçти çĕрте пулман вăл хуçăк,
Йемен вăл хурлăх умĕнче.
Ытла та улшăнуллă пулнă
Чечек аслашшĕн ăраскалĕ:
Ирпе йĕрсен, каçпа вăл кулнă.
Анчах Якур мучин ăс-халĕ
Ăраскала пит парăнман:
Вăл ватă йыт пек ӳлесен те,
Çил-тăвăл евĕр силлесен те,
Мучи çĕре, çук, тăрăнман.
Ах, пурнăç çулĕ! Урлă-пирлĕ
Выртать этемĕн умĕнче.
Çулпа утма хастарлăх кирлĕ;
Хастарлăх — çын чун-чĕринче.
Крым вăрçине пĕлет чăваш.
Ăçта пыман та мĕн курман вал:
Йӳçленкĕ шурлăх та вăрманлăх
Е путлăх вырăн — сив Сиваш.
Крым: анлă тинĕс те сăрт айĕ,
Хĕвел ачашласа хĕртет,
Тăвайккинчи Бахчисарайĕ
Илемĕпе пит илĕртет...
Ăçта çитмен матросăн çулĕ?
Каир, Неаполь е Марсель —
Ĕмĕрлĕхе асра ку юлĕ.
Эх, çамрăклăх! Эс иртрĕн. Шел.
Халь ĕнтĕ ватă — вăхăт çитнĕ:
Ирпе каçпа шăм-шак сурать,
Иртни çине шап-шур тум витнĕ —
Вăл, вăхăт, хăй тĕсне хурать.
Халь мĕн кĕтес-ха, мĕн тăвас?
Йăх-тĕп ĕрчет, кил-çурт типтерлĕ,
Ачасене вăл çитĕнтернĕ —
Анаталла анчах шăвас.
Хĕлле вăл каçсенче юратнă
Ларма халап хапхи çинче:
Ача-пăча ыр чĕринче
Хастарлăх туйăмне вăратнă.
Хăш чух култарнă, хурлантарнă,
Çӳретнĕ шухăша инçе.
Халап вăл — ăс сасси: кантарнă
Чун-чĕрене. Пĕррехинче
Вăл пĕркелерĕ çамкине.
Вара аса илсе, вăраххăн
Сӳте пуçларĕ пĕр юмахăн
Пит тăчă, пысăк çăмхине.
Итлет Чечек аслашшĕне
Тимленипе сăмах чĕнмесĕр.
Юмах хĕртет ун чĕрине,
Çунат хушать вăл систермесĕр.
«Таçта, тет, тинĕс леш енче
Вырнаçнă-мĕн тискер патшалăх.
Унта хĕн-хурлăх айĕнче
Пурнать телейсĕр, мĕскĕн халăх.
Вăл ăшă, çутă кун курман,
Пуяннисем пит пусмăрланă.
Патшалăх пуçлăхĕ, турхан,
Ирĕклĕхе вăл сăнчăрланă.
Тӳсес пулать, ним те тăваймăн —
Сывланă ассăн. Ним çукран
Ку тĕнчере телей тупаймăн,
Çапах та шанчăка упран.
Турхан çынна хуман шута.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp