Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ куракансем валли тепӗр ҫӗнӗлӗх хатӗрленӗ. Вӑл «Нимӗҫ юррисен страницисемпе» ятлӑ.

Программӑпа килӗшӳллӗн театрта хӑйне евӗр концерт иртнӗ. Сцена ҫине юрӑҫ тата рояль ҫеҫ тухнӑ.

Ҫак пуҫарӑва Раҫҫей тава тивӗҫлӗ артистки Мария Еланова шухӑшласа кӑларнӑ. Икӗ пайран тӑракан концертра вӑл тата Константин Мокалёв Брамс, Лист, Лёве, Франц Шуберт романсӗсене юрланӑ.

Хайлавсене пурне те оригинал чӗлхипе шӑрантарнӑ. Мария Еланова каланӑ тӑрӑх, ку шухӑш унӑн тахҫанах ҫуралнӑ. Ун чухне вӑл Венӑра нимӗҫ чӗлхине вӗреннӗ. Ку камера кӗвви пулсан та ӑна пысӑк сцена ҫинче шӑрантармалла тесе шухӑшлать вӑл.

Мария Еланова кунашкал юрӑсене филармонире юрланӑ. Вӗсем халӗ чи лайӑххисене суйласа илнӗ-мӗн.

Сӗнтӗрвӑрри хулин ҫемье вулавӗн вулавӑшӗнче вырӑнти сӑвӑҫсен литературӑпа пултарулӑх занятийӗ иртнӗ. Вӑл «Добрые и интересные встречи» (чӑв. Ырӑ та кӑсӑклӑ тӗлпулусем) пӗрлӗх ӗҫӗн шутӗнче пулнӑ, тӗлпулусене хулари сӑвӑҫсем, ҫыравҫӑсем, ӳнерҫӗсем тата ытти пултарулӑх ӗҫченӗсем хутшӑнаҫҫӗ.

Вырӑнти вырӑсла ҫыракан сӑвӑҫсем вара нумай пулмасть «Чтобы слова стихами стать могли» (чӑв. Сӑмахсене сӑвва ҫавӑрма пултармалӑх) ятлӑ занятире тӗл пулнӑ. Унта вӗсем юлашки вӑхӑтра тупнӑ сӑмах ҫаврисемпе тата планӗсемпе паллаштарнӑ, хӑйсен ҫӗнӗ сӑввисене вуласа панӑ. Уйрӑмах Т. Бабушкинӑн хайлавӗсем ыттисене килӗшнӗ.

Тӗлпулу вӗҫленнӗ майӑн Евгений Жоржевна Галкина вулавӑша хӑйӗн нумай пулмасть тухнӑ «Тебя нет ближе и родней, старинный городок у Волги...» (чӑв. Атӑл хӗрринчи авалхи хулам, мӗн пур-ша санран ҫывӑхраххи те тӑванраххи...) сӑвӑ пуххине парнеленӗ.

Конкурса хӑтшӑннисем

Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче паян чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсен хушшинче «Эпир пулнӑ, пур, пулатпӑр» конкурс иртрӗ. Вӑл пурӗ тӑватӑ пайран тӑчӗ: «Тӑван ен, манӑн шкул, манӑн педагогикӑри ӗҫӗм» паллаштару, «Манӑн педагогикӑри тӗп шухӑш» эссене хӑтлани, ӑста урокӗ ирттерни тата ҫавӑн пекех курава тӑратнӑ конкурс материалӗсене тишкерни пулчӗ.

Пурӗ 9 вӗрентекен тупӑшрӗ: Канаш районӗн Шӑхасан шкулӗнчи Шерки Эльвира Николаевна, Ҫӗмӗрле районӗн Якуртушкӑнь шкулӗнчи Албутова Надежда Михаловна, Етӗрне районӗн Чирӗккасси шкулӗнчи Токарева Марина Васильевна, Элӗк районӗн Чӑваш Сурӑм шкулӗнчи Петрова Алина Геннадьевна, Красноармейски районӗн Мӑн Шетмӗ шкулӗнчи Назарова Светлана Михайловна, Муркаш районӗн Чуманкасси шкулӗнчи Ефимова Альбина Николаевна, Вӑрнар районӗн Уравӑш шкулӗнчи Ермошкина Раиса Николаевна, Елчӗк районӗн Кӗҫӗн Таяпа шкулӗнчи Иванова Алевтина Афанасьевна, Шупашкар хулин 43-мӗш шкулӗнчи Тяхмусова Светлана Вячеславовна.

Малалла...

Нарӑсӑн 19-мӗшӗнче Мускавра «Алмаз» кинотеатрта документаллӑ проектӑн хӑтлавӗ иртнӗ. Вӑл — Алексей Пантелеевӑн «Москва – Питер. В поисках счастья!» фильмӗ. Унта тӗрлӗ ҫынсем хӑйсен пурнӑҫӗ, ӑнӑҫӑвӗ пирки каласа кӑтартаҫҫӗ, телейлӗ пулмалли вӑрттӑнлӑхпа пайланаҫҫӗ.

Владимир Жириновский, Никас Сафронов, Дмитрий Спирин, Сергей Жуков, Радислав Гандапас, Николай Козлов, Сергей Белоголовцев, Андрей Парабеллум, Александр Красовицкий, Владимир Довгань тата ытти усламҫӑсем, артистсем хӑйсен шӑписем пирки каласа кӑтартаҫҫӗ. Вӗсемшӗн Мускавпа Питӗр мӗнле вырӑн йышӑннине пӗлтернӗ.

Фильмра Чӑваш Республикинче ҫуралса ӳснӗ Денис Эпп та хутшӑннӑ. Вӑл — «Вокруг Страны» проект пуҫаруҫи.

Фильм хӑтлавне Чӑваш Республикин РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчи Леонид Волков та пынӑ. Вӑл Алексей Пантелеева тата Денис Эпа малашне те ӑнӑҫу суннӑ.

Мелинда Такач

Венгрире чӑваш чӗлхине хисеплеҫҫӗ, вӑл унта пӗлтерешлӗ вырӑн йышӑнать-мӗн. Ҫакна Шупашкара килнӗ Мелинда Такач ҫирӗплетет. 28 ҫулти хӗр Чӑваш Ене чӑваш чӗлхине вӗренме килнӗ иккен.

Мелинда вырӑсла калаҫма хӑнӑхнӑ. Вӑл Сегедри университетра аспирантурӑра вӗренет. Мелинда — археолог. Ҫав вӑхӑтрах вӑл атеистикӑпа кӑсӑкланма тытӑннӑ.

Мелинда Такач чӑваш чӗлхи Хӗвеланӑҫӗнче сыхланса юлнӑ пӗртен пӗр тӗрӗк чӗлхи пулнине палӑртать. Венгр чӗлхине 400-е яхӑн чӑваш сӑмахӗ кӗнӗ-мӗн. Акӑ «пӑру», «ҫил», «сысна», «шӑпӑр» сӑмахсем пӗрешкелтерех янӑраҫҫӗ. Ҫаванпа унта Авалхи Венгри Пӑлхар халӑхӗсемпе ҫыхӑннӑ тесе шутлаҫҫӗ.

Мелинда Такач Шупашкара килсен «Ӑнӑҫу чӗлхи» курса ҫырӑннӑ. Вӑл халӗ унта чӑваш чӗлхине шӗкӗлчеме ҫӳрет, ҫав вӑхӑтрах Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче, вулавӑшсенче хӑй тӗллӗн вӗренет. Мелинда чӑвашсен ҫӗр ӗҫӗн терминологийӗпе кӑсӑкланать. Вӑл диплом ҫырать, ҫакна унта кӗртесшӗн. Мелинда палӑртнӑ тӑрӑх, Венгрире унӑн вӑхӑт сахал. Лекцисем итлемелле, вуламалла, кӗнеке редакцилемелле… Шупашкарта вара чӑваш чӗлхине вӗренмешкӗн никам та, нимӗн те кансӗрлемест.

Малалла...

Ҫӗмӗрле районӗнчи Якуртушкӑнь ялӗнче пурӑнакан Дмитрий Герасимовичпа Зинаида Яковлевна Даниловсем пӗрле пурӑнса хыҫа 60 ҫул хӑварнӑ. Ҫак тапхӑра вӗсем шӑкӑл-шӑкӑл калаҫса, пӗр-пӗрне хисеплесе ирттернӗ.

Даниловсем кевер туя ҫемйипе уявланӑ. Дмитрий Герасимович чылай ҫул Ҫӗмӗрлери автобазӑра водительте, хими савутӗнче ӗҫленӗ. Зинаида Яковлевна автоҫул тунӑ ҫӗрте тӑрӑшнӑ. Даниловсем пурӑна-киле Якуртушкӑнь ялне куҫса килнӗ. Кун хыҫҫӑн Дмитрий Герасимович «Большевик» колхозра ӗҫленӗ, Зинаида Яковлевна – шкулта.

Вӗсем иккӗшӗ те ӗҫ ветеранӗн ятне тивӗҫнӗ. Мӑшӑр ывӑлӗпе хӗрне тивӗҫлӗ воспитани панӑран хӑйсене телейлӗ туяҫҫӗ. Вӗсем халӗ 5 мӑнукпа, вӗсен 4 ачипе киленеҫҫӗ.

Даниловсем — ҫамрӑксемшӗн тӗслӗх. Вӗсене кура ӳсекен ӑрун вӗренмелли пурах.

cap.ru архивӗнчи сӑн

Чӑваш Енре Константин Иванов ҫулталӑкӗн эмблемине суйламашкӑн конкурс ирттернӗ. Ҫак кунсенче, нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, унӑн ҫӗнтерӳҫине палӑртнӑ.

Конкурс раштав уйахӗн 24-мӗшӗнчен пуҫласа нарӑсӑн 4-мӗшӗччен иртнӗ. Унта вӗренекенсем, культурӑпа вӗренӳ учрежденийӗсен ӳнер ӗҫченӗсем, аслӑ шкулсен студенчӗсем 24 ӗҫ ярса панӑ.

Конкурса ярса панӑ ӗҫсенчен нихӑшне те конкурс ыйтнине тивӗҫтерменни пирки пӗлтереҫҫӗ. Ҫавах та комисси ярса панӑ ӗҫсенчен пӗрине сӗннӗ. Ку вӑл — Чӑваш наци музейӗн дизайнерӗ А.А.Поляков ӑсталанӑ ӗҫ. Вӑл проекта ЧР халӑх ӳнерҫин Элли Юрьевӑн эскизӗ тӑрӑх хатӗрленӗ.

Юлашки ҫулсенче ялти вулавӑшсене хупни никамшӑн та вӑрттӑнлӑх мар. «Оптимизаци» теҫҫӗ те халӑхран пӗр сӑмах та ыйтмаҫҫӗ. Малашне вулавӑшсене пули-пулми хуптармӗҫ-мӗн. Малтан ҫынсен шухӑшне пӗлӗҫ.

Кунашкал саккуна нарӑс уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Патшалӑх Думи пӗрремӗш вулавра йышӑннӑ. Паллах, ку хыпар нумайӑшне савӑнтарать. Ара, ял ҫыннишӗн вулавӑш темрен те паха-ҫке: кӗнеке, хаҫат-журнал вулама, чунпа канма пулать.

«Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» фракцин пӗрремӗш ҫумӗ Николай Булаев палӑртнӑ тӑрӑх, ялта вулавӑш кӗнеке вуламалли вырӑн ҫеҫ мар, пӗрле пухӑнмалли пӳлӗм те. Ҫавӑн пекех вӑл Литература ҫулталӑкӗнче вулавӑшсене сыхласа хӑварас ӗҫе пурнӑҫлани пӗлтерӗшлӗ пулнине каланӑ.

Пуҫарӑва КПРФ та ырланӑ. Тамара Плетнева ялти вулавӑшсене халӑхран ыйтмасӑрах сыхласа хӑвармаллине палӑртнӑ. Унӑн шухӑшӗпе, тӗнче тетелӗ хальлӗхе никама та лайӑх ҫын туман.

Паян Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче чӑваш чӗлхипе ҫыхӑннӑ ятарлӑ лекци иртрӗ. «Чӑваш чӗлхи — чӑваш халӑх кун-ҫулӗн ялтӑрми» ятлӑскерне Мускавра пурӑнакан тӗпчевҫӗ Александр Савельев ирттерчӗ.

Лекци чӑваш чӗлхин кун-ҫулӗпе ҫыхӑнчӗ. Александр пирӗн чӗлхе тӗрӗк чӗлхи шутне кӗнине ҫирӗплетсе каларӗ, кӑна вӑл пирӗн чӗлхери базис сӑмахӗсем тӗпрен илсен тӗрӗк чӗлхи пулнипе ӗнентерчӗ. Ҫамрӑк тӗпчевҫӗ пирӗн чӗлхе ыттисемпе мӗнле ҫыхӑнура пулни ҫинчен тӗплӗн каласа пачӗ. Этимологи урлӑ халӑхсен историне мӗнле тӗпчеме пуласси пирки чарӑнса тӑчӗ. Тӗслӗх пек вырӑс чӗлхине пӑлхар сӑмахӗсем ӑҫтан кӗнине ӑнлантарса пачӗ — хӑшне Танай пӑлхарӗсенчен илнине мӗнле пӗлмелле, хӑшне вара Атӑлҫи пӑлхарӗсенчен. Унсӑр пуҫне Александр Атӑлҫи Пӑлхарстанра мӗншӗн тутарсем ӗнентернӗ пек кӑпчак чӗлхи пулма пултарайманни пирки те асӑнчӗ. Сӑлтавӗ кӑпчаксем вӑл вӑхӑтра пачах урӑх вырӑнта тӗпленсе пурӑннинче тата кӳршӗлле халӑхсен лексикине ҫав тапхӑрта кӗнӗ сӑмахсем ҫуккинче.

Лекцин пӗр пайӗ хӑш-пӗр чӗлхесенчи сӑмахсем чӑваш чӗлхинчи пек пулни ҫинчен пулчӗ, Александр ӑнлантарнӑ тӑрӑх ҫав сӑмахсен чылай пайӗ пӗрешкел илтӗнет кӑна, пирӗн чӗлхесем хушшинчи ҫыхӑнӑва кӑтартмасть.

Малалла...

Паян, нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, ЧР Министрсен Кабинечӗ, транспорт тарифӗсем улшӑнассине пӗлтернӗ.

Малашне троллейбуспа ҫӳремешкӗн 15 тенкӗ кирлӗ пулӗ. Хак 1 тенкӗ ӳсӗ. Маршруткӑсенче вара ҫулшӑн 20 тенкӗ памалла пулӗ. Кун пирки ЧР Элтеперӗн администрацийӗн пресс-слжуби пӗлтерет.

Автобуспа ҫӳремешкӗн хак ҫав шайрах юлӗ — 16 тенкӗ. Шупашкартан Ҫӗнӗ Шупашкара автобуспа 19 тенкӗпе илсе кайӗҫ. Маршруткӑпа каякансен 23 тенкӗ тӳлемелле пулӗ. Пӗрлӗхлӗ тариф карттипе (ЕТК) тӳлесен 1 тенкӗ скидка пулӗ.

Ку саккуна пичетлесен 10 кунран вӑя кӗрӗ. Хальлӗхе ӑна пичетлемен-ха. Асилтерер: общество транспорчӗсенчи хак юлашки хут 2013 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче ӳснӗ. Ун чухне хак кашни транспортра 2-шер тенкӗ хӑпарнӑ.