Чӑваш Енре «И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн чи лайӑх выпускникӗ» уҫӑ конкурс ирттереҫҫӗ. Унта ҫак аслӑ шкулта вӗреннӗ, вӗренӳ тытӑмӗнче ӗҫлекен кирек мӗнле ҫын та хутшӑнма пултарать. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗнче хыпарлаҫҫӗ.

И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУ конкурса 85 ҫулхи юбилей ячӗпе ирттерет. Конкурса икӗ тапхӑрпа йӗркелӗҫ. Пӗрремӗшӗнче (куҫӑн мар майпа) конкурса хутшӑнакансен электронлӑ портфолио, «Эпӗ ЧППУ выпускникӗ, кунпа мухтанатӑп!» эссе, «Хальхи вӗрентекен портречӗ» видеофрагмент ярса памалла. Вӗсене chgpu_konkurs@mail.ru адреспа авӑнӑн 14-мӗшӗччен ямалла.

Иккӗмӗш тапхӑр куҫӑн майпа юпан 1-мӗшӗнче иртӗ. Унта пӗрремӗш тапхӑрта чи нумай балл пухнӑ 10 конкурсҫӑ хутшӑнӗ.

Чӑваш Енри ялсенче ҫул сарас ӗҫ малалла пырать. Ку, паллах, ял ҫыннишӗн тем пекех савӑнӑҫ. Кун тӗлӗшпе 470 яхӑн миллион тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ.

Кӑҫал республикӑри ялсенче 119 ҫул тума палӑртнӑ. ЧР Транспорт министерствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, хальлӗхе ҫичӗ ҫула туса пӗтернӗ. Канаш районӗнчи Асхва, Красноармейски районӗнчи Ыхракасси, Пӑрачкав районӗнчи Кудеиха, Шупашкар районӗнчи Оппукасси, Елчӗк районӗнчи Лаш Таяпа, Етӗрне районӗнчи Хӗрлӗҫыр, Патӑрьел районӗнчи Ксыл-Камыш ялӗсен ҫыннисем яка ҫулпа утаҫҫӗ ӗнтӗ.

Кӑҫал ҫавӑн пекех регион тата муниципалитет шайӗнчи ҫулсене, пӗтӗмпе 33,7 ҫухрӑм, юсама палӑртнӑ.

ЧР Сывлӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗҫех Чӑваш Ене теплоход ҫитмелле. Ахальли мар. Унпа Раҫҫейри паллӑ медицина центрӗсенчи тухтӑрсем ҫитӗҫ.

Теплоход Шупашкарта авӑн уйӑхӗн 6-мӗшӗнче чарӑнӗ. Вӗсем йывӑр чирпе аптӑракан 170 ачана пӑхӗҫ. Хӑшӗ тухтӑр патне лекӗ? Вӗсене суйланӑ ӗнтӗ. Вӗсем пурте йывӑр чирлеҫҫӗ.

Тухтӑрсем чӗре, куҫ, пӳре, ӳпке, сывлав органӗсен чирӗсемпе аптӑракан, хусканупа тӗрев енчен сывӑ мар тата ытти чирпе нушаланакан ачасен пӑхӗҫ.

Сывлӑха ҫирӗплетмелли «Сывлӑх хумӗ» акци Раҫҫейре кӑҫал вуннӑмӗш хут иртет. Шупашкарта вара – пиллӗкмӗш хут. Унччен вӑл 2006, 2007, 2008 тата 2011 ҫулсенче иртнӗ.

«Сывлӑх хумӗ» ҫурлан 31-мӗшӗнче старт илӗ, «Чулхула – Хусан – Сарӑту – Самар – Чӗмпӗр – Шупашкар – Чулхула» маршрутпа кайӗ.

Иван Поликарпов аслӑ лейтенант награди 72 ҫултан ҫеҫ тӑванӗсен аллине лекнӗ. Ҫак кунсенче унӑн ывӑлне Ҫар комиссариачӗ ҫак наградӑна панӑ.

Иван Поликарпович 1943 ҫулта паттӑрла вилнӗ. Вӑл Александр Невский орденне тивӗҫнӗ. Ӑна унӑн ывӑлӗ ҫак кунсенче илме пултарнӑ. Анчах ӑна удостоверение ҫеҫ панӑ, мӗншӗн тесен ордена ҫынна хӑйне ҫеҫ тыттараҫҫӗ. Анчах Владимир Поликрповшӑн ку пӗлтерӗшлӗ мар.

Иван Поликрапов опытлӑ командир пулнӑ. Вӑл совет-финн вӑрҫине те хутшӑннӑ. Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче вӑл Беларуҫ фронтӗнче ҫапӑҫнӑ. Анчах 1943 ҫулта ӑна тӑшмансем вӗлернӗ. Паттӑра ун хыҫҫӑн II степень Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин орденне пама йышӑннӑ. Ӑна унӑн арӑмӗ илнӗ. Александр Невский орденӗ пирки вара ҫемьере никам та пӗлмен.

II степень Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин орденне парсан ҫемьере ашшӗ Беларуҫра вилнине пӗлнӗ. Хӑҫан? Никам та пӗлмен. Фронтовикӑн мӑнукӗ кун пирки тӗнче тетелӗнче шыраса тупнӑ.

Паян, ҫурлан 27-мӗшӗнче, Етӗрне хулинче вырнаҫнӑ «Бизнес валли бизнес» коммерци банкӗ лицензисӗр тӑрса юлнӑ. Кредит организацийӗн ӗҫ тӑвакан органӗсен прависене чарса лартнӑ.

Раҫҫейӗн Банкӗ кун пек татӑклӑ утӑм патне ахальтен пырса тухман. Етӗрнери коммерци банкӗ банк ӗҫ-хӗлӗ ҫинчен калакан федераци саккунӗсене тата Раҫҫейӗн Банкӗ ыйтнине пӑхӑнса пыман. Тупӑша айккине ярассипе кӗрешекен федераци саккунӗ ыйтнине те вӑл ӑша хывсах кайман-мӗн. Унсӑр пуҫне тата «кредиторсемпе вкладчиксемшӗн хӑрушлӑх пуррине кура» лицензие илни пирки Bankir.ru информаци агентстви пӗлтерет.

Активсен виҫине «Бизнес валли бизнес» коммерци банкӗ ҫурлан 1-мӗшӗ тӗлне ҫӗршывра 630-мӗш йӗркере пулнӑ. Банк вкладсене страхлакан тытӑмра пулнӑ май унта укҫа упракансен пӑшӑрханма кирлӗ мар: «кӗмӗле» тавӑрса парӗҫ.

Анчах ку штраф Чӑваш наци конгресӗн ӗҫӗ-хӗлӗпе ниепле те ҫыхӑнман. Чӑваш наци конгресӗн ертӳҫине, «Тус» строительство организацийӗн пуҫлӑхне, республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутатне Николай Угаслова урапана (машинӑна) тӗрӗс мар вырӑна лартнӑшӑн штрафланӑ.

Пӑтӑрмахӗ паян сиксе тухнӑ. Николай Угаслов Шупашкар хула администрацине ӗҫпе пынӑ. Унтан тухнӑ ҫӗре ӑна тата темиҫе ҫынна ҫул-йӗр инспекторӗсем кӗтсе илнӗ. Ҫул-йӗр ҫинчи йӗркелӗхшӗн яваплисем строительство организацийӗсен пуҫлӑхӗсем хӑйсен урапине тӗрӗс мар вырӑна лартнине асӑрхаттарнӑ. Йӗркене ҫавӑн пек пӑснӑшӑн штрафлама тивнине пӗлтернӗ. Строительство организацийӗсен пуҫлӑхӗсене хула администрацийӗ умне урапасене тӗрӗс мар лартнӑшӑн штрафлани пирки Дмитрий Семенов ятлӑ журналист «Правда ПФО» интернет-кӑларӑмра пӗлтерет.

Така Илья Талаевра

Шупашкар хулинчи Калинин районӗнче чӑвашсен «Кӗрешӳ» наци кӗрешӗвӗ иртнӗ. Унта ҫӗнтерекене асӑннӑ район администрацийӗн пуҫлӑхӗн парни — така — тивӗҫнӗ.

«Кӗрешӳ» федерацин ертӳҫи В.П. Васильев кӑҫал ӑмӑрту пилӗк виҫе категорийӗнче иртнине пӗлтернӗ. 30 килограмран ҫӑмӑлрах виҫеллисен хушшинче Денис Орловпа никам та танлашайман. 40 килограмчченхисенчен Леонид Петров палӑрнӑ, 50 килограмчченхисенчен — Кирилл Иванов, 60 килограмчченхисенчен — Данил Пантелеймонов, 70 килограмчченхисенчен — Илья Талаев. Абсолютлӑ виҫе категорийӗнче Илья Талаев ҫӗнтернӗ. Вӑл чӗрӗ такаллӑ пулса тӑнӑ.

Кӗрешӳ виҫиххипе кӗрешмелли мел темелле. Ун валли килте тӗртнӗ алшӑллипе усӑ кураҫҫӗ. Алшӑлли вӗҫӗсене ал лаппине ҫыхса хураҫҫӗ, варринчи пайӗпе кӗрешекен тепӗр ҫыннӑн пилӗкӗ тӗлӗнчен тытса ӑна ҫӗр ҫинчен ҫӗклесе илсе ӑна ҫурӑмпа ҫӗр ҫине пӑрахмалла.

Чӑваш Республикин Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьева «Раҫҫейӗн пӗчӗк тата вӑтам бизнесне тухӑҫлӑ пулӑшнӑшӑн» пӗтӗм тӗнчери премипе чысланӑ.

Хаклава Михаил Игнатьев ҫурлан 22-мӗшӗнче Сочире иртнӗ «Раҫҫей регионӗсен суту-илӳпе промышленноҫ вӑй-халӗ» пӗтӗм тӗнчери ӗҫлӗ форумра тивӗҫнӗ. Унта Чӑваш Енӗн Раҫҫей Президенчӗ ҫумӗнчи тулли полномочиллӗ пайташӗ Леонид Волков тӑван республика пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑл Чӑваш Ен кадр, инфраструктура, ҫутҫанталӑк вӑй-халӗпе пуяннине палӑртнӑ.

Форума Раҫҫейӗн Общество палати, Экологсен, промышленноҫра ӗҫлекенсен тата усламҫӑсен пӗтӗм тӗнчери пӗрлешӗвӗ, Сочи хула администрацийӗ РФ Патшалӑх Думи тата Раҫҫейӗн Ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министерстви пулӑшнипе йӗркеленӗ.

Чӑваш Енре паспортпа вӗрле чӑвашла вкладыш пама пуҫласси пирки культура министерстви тӳррӗн хуравлас темен. Ҫапларах пӗлтерет «Ирӗклӗ сӑмах» тӗнче тетелӗнчи хаҫат. Аса илтерер, утӑ уйӑхӗнче ҫак сӗнӳпе «Ирӗклӗх» пӗрлӗх Михаил Игнатьев патне ҫырупа тухнӑччӗ. Хӑйсен сӗнӗвӗнче хастарсем паянхи кун вкладыша тӑван чӗлхепе Тутарстанра, Пушкӑртстанра тата Якутире пани пирки асӑнса хӑварнӑччӗ. Ку ӗҫе Раҫҫей Федерацийӗн саккунӗ туса пыма ирӗк пани ҫинчен систернӗччӗ.

Культура министерствинчен килнӗ ҫырури хуравра чӑвашла вкладыш тума тытӑниччен малтан укҫа-тенкӗ тата техникӑпа йӗркелӳ тӗлӗшӗнчен тӑкаксене шутласа кӑлармалли пирки пӗлтернӗ. Ҫак шутлавсене тумасӑр «Ирӗклӗх» пӗрлӗх тӑратнӑ ыйту ҫине татӑклӑн хуравлама май ҫук тенӗ. Ҫырӑва министр ҫумӗ Иван Иванов алӑ пуснӑ. Хуравпа (pdf) туллин «Ирӗклӗ сӑмах» сайтра паллашма пулать.

«Ирӗклӗх» пӗрлӗх адресӗпе янӑ ҫырура «Ҫыхӑнура» канашлура ҫак темӑна сӳтсе явнӑ ыйтӑма та илсе панӑ — вӑл сайтра сасӑлакансен ытларах пайӗ хирӗҫ иккен.

Тӳре-шара татӑклӑ хуравламан пулсан та «Ирӗклӗх» хастарӗсем ку ыйтупа малашне те ӗҫлессе шантараҫҫӗ.

Малалла...

Нумаях пулмасть Турцири икӗ университетӑн ӑсчахӗсем Огузхан Дурмуш тата Синан Гюзел Ӗпхӳ хулинчи чӑвашсен вырсарни шкулӗнче пулнӑ. Вӗренӳ учрежденийӗн пуҫлӑхӗ Иван Тарасов каланӑ тӑрӑх, тюркологсем ЮНЕСКО чӑваш чӗлхине вилекен чӗлхесен шутне кӗртнӗ май Раҫҫейӗн регионӗсенче лару-тӑру еплине тӗпчешшӗн.

Турккӑ ӑсчахӗсем наци вырсарни шкулӗсен концепцийӗпе вӗсен опычӗ хытах кӑсӑклантарнӑ. Турцире ун пекки ҫуккине пӗлтернӗ вӗсем. Турципе чӑвашсен туслӑхӗ пирки вӗсем ӑшӑ кӑмӑлпа палӑртнӑ. Чӗрӗк ӗмӗр каялла паллӑ пушкӑрт ӑсчахӗ, Зиннур Ураксин академик Иван Тарасова Талят Текин профессорпа паллаштарнӑ. Шкул пуҫлӑхӗ ун чухне ӑна «Нарспи» поэмӑна парнеленӗ. Текин ӑна тюркологи докторне Эмине Йылмаза панӑ. Иван Тарасов турккӑ профессорӗпе туслӑ пулни пирки ҫырнӑ очерка чӑваш чӗлхин хрестоматине те кӗртнӗ.