Нарӑс уйӑхӗн 19-мӗшӗнче «Чӑваш Ен КиВиНӗ» фестиваль иртет. Унта хутшӑнмашкӑн регистраци пуҫланнӑ ӗнтӗ.

Сочири фестиваль хыҫра ӗнтӗ. Халӗ республика шайӗнчине хӗрсех хатӗрленеҫҫӗ. Вӑл «Ҫеҫпӗл» хальхи пултарулӑх академийӗ ҫумӗнче иртӗ. Унта хутшӑнас тесен регистрациленме юрать ӗнтӗ. Шупашкарти, Патӑрьелти, Куславккари 23 команда ку ӗҫе тунӑ ӗнтӗ. Йошкар-Ола, Ешӗл Вар (Зеленодольск) хулисем те регистрациленнӗ.

Регистраци нарӑсӑн 17-мӗшӗнче кӑнтӑрла вӗҫленӗ. Гала-концерт нарӑсӑн 28-мӗшӗнче пулӗ. Вӑл И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУра иртӗ. Унта пурте килме пултараҫҫӗ

Елена Светлая ҫыравҫӑ

Ҫыравҫӑсем портфель пайлани пирки Елена Светлая хушма ятпа ҫыракан ҫыравҫӑ хӑйӗн блогӗнче пӗлтернӗ.

Чӑваш наци вулавӑшӗнче иртнӗ уйӑхӑн 29-мӗшӗнче Чӑваш Республикин профессилле ҫыравҫӑсен пухӑвӗ иртни, унта ҫӗнӗ ертӳҫе суйлани пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Аса илтерер, вӑрттӑн сасӑлавра Геннадий Максимова хӑйсене ертсе пыма 20 ҫыравҫӑ шаннӑ та вӑл ҫӗнтернӗ.

Геннадий Максимова унчченхи ертӳҫӗ Сергей Павлов тата Марина Карягина ҫум тивӗҫне пурнӑҫланӑ май пулӑшса пырӗҫ.

Правлени ертӳҫине пулӑшма Елена Светлаяна шаннӑ. Елена Нарпи ҫыруҫӑ пулса тимлӗ.

Секцисем те суйланӑ. Чӑваш диаспорипе ӗҫлессине Лидия Филиппована тиенӗ. «Драматурги» секцинче ҫыравҫӑсем Анатолий Кипеч ӑста тесе тӗв тунӑ. «Илемлӗ публицистика» секцине Василий Пушкин пек маттур ертсе пыракан ҫук тесе йышӑннӑ. «Критика» секци ертӳҫине паллӑ критика Юрий Артемьева лартнӑ. Маларах асӑннӑ Сергей Павлов «Проза» секцире те ӗҫлесе ӗлкӗрӗ. «Поэзи» ятлине Марина Карягина ертсе пырӗ, «Ача-пӑчапа ҫамрӑксен литературине» — Светлана Гордеева.

Малалла...

Иртнӗ ҫул Чӑваш Енӗн тӗп капиталне тӗрлӗ ҫӑлкуҫран 54,6 миллиард тенкӗ укҫа хывнӑ. Виҫӗмҫулхипе танлаштарсан ҫапах та ку хисеп пӗчӗкрех — унчченхинчен 7,2 процент чакнӑ.

Укҫа хывакансем тупӑнсан, вӗсенчен ытларахӑшӗ строительствӑна, ҫурт-йӗре сарма, юсаса ҫӗнетме тата техника енчен пуянлатма уйӑраҫҫӗ. Ҫак тӗллевпе кӗмӗл хывнин усси ытларах тесе шухӑшлакансем 41,1 процент тупӑннӑ. Пурӑнмалли мар ҫурт-йӗр тата сооруженисем туянакансем те пур. Ун пеккисем — 30 процент. Тӗп капитала укҫа хывакансене илсен, чӗрӗк пайӗ (тӗрӗсрех, 25,9 проценчӗ) машина, оборудовани, транспорт, хуҫалӑхра тата производствӑра кирлӗ япала илме укҫа хывнӑ.

Иртнӗ ҫулӑн пӗрремӗш ҫур ҫулӗнче, сӑмах май, экономикӑна укҫа хывасси виҫӗмҫулхи ҫур ҫултинчен ӳснӗ.

Леонид Якубович ертсе пыракан «Тӗлӗнтермӗш уйӗ» кӑларӑма Шупашкар ҫыннисем тӑтӑшах хутшӑнма пуҫларӗҫ. Ахӑртнех, ку Леонид Якубович Чӑваш Ене час-часах килнипе, вӑл чӑвашсене юратнипе ҫыхӑннӑ.

Иртнӗ эрнере кӑларӑма Шупашкарти Евгения Десяткина хутшӑннӑ. Вӑл финала тухайман пулсан та кӑмӑллӑ юлнӑ. Ара, Леонид Якубовича вӑл питҫӑмартинчен чуптума пултарнӑ-ҫке-ха.

Евгения Десяткина пӗрремӗш хуравланӑран саспалли каланӑ. Анчах пӗлмен. Анчах тепӗр хутчен ун патне таврӑнман — сӑмаха пӗлнӗ. Чӑваш Ен хӗрарӑмӗ Якубовича чуптунӑ та каялла таврӑннӑ. Вӑл кӑларӑм ертӳҫине парне панӑ, Чӑваш Енрен пысӑк салам каланӑ.

Вӑрмар районӗнчи 42 ҫулти хӗрарӑм киккирикне хӗртме питӗ юратнӑ. Ӗҫлеме вара вӑл кӑмӑлламасть. Анчах халӗ унӑн пӗр вӑхӑт ирӗксӗрех тар тӑкма тивӗ. Урам тирпейлеттерме тата хӑтлӑх кӗрттерме суд йышӑннӑ. Кахалсене ирӗксӗр вӑй хуртарма ирӗк ҫук-ха. Айӑпа кӗрсен ҫавӑн пек йышӑну кӑларма вара пултараҫҫӗ.

Вӑрмар районӗнчи паҫӑр асӑннӑ хӗрарӑм айӑпа кӗнӗ те. Пӗлтӗрхи кӗрхи пӗр кун ӳсӗр пуҫпа ҫав хӗрарӑм пӗр арҫын машинине район центрне кайма тесе кӗрсе ларнӑ. Лешӗн ларкӑчӗ хушшинче портмоне выртнине курсан хӗрарӑм йӑпӑр-япӑр пуҫтарса чикнӗ те кӑштахран анса юлнӑ.

Самантрах 15 пин тенкӗлӗх пуйса тӑнӑ хӗрарӑм урапаран анса юлнӑ та юлташ-хӗрарӑмӗ патне кӗнӗ. Унтан вӗсем лавккана кайса эрех туяннӑ. Тепӗр кунхине хӗрарӑм район центрне кайса укҫана йӑлт пӗтерсе килнӗ.

Портмонене ҫухатнӑ арҫыннӑн арӑмӗ укҫана кам вӑрланине тӗшмӗртнӗ. Ара, уй куҫлӑ, вӑрман хӑлхаллӑ теҫҫӗ-ҫке. Вӑл унӑн упӑшки тӑр кӑнтӑрла кама лартса ҫӳренине те, 42-ри ӗҫкӗҫ-хӗрарӑм лавккана эрех туянма пынине те илтнӗ. Вӑрӑ укҫана кӑмӑлпа тавӑрса паманнине кура шар курнӑ арҫыннӑн мӑшӑрӗ йӗрке хуралҫине пӗлтернӗ.

Малалла...

Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, Шупашкарта кӑҫал та «Ҫӗрулми — 2016» курав иртӗ. Вӑл пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче, 3–4-мӗшӗсенче, пулӗ.

Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, курава тӗпчевпе ӑслӑлӑх тата производство предприятийӗсем хутшӑнаҫҫӗ. Мероприяти «Контур» суту-илӳ комплексӗнче иртӗ.

Куравра ҫӗрулмин тӗрлӗ сорчӗпе паллаштарӗҫ, унран хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫпе сӑйлӗҫ. Ҫавӑн пекех вӑрлӑх ҫӗрулми сутӗҫ. Ҫӑмӑллӑха тивӗҫекен ҫынсене ӑна килех леҫсе парӗҫ.

Унта ачасен ӳкерчӗкӗсемпе тата алӗҫӗсемпе курав йӗркелӗҫ. Ҫавӑн пекех концерт программи пуян пулӗ.

Нарӑсӑн 4-мӗшӗ тӗлне «Ҫӗрулми — 2016» курава 18 регионти 58 организаци хутшӑнма заявка панӑ. Беларуҫран та килӗҫ.

«Ветки» фильмпа куракансене нумаях пулмасть паллаштарнӑччӗ. Анчах вӑл хупӑ сеанс пулнӑччӗ. Ӑна ун чухне журналистсемпе тӳре-шара ҫеҫ курнӑ.

Шупашкар режиссерӗн Владимир Синяевӑн «Ветки» фильмӗ проката тухассине пӗлтереҫҫӗ. Ӑна пысӑк экран ҫинче паянтан пуҫласа курма май пур.

Фильма «Волжский» тата «Три пингвина» кинотеатрсенче курма пулать. Пӗрремӗшӗнче — нарӑсӑн 15–18-мӗшӗсенче, 20 тата 22–25-мӗшӗсенче, иккӗмӗш кинотеатрта нарӑсӑн 15–29-мӗшӗсенче кӑтартаҫҫӗ.

Киносеанса 18 ҫул тултарнисене ҫеҫ кӗртеҫҫӗ. Фильм 1,5 сехет пырать. Ӑна 100 тенкӗпе курма май пур.

Паян, нарӑсӑн 15-мӗшӗнче, усал шыҫӑпа чирлекен ачасен пӗтӗм тӗнчери кунӗ. Ҫавна май ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви статистика хатӗрленӗ.

Кӑҫал ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 18 ҫул тултарман 20 ачан усал шыҫӑ аталаннине палӑртнӑ. Вӗсенчен 12-шне федераци клиникине сипленмешкӗн янӑ. Статистика кӑтартнӑ тӑрӑх, халӗ республикӑра усал шыҫӑпа аптӑракан 145 ача пурӑнать.

Статистика кӑтартнӑ тӑрӑх, ачасен йышӗнче ытларах «лейкимия» (юнри усал шыҫӑ) тӗл пулать. Вӗсене Республикӑри онкогематологи центрӗнче пулӑшаҫҫӗ.

Хальхи йышши технологисем пулӑшнипе чылай чир-чӗре парӑнтарма пулать. Ку ачасен пурнӑҫне те лайӑхлатать. Химиотерапи чухне ыратнине ан туйччӑр тесе ятарлӑ технологисемпе усӑ кураҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне пульницӑра — хӑтлӑ. Ачасемпе ашшӗ-амӑшӗ унта хӑйсене килти пек туйччӑр тесе тӑрӑшнӑ.

Ӗнер, нарӑс уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ, ҫыравҫӑ Иван Яковлевич Тенюшев пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Кӑрлач уйӑхӗн 19-мӗшӗнче вӑл 93 ҫул тултарнӑ.

Иван Яковлевич Патӑрьел районӗнчи Алманчӑ ялӗнче хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ, Патӑрьелти педагогика училищинче вӗреннӗ. 1942-1945 ҫулсенче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫапӑҫнӑ. Вӑл вӑрҫӑ пирки хайлав та ҫырнӑ: «Вӗсем виҫҫӗн ҫеҫ юлнӑ». Роман чӑвашла икӗ томпа тухнӑ.

Юлашки ҫулсенче Иван Тенюшев И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУра вӗрентнӗ. Юлашки кунсенче вӑл вырӑнпах выртнӑ. Шел те, куҫне яланлӑхах хупнӑ вӑл. Унпа ыран, нарӑсӑн 16-мӗшӗнче, Шупашкарти Хулаҫум вокзалӗн урамӗнчи 8-мӗш ҫуртри 24-мӗш хваттерте сывпуллашӗҫ.

Статистика пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре шалӑвӑн вӑтам кӑтартӑвӗ кӑштах ӳснӗ. Анчах ҫав вӑхӑтрах, Чӑвашстат хыпаранӑ тӑрӑх, 10 процент чакнӑ.

Чӑваш Енре пурӑнакансене 2015 ҫулта вӑтамран уйӑхне 21360 тенкӗ тӳленӗ. 2014 ҫулпа танлаштарсан, ку 2,4 процент нумайрах. 2015 ҫулхи раштав уйӑхӗнче вара шалӑвӑн вӑтам кӑтартӑвӗ 26883 тенкӗпе танлашнӑ. Анчах шалӑва индексацилемелле-ҫке. Пӗлтӗр тавар хакӗсем ӳснине шута илес-тӗк ҫынсем сахалрах ӗҫлесе илме тытӑннӑ. Ҫапла, 2014 ҫулпа танлаштарсан, 10,4 процент чакнӑ.

Статистикӑна организацисенче ӗҫлекенсене шута илсе хатӗрленӗ. Чӑваш Енре кунашкаллисем — 340,7 пин ҫын.