Чӑваш Енри икӗ районта кашкӑрсене пеме пуҫлӗҫ. Ҫапла майпа вӗсен йышне йӗркене кӗртесшӗн.

Вӑрнар районӗнчи Пӑртас ял тӑрӑхӗнче тата Йӗпреҫ районӗнчи Киров ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем кашкӑрсем нумайланни пирки ҫӑхавланӑ.

Ҫавна май ЧР Ҫут ҫанталӑк министерстви хушу алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн, раштавӑн 5-мӗшӗнчен пуҫласа 2017 ҫулхи ака уйӑхӗччен ҫӳлерех асӑннӑ тӑрӑхсенче кашкӑрсен шутне йӗркелесе тӑчӗҫ. Пӗр сӑмахпа, вӗсене персе вӗлерӗҫ.

Доброволецсен пӗтӗм тӗнчери кунӗнче, раштавӑн 5-мӗшӗнче, Э.Э. Феизов ячӗллӗ Шӑнкӑртамри шкулта «Лучший волонтерский отряд – 2016» (чӑв. Нимелле ӗҫлекен чи лайӑх отряд — 2016) «Мирлӗ пӗлӗт айӗнче!» девизпа районти конкурс иртнӗ. Ӑна «Хӑв хыҫҫӑн йӗр хӑвар…» конкурсла шоу евӗр хатӗрленӗ.

Конкурса районти вӗренӳ учрежденийӗсенчи чи хастар 10 нимеҫӗ (волонтер) отрячӗ хутшӑннӑ. Вӗсен пайташӗсем — 14 ҫултан пуҫласа 18 ҫулчченхи ҫамрӑксем. Ҫавсем кӑҫал «Волонтеры Победы» (чӑв. Ҫӗнтерӳ нимеҫисем) Пӗтӗм Раҫҫейри общество юхӑмӗн мероприятийӗсене питӗ хастар хутшӑннӑ.

Районти конкурсра малти вырӑна Хирти Пикшикри ушкӑн тухнӑ, Ҫӗньялти тата Шӑнкӑртамри 1-мӗш шкулти нимеҫӗсем, виҫҫӗмӗшне Тутар Сӑкӑтрисем ҫӗннӗ.

Чӑвашстат Чӑваш Енри ҫынсем мӗн чухлӗ ӗҫ укҫи илнине пӗлтернӗ. Кӑҫалхи кӑрлач-юпа уйӑхӗсенче ҫынсем вӑтамран мӗн чухлӗ укҫа илнине чухлатӑр-и? 22 пин тенкӗ.

Ку, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 6 процент нумайрах. Тӗплӗнрех каласан, кӑҫал ҫынсем уйӑхне вӑтамран 22971 тенкӗ илнӗ.

Пирӗн республикӑра тӗрлӗ предприятире 331200 ҫын тӑрӑшать. Чылайӑшӗ Шупашкарта вӑй хурать – 126671 ҫын. Ҫӗнӗ Шупашкар ку енӗпе иккӗмӗш вырӑнта – 22266 ҫын. Канаш – виҫҫӗмӗш: 10628 ҫын.

Нумаях пулмасть Шупашкарта килсӗр-ҫуртсӑр чӗрчунсене вӑхӑтлӑха усрамалли центр уҫӑлнӑ. Унта ҫапкаланчӑк йытӑсемпе кушаксем виҫӗ эрне каяллах пурӑнма тытӑннӑ-ха.

Халӗ унта 30 йытӑ кӗтес тупнӑ. Тӑватӑ ураллӑскерсене «Забота» тулли мар яваплӑ общество хайӗн хӳттине илнӗ. Вӑл «Спецавтохуҫалӑхпа» пӗрле ӗҫлӗ. Унччен ку организаци килсӗр чӗрчунсене тытса персе вӗлернӗ.

Кашни чӗрчуна малтан ветеринара кӑтартаҫҫӗ, прививкӑсем тӑваҫҫӗ. Кун хыҫҫӑн хӑлхи ҫине тӗслӗ бирка ҫыпӑҫтараҫҫӗ. Йытӑ унта 15 кун пурӑнӗ. Ҫак тапхӑрта ун валли хуҫа тупма тӑрӑшаҫҫӗ. Ҫук тӑк – урама кӑларса яраҫҫӗ.

Тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ватӑ хӗрарӑм чиркӗве кайнӑ та ҫухалнӑ. Людмила Арзамскинӑна тӑванӗсем шыраҫҫӗ.

Вӑл 76 ҫулта, Улатӑр хулинче пурӑнать. Мӑнукӗ Виктория Арзамскина каланӑ тӑрӑх, асламӑшӗ кӑнтӑрла чиркӗве тухса кайнӑ. Вӑл унччен пурӑннӑ ҫӗре — Ҫӗнтерӗвӗ: 40 ҫул урама — кайма пултарнӑ.

Тӑванӗсем каланӑ тӑрӑх, ватӑ хӗрарӑм унччен нихӑҫан та ҫухалман. Ку — пӗрремӗш хут. Тӑванӗсем вӑл ҫухални пирки полицие пӗлтернӗ. Йӗрке хуралҫисем Людмила Арзамскинӑна шырама тытӑннӑ. Ӑна курнисене полицие шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.

Чӑваш Енри вӑрмансенче Африка мурӗнчен вилнӗ хир сыснисен виллисене тупнӑ. Пилӗк чӗрчуна «Сӑрҫи» заповедникре асӑрханӑ. Вӗсем мӗне пула вилнине ветеринарсем тӳрех чухланӑ-ха. Лаборатори тӗпчевӗ вара иккӗленӗве ҫирӗплетнӗ.

Хир сыснисен виллисене ҫунтарса янӑ, виҫӗ метр тарӑнӑшне пытарнӑ. Халӗ инфекци ӑҫтан тухнине тӗпчеҫҫӗ.

Инфекци радиусне палӑртнӑ: 30 метр. Пӗрремӗш зонӑна Улатӑр районӗнчи Березовая Поляна тата Сӑрҫи Майданӗ ялсем, Пӑрачкав районӗнчи ялсем кӗнӗ.

Иккӗмӗш зонӑра — Улатӑр, Патӑрьел, Йӗпреҫ, Комсомольски, Пӑрачкав, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле районӗсем, Улатӑр тата Ҫӗмӗрле хулисем лекнӗ.

Раштав уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ҫамрӑк усламҫӑсене грантпа хавхалантарасси пирки хушу алӑ пуснӑ. Ӑна 20 ҫамрӑк тивӗҫме пултарӗ.

Грант 50 пин тенкӗпе танлашӗ. Ку укҫа ҫамрӑксене услампа ӗҫлеме хавхалантарасса, пӗчӗк тата вӑтам предпринимательлӗх субъекчӗсем нумайланасса шанаҫҫӗ.

Гранта пӗр хутчен парӗҫ. Сӑмах май, 2012 ҫултанпа республикӑра «Эсӗ – усламҫӑ» программа ӗҫлет. Проектпа килӗшӳллӗн, Чӑваш Енре пурӑнакан 14-30 ҫулсенчи 5000 ытла ҫамрӑк вӗреннӗ. Пирӗн республикӑра 100 бизнес-проект хатӗрленӗ.

Йӗпреҫ районӗнче пурӑнакан арҫын суд сакки ҫине ларнӑ. Ирҫе Ҫармӑс ял тӑрӑхӗнчи депутатсен пухӑвӗн пайташӗ тата усламҫӑ мӗнпе айӑпа кӗнӗ-ха?

52 ҫулти арҫын йывӑҫ каснӑ-мӗн. Ку — саккуна пӑсни. Пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнче хайхискер моторлӑ пӑчкӑпа усӑ курса виҫӗ йывӑҫа — икӗ хыра тата пӗр ҫӑкана — каснӑ. Пӗтӗмпе депутат ЧР Ҫутҫанталӑк министерствине 6 пин ытла тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ.

Арҫын тӗлӗшпе судья приговор вуланӑ. Унӑн 7 пин тенкӗ штраф тӳлеме тивӗ.

Ҫӗрпӳ районӗнчи Ямаш ялӗнче фельдешерпа акушер пункчӗ ҫунса кӗлленнӗ. Ҫӗнни мар. Вӑл кивӗ, юрӑхсӑра тухнӑ пулнӑ.

Пушара ачасем кӑларнӑ. Ҫулӑм 19 сехет ҫурӑра алхасма тытӑннӑ. Пушарнӑйсем часах ҫитсен те, пушара хӑвӑрт сӳнтерсен те фельшерпа акушер пункчӗ ҫунса кӗлленнӗ.

Хуҫасӑр ҫуртра ачасем час-часах вылянӑ-мӗн. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, пушар вӗсене пула тухнӑ.

Сӑмах май, кӑҫал Чӑваш Ене 849 пушар тухнӑ. Вӗсенче 86 ҫын вилнӗ, тепӗр 85-шӗ суранланнӑ. Пушартан 339 ҫынна ҫӑлма май килнӗ.

Чӑваш Енри тепӗр ветеринар суд сакки ҫине ларнӑ. Ӑна та Африка мурне сарӑлма панӑшӑн явап тыттарнӑ.

Следстви палӑртнӑ тӑрӑх, Пӑрачкав районӗнчи Напольное ялӗнче утӑ уйӑхӗн 31-мӗшӗнчен пуҫласа ҫурлан 14-мӗшӗччен ветеринари участокӗн заведующийӗ сыснасене сипленӗ. Выльӑх Африка мурӗпе аптӑрани куҫпа пӑхсах паллӑ пулнӑ.

Ҫурлан 5-мӗшӗнче тата 9-мӗшӗнче икӗ сысна вилнӗ. Анчах ветеринар инфекцие сарӑлма парас мар тесе нимӗн те туман, инстанцисене пӗлтермен. Кун пирки тепӗр сысна вилсен ҫеҫ пӗлнӗ.

Кун хыҫҫӑн яла карантина хупнӑ. Районта эпидеми пулнине палӑртнӑ. Ветеринара вара нумаях пулмасть суд айӑпланӑ. Приговорта палӑртнӑ тӑрӑх, унӑн 50 пин тенкӗ штраф тӳлемелле.