ЧР Патшалӑх ветеринари службин порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Пӑрачкав районӗнче тилӗсен шучӗ пирки калаҫнӑ. Унта ҫак чӗрчун нумайланса кайнӑ-мӗн.

Канашлӑва район администрацийӗн ҫумӗ, ял хуҫалӑх тата экологи управленийӗн пуҫлӑхӗ В.Журина, экономика пайӗн ертӳҫи Т.Андреева тата ыттисем хутшӑннӑ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, районта тилӗ йышланса кайнӑ. Вӗсем районти ялсене тапӑнаҫҫӗ. Тӳре-шара сунарҫӑсене тилӗсене тытма ыйтнӑ. Ахаль тумӗҫ, укҫа-тенкӗпе те хавхалантарӗҫ: пӗр пуҫ тытнӑшӑн 350 тенкӗ парӗҫ.

Тилӗсене йышне чӗрчунсемпе ҫынсен хушшинче хӑрушӑ чир ан сарӑлтӑр тесе йӗркене кӗртеҫҫӗ. Ҫитес вӑхӑтра ку енӗпе ҫанӑ тавӑрса ӗҫлеме пуҫлӗҫ.

Чӑваш Енре усламҫӑсене сехӗрлентермеҫҫӗ. Ҫак тӗп шухӑша палӑртнӑ республикӑна ертсе пыракансем усламҫӑспмпе паян ирттернӗ канашлура.

«Бизнеса аталанса пыма кирлӗ условисем йӗркелесси – Чӑваш Енӗн патшалӑх политикин приоритетлӑ ыйтӑвӗсенчен пӗри шутланать», — тесе каланӑ тӗлпулура Михаил Игнатьев Элтепер. «Пирӗн тӗллев – сирӗн пуҫаруллӑ ӗҫсене пурнӑҫа кӗртсе пыма витӗм кӳресси», — сӑмахне малалла тӑснӑ тесе каланӑ Элтепер.

Паян пирӗн республикӑра пӗчӗк тата вӑтам предприятисен шучӗ 45 пин ытла. Вӗсем республикӑра тӑрӑшакансенчен пӗрре виҫҫӗмӗш пайне ӗҫ вырӑнӗсемпе тивӗҫтереҫҫӗ.

Усламҫӑсемпе ирттернӗ тӗл пулӑва республика прокурорӗ, надзор енӗпе тӑрӑшакан ытти органсен пайташӗсем, министрсем хутшӑннӑ.

Ӗнер, юпа уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, Шупашкарта халиччен пулман лаборатори уҫнӑ. Вӑл — ДНК анализӗ тума май параканскер. Халиччен пирӗн республикӑра ун пекки пулман. Ӑна Шалти ӗҫсен министерствинче уҫнӑ.

Лабораторине ӗҫлеттерсе янӑ май хӗрлӗ хӑю касма тӗрлӗ шайри пысӑк пуҫлӑхсем пуҫтарӑннӑ. Пакунлисем кӑна мар, Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев та унта пулнӑ.

Экспертпа криминалистика центрӗн пуҫлӑхӗ Александр Сергеев полковник лабораторин тӗллевӗпе паллаштарнӑ.

ДНК-лабораторире тӑвакан анализ преступниксене, ҫав шутра пусмӑрҫӑсене те, палӑртма май парӗ. Шалти ӗҫсен министерствинче Шупашкарта кун пек лаборатори ӗҫленине кура ют хулана (пирӗннисем ДНК-анализа Хусанта тутарнӑ) илсе ҫӳресе вӑхӑт иртмӗ тесе пӗлтереҫҫӗ.

Вӑрнарти ачасем халӗ те шӑнаҫҫӗ. Унти ача пахчисенче ӑшӑ паман-ха. Шӑпӑрлансем ҫиелти тумпа ҫӳреҫҫӗ, ӑна хывмасӑрах ҫывӑрма выртаҫҫӗ.

Натальйӑн ачи 6-мӗш ача пахчине ҫӳрет. Вӑл чун ыратӑвӗ пирки «Про Город» хаҫата пӗлтернӗ. Ара, сивве пула ачасем чирлеҫҫӗ. Ашшӗ-амӑшӗ нимӗн те тӑваймасть, хӑйсем ӗҫе ҫӳреҫҫӗ, пепкине ача пахчине ямах тивет.

Вылямалли пӳлӗмре 12 градус ҫеҫ ӑшӑ. Ҫывӑрмалли пӳлӗмре электрокӑмака ҫутаҫҫӗ. Ҫапла 15 градуса ҫитет.

Мӗншӗн-ха халӗ те ӑшӑ паман? Вӑрнарӑн газшӑн парӑмсем пур-мӗн. Паян каҫхине пур котельнӑй те ӗҫлесе каясса шантарнӑ. Кун пирки Вӑрнар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев каланӑ.

Полицейскисем пысӑк парти наркотик ҫулне пӳлнӗ. 100 доза яхӑн синтетика хутӑшӗ сиенлӗ ҫак йӑлапа туслӑ ҫынсем патне ҫитмӗ. Наркотике Чӑваш Енре, Мари Элта, Новгород облаҫӗнче сарма палӑртнӑ-мӗн.

Малтанах Шупашкарта кӳршӗ патшалӑхри икӗ ҫынна тытса чарнӑ. Вӗсем наркотик илсе килсе сарнӑ. Вӗсенчен 2 килограмм ытла наркотик туртса илнӗ. Унтан Самар облаҫӗнчи икӗ ҫынна тытнӑ. Вӗсем 7 килограмм наркотик кӳрсе кӗме хӑтланнӑ. Спайс тултарнӑ хутаҫсене вӗсем саппас кустӑрман камеринче пытарнӑ. Хайхискерсене Хыркасси постӗнче тытса чарнӑ.

Тепӗр ҫынна, Аслӑ Новгород ҫыннине, каярахпа тытнӑ. Шупашкарта тара илнӗ хваттерте пурӑнакан 21 ҫулти каччӑна та тытса чарнӑ. Ун ҫумӗнче 3 килограмм наркотик хутӑшӗ пулнӑ. Пурин тӗлӗшпе те пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Палӑртмалла: туртса илнӗ наркотик 50 миллион тенкӗпе танлашать.

Вӑрманта ҫамрӑксем ҫухалса кайнӑ. Икӗ йӗкӗте ҫӗрӗпех шырани пирки ЧР ШӖМӗ пӗлтерет.

Ҫӗмӗрлере пурӑнакан икӗ ҫамрӑк авӑн уйӑхӗн 30-мӗшӗнче вӑрмана кӑмпа татма кайнӑ. Вӗсенчен пӗри техникумра вӗренет, тепри – шкулта. Хайхискерсем вӑрмана пӗр шикленмесӗрех ҫул тытнӑ. Ара, унччен вӗсем унта пӗрре кӑна пулман вӗт.

Анчах каччӑсем урӑх сукмакпа кайма шухӑшланӑ. Ҫавна май вӗсем киле каймалли ҫула тупайман. Вӗсем ашшӗ-амӑшӗ патне, полицие шӑнкӑравланӑ. Ҫав вӑхӑталла тӗттӗмленме пуҫланӑ.

Ҫамрӑксен вӑрмантах ҫӗр каҫма юлма тивнӗ. Полицейскисем вӗсене мӗн тумаллине вӗрентнӗ. Каччӑсем кӑвайт чӗртнӗ, ӑна ҫӗрӗпех сӳнтермен. Ирхине вӗсене каллех шырама пуҫланӑ. Каччӑсем ҫав вӑхӑталла вырӑнти лесникӑн палли патне тухнӑ.

Чӑваш Енри вӑрмансенче йывӑҫсен вӑррисене пуҫтарас ӗҫ хӗрсех пырать. Пухсан вӗсене Вӑрмана хӳтӗлекен центра кӳрсе килеҫҫӗ.

Малтан вӑрра уйӑраҫҫӗ. Палӑртмалла: ҫак ӗҫе алӑпа тӑваҫҫӗ. Унтан унӑн шӑтаслӑхне тӗрӗслеҫҫӗ. Ҫавна май унӑн класне палӑртаҫҫӗ. Экспертиза витӗр тухнӑ хыҫҫӑн вӑрра Йӗпреҫре вырнаҫнӑ фонда ӑсатаҫҫӗ

Пӗр пайне саппас валли хатӗрлеҫҫӗ. Тепӗр пайне ҫуркунне питомниксенче акаҫҫӗ. Ытларах чухне хыр, чӑрӑш, ҫӑка тата хурӑн вӑррисене пухаҫҫӗ.

Сӑтӑрҫӑҫем тупӑнсан вӑрмансене ятарлӑ хутӑшпа сапаҫҫӗ. Юманлӑхсем йӗркене кӗнӗ. Лӑсӑллӑ йывӑҫсен вӑрманӗсенче вара лару-тӑру япӑхрах. Комсомольски районӗнчи вӑрман участокӗнче 100 яхӑн гектара ятарлӑ хутӑшпа сапнӑ.

Акци йӗркелӳҫисем.

Ҫӗмӗрлере Пӗтӗм тӗнчери ватӑ ҫынсен кунне халалласа «Аҫу-аннӳ патне шӑнкӑравла» ятпа хӑйнеевӗрлӗ акци ирттернӗ. Ҫапла майпа йӗркелӳҫӗсем аслӑ ӑрӑва тимлӗх кирлине, вӗсем патне уявсенче кӑна мар, куллен шӑнкӑравламаллине аса илтересшӗн пулнӑ.

Эрнекун 3-мӗш вӑтам шкулта 8-мӗш класра вӗренекенсемпе Ҫӗмӗрлери халӑха социаллӑ пулӑшу паракан компекс ӗҫченӗсем урама тухнӑ, иртен-ҫӳрене листовка тата пӗчӗк ялавсем валеҫнӗ. Ҫавӑн пекех вӗсем иртсе пыракансене ашшӗ-амӑшӗ патне шӑнкӑравлама ыйтнӑ. Хула ҫыннисем ку акцие ырланӑ, ҫывӑх ҫыннисем патне шӑнкӑравлама шантарнӑ. Тӗрӗссипе, паянхи кун кӗсье телефонӗ ҫумра, хамӑра ҫуратса ӳстернӗ ҫынсем патне шӑнкӑравлама пӗрре те кӑткӑс мар. Апла пулсан акци йӗркелӳҫисен сӗнӗвне асра тытар: уявра кӑна мар, ытти чухне те вӗсен сывлӑхӗпе кӑсӑкланар.

Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев килес ҫул Республика кунне уявласси ҫинчен хушу кӑларнӑ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, республикӑн тӗп уявне Шупашкарта тата Красноармейски районӗнче палӑртӗҫ.

Чӑваш Республикин ҫуралнӑ кунне кӑҫал Улатӑр районӗнче палӑртнӑччӗ. Унта йывӑҫран тӗрлӗ кӳлепе касса кӑларакансем те пуҫтарӑннӑччӗ.

Уява ирттерекен муниципалитетсене хыснаран 10 миллион тенкӗ уйӑрса парӗҫ. Вӑл тупрана районсенчи ялсене илем те хӑтлӑх кӳме тӑкаклӗҫ.

Сӑмах май каласан, Шупашкар районӗ те Акатуя юлашки ҫулсенче тӗрлӗ ял тӑрӑхӗнче йӗркелет. Ку йӑлана Георгий Егоров пуҫлӑха ларсан пуҫарса янӑччӗ. Уяв ирттерме унта та район хыснинчен укҫа уйӑраҫҫӗ. Кӑҫал Янӑш ял тӑрӑхне 10 миллион тенкӗ панӑччӗ. Вӑл укҫа унти ялсене хӑтлӑлатма кайнӑччӗ.

Чӑвашавтотранс пирки халӗ те калаҫма чарӑнман-ха. ЧР транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министерствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, предприяти ӗҫченӗсене ӗҫ укҫи парас ӗҫ малалла пырать.

Хальлӗхе Чӑвашавтотранс ӗҫченӗсене парӑма парса татман-ха. Авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗ тӗлне ку кӑтарту 7 миллион тенкӗпе яхӑн танлашнӑ. Хальлӗхе ҫынсене авӑн уйӑхӗнчи шалӑва параҫҫӗ.

Предприяти пӗлтернӗ тӑрӑх, парӑм уйӑхсерен 3–4 миллион тенкӗ чакса пырать. Сӑмах май, Чӑвашавтотранс республикӑри социаллӑ пӗлтерӗшлӗ маршрутсемпе ҫӳрет.