Сӑнӳкерчӗк аса илтерчӗ

Иртнӗ ӗмӗрӗн 70-80 ҫулӗсенче Чӑваш телевиденийӗн фончӗ валли тесе сасӑллӑ очерксем тӑтӑшах ӳкеретчӗҫ. Вӗсен геройӗсем пулма ытларах чухне паллӑ ҫыравҫӑсене, артистсене, композиторсене суйласа илеттӗмӗр. Ҫав тапхӑрта А. Кӑлкан, А. Ургалкин, В. Родионов, Г. Хирбю, Ф. Васильев, И. Вдовина, В. Кузьмина тата ыттисен пултарулӑхӗ пирки киноочерксем кӑтартрӑмӑр. Я. Ухсай поэт вара телевидени «хисепне» темиҫе хутчен те тивӗҫрӗ. Ҫӗнӗ хыпарсемпе литература передачисем валли те Ухсая пайтах ӳкернӗ.

Телевидени «ҫӑлтӑрӗ» пулма Яков Гаврилович питех кӑмӑлламастчӗ, анчах кӑштах ӳкӗтлесен унпа калаҫса татӑлма пулатчӗ. Ялан тенӗ пекех йӗплесе-тӑрӑхласа кӗтсе илетчӗ вӑл кино ӳкерекен ушкӑна. Юратнӑ сӑмахӗ пурччӗ унӑн — «Крысинское время». Вӑхӑтра ҫитетӗн — «Крысинское время», ку ӗнтӗ телерадиокомитет председателӗ П.А. Крысин журналистсене хытӑ тытнине пӗлтеретчӗ. Юлса ҫитсен каллех «Крысинское время», сассинче ӳпкелени сисӗнетчӗ, эсир пушанса кайнӑ иккен...

Ҫыравҫӑсене те хытах лектеретчӗ вӑл.

Малалла...

Владислав Смирнов тунӑ сӑн

Шупашкарта анлӑ мероприяти иртнӗ. Истори фестивальне А.Г.Николаев ячӗллӗ паркра йӗркеленӗ. Регионсен хушшинче ҫиччӗмӗш хут иртнӗскере «Пирӗн несӗлсен мӗлки» ят панӑ.

Фестивале ҫӗршыври тӗрлӗ кӗтесри истори клубӗсен элчисем пухӑннӑ. Пирӗн пата Йошкар-Оларан, Чулхуларан, Хусантан тата ытти хуларан хӑнасем ҫитнӗ.

IX-XI ӗмӗрсене халалланӑ мероприятире культурӑпа, йӑлапа, ҫар ӳнерӗпе тата Атӑлҫи Пӑлхарӗн, Авалхи Руҫӗн, Скандинавин, Византин историйӗпе паллаштарнӑ. Пӑхаттир евӗр тӑхӑннӑ ҫынсем ҫапӑҫу ӗҫне кӑтартнӑ. Паркра сувенирсем сутакан лавккасем те пулнӑ. Алӗҫ енӗпе ӑсталӑх класӗсем те ӗҫленӗ.

Виҫӗмкун Вӑрнарти Культура ҫуртӗнче «Играй, гармонь» (чӑв. Выля, хуткупӑс) районти конкурса ирттернӗ. Унта мӗнпур муниципалитетранах пуҫтарӑннӑ. Фестивалӗн хӑнисем Мускаври «Русская гармонь» центрӑн пайташӗсем Александр Ганичев тата Светлана Калачева пулнӑ.

Хуткупӑспа ӑста каласа тупӑшнисенчен самайӑшӗ — культура отраслӗнче ӗҫлекенсем. Пӗри тепринчен маттур пулнӑ конкурсҫӑсем. Шинерти Олег Семенов, Нурӑсри Виктор Волков, Хӑмӑшри Иван Комаров, Авшак Элменти Владимир Мураков, Туҫи Мӑратри Светлана Прохорова, Хорӑнсор Ҫармӑсри Юрий Артемьев тата Михаил Кузьмин, районти Культура ҫуртӗнче ӗҫлекен Борис Павлов тата Валерий Шакртов, Пӑваялӗнчи Кудрявцевсем, Кульцаври Александр Кузнецов, купӑсҫӑсен «Санар» ансамблӗ куракансене хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ.

Малти вырӑна Пӑваялӗнчи Валерий Кудрявцев тухнӑ. Ӑна Мускаври «Русская гармонь» центр дипломпа чысланӑ.

Илме шанчӑк пур-ха, анчах малтан конкурса хутшӑнмалла. Ҫулсерен йӗркелекен «Белла» Раҫҫейпе Италин литература премийӗ пирки ӗмӗтленекенсем, хӑйсен вӑйне шанакансем хайлавсене конкурса тӑратма пултараҫҫӗ. Ӗҫсене ҫитес ҫулхи кӑрлачӑн 20-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ.

«Белла» премие 2012 ҫулта ХХ ӗмӗрти паллӑ поэта Белла Ахмадулинӑна халалласа йӗркеленӗ. Вӑл Италипе питӗ ҫывӑх пулнӑ, ӑна Раҫҫейпе ҫав ҫӗршывӑн культурине ҫывӑхлатассишӗн самай тӑрӑшнӑ тесе хаклаҫҫӗ.

Премин тӳрине иккӗн ертсе пыраҫҫӗ: «Русская литературная инициатива» (чӑв. Вырӑс литература пуҫарӑвӗ) фонд президенчӗ, литература критикӗ Наталья Иванова тата Италири Пиза хулин университечӗн вырӑс литературин профессорӗ, XVIII ӗмӗрти вырӑс литературин историйӗн специалисчӗ Стефано Гардзонио. Вӗсем Раҫҫейри тата Италири чи лайӑх ҫамрӑк авторсене палӑртаҫҫӗ.

Премие виҫӗ номинаципе парӗҫ: «Русское стихотворение» (чӑв. Вырӑс сӑвви), «Литературно-критическое или биографическое эссе о современной поэзии» (чӑв. Хальхи поэзи ҫинчен литературӑпа критика е биографилле эссе), «Итальянское стихотворение» (чӑв. Итали сӑвви).

Малалла...

Питӗре вӗренме пуҫтарӑннӑ чух асӑнмалӑх тунӑ сӑнӳкерчӗк

Чӑваш Енри Наци вулавӑшӗнче ӗҫлекенсем Питӗрти Вырӑс наци вулавӑшӗн опычӗпе паллашнӑ. Опычӗпе кӑна та мар, вӗсем унта Пӗтӗм Раҫҫей шайӗнче иртнӗ

«Методическая служба центральной библиотеки субъекта Российской Федерации в современных условиях» (чӑв. Раҫҫей Федерацийӗн субъектӗнчи тӗп вулавӑшсен методика тытӑмӗ) ятпа иртнӗ стажировкӑра пулнӑ. Унта пул-пулми пуре те йышӑнман. Вулавӑш ӗҫченӗсен малтан «Библиотечная аналитика–2016» (чӑв. Вулавӑш тишкерӗвӗ–2016) Пӗтӗм Раҫҫейри конкурса хушӑнса ҫӗнме тивнӗ.

Пирӗн республикӑн Наци вулавӑшӗ конкурсра иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ. Стажировкӑна вулавӑшӑн ӑслӑлӑхпа тӗпчев тата методика ӗҫӗн тӗп библиотекарӗ Светлана Акулина хутшӑннӑ, тӗрлӗ мероприятие хутшӑннӑ, ҫӗннине ӑша хывса таврӑннӑ.

"Пурнӑҫ начар", "Чухӑн пурнатпӑр", "Укҫа ҫук" текелетпер пулин те, юлашки ҫулсенче пайтах палӑксем ҫӗкленчӗҫ. Мӗн кӑна ҫук-ши вӗсен хушшинче! Анчах та чӑваш халӑхӗпе ҫыхӑннисем ҫукпа пӗрех

Никола Тесла палӑкӗ. (Калас пулать, ку ӑславҫӑн палӑкӗ Шупашкарта ҫеҫ мар, Бакура та пур, ҫапах та ӑна унта "Эп — сана, Эс — мана!" меслетпе Азербайджан тата Серби патшалӑхӗсем лартнӑ: калӑпӑр, Белградра Гейдар Алиевӑн, Нови-Садра азербайджан композиторӗн палӑкӗсене вырнаҫтарнӑ). Чӑннипе, Никола Тесла та начар ҫын мар пуль ӗнтӗ (электротехника тӗлӗшпе — чӑн-чӑн "арҫури"). "Ытлашши" темӗпӗр ун палӑкне. Анчах та Чӑваша ҫӗклекен, ӳкме паман палӑксем сахалли касать — акӑ мӗн пирки пырать кунта сӑмах!

Тепӗр чухне юриех чӑваша чӑвашлӑхран пистерес шутпа ҫапла тунӑ пек те туйӑнать.

Танлаштарса пӑхӑпӑр. Акӑ Тутарстан, Хусан хули. Тинтерех ҫеҫ унта Садри Максуди палӑкне уҫрӗҫ. Ку пулӑм Шупашкарта Мӗтри Юман е Гавриил Алюнов палӑкне уҫнипе пӗрех.

Малалла...

Ачасем Марина Карягина хайлавӗсене вулаҫҫӗ

Ӗнер Патӑрьел районӗнчи Кивӗ Ахпӳртре Марина Карягина вулавӗсем иртнӗ. Паллӑ тележурналистӑн, сӑвӑҫӑн, драматургӑн кун пек мероприятийӗ кӑҫалхипе саккӑрмӗш хут иртнӗ. «Эпир те, шупашкарсем, айккинче юлмастпӑр, ҫулсерен ҫыравҫӑсемпе, артистсемпе, ӑсчахсемпе ачасене хавхалантарма,ҫӗнтерӳҫӗсене парне пама тухса каятпӑр — ача чухне курни-туйни ӗмӗрлӗх вӗт вӑл!» — тет пур енлӗн ӑста автор. Унтан вӑл вулава ирттерме вӗрентекенсем пысӑк тӳпе хывнине палӑртать.

Ӑмӑртӑва Патӑрьел районӗнчи шкулсенчи 40 ытла ача пуҫтарӑннӑ. Вӗсене ҫулне кура 3–4-мӗш классене, 5–7-мӗшсене, 8–9-мӗшсене уйӑрнӑ. Вулава пухӑннисем сӑвӑ кӑна мар, калав, «Кӗмӗл тумлӑ ҫар» сӑвӑлла трагеди сыпӑкӗсене те вуланӑ. «Пӗри «Ҫуралнӑ кун» калава пӗтӗмпех пӑхмасӑр каласа парса тӗлӗнтерсе пӑрахрӗ! Тата тепри чӑваш алфавитӗнчи мӗнпур саспаллирен пуҫланакан сӑмахсенчен тӑракан юмах-тӗрленчӗксен кӗнекинчи М саспаллирен кӑна пуҫланакан сӑмахсенчен тӑракан калавпа шалт тӗлӗнтерчӗ!» — каласа кӑтартрӗ вулав пирки Марина Карягина. Сӑмах май, юрра хывнӑ унӑн юррисем те янӑранӑ.

Ӗнер, раштавӑн 8-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче Раҫҫей Федерацийӗн тата Тутар Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗн Николай Сорокинӑн «Аттеҫӗм Атӑл» кӗнекин хӑтлавӗ иртнӗ. Унта И.Я. Яковлев ячӗллӗ ЧППУн историпе филологи факультечӗн чӑваш уйрӑмӗнче 1 курсра вӗренекен студентсем хутшӑннӑ.

Педуниверситетра пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗнӗ кӗнеке авторӗн хӑтлавне чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай ертсе пынӑ, «ҫӗнӗ кӗнеке те ача пек ҫуралса халӑх хушшине саланни» ҫинчен каланипе пуҫланӑ вӑл хӑй сӑмахне. «Аттеҫӗм Атӑл» кӗнеке кун ҫути курни пысӑк кӗтрет тесе хакланӑ республикӑн культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов.

«Аттеҫӗм Атӑл» кӗнеке пуҫласа «Вечная Волга» ятпа кун ҫути курнӑ. Романа вуласа тухса хавхаланнӑ чӑваш халӑх культура ӗҫченӗсем кӑшт каярах кӗнекене чӑвашла куҫарса кӑларас шут тытнӑ. Ҫапла вара Римма Прокопьева журналист, писатель, чӑваш халӑх поэчӗсем Юрий Сементерпе Валери Туркай тӑрӑшнипе кӗнеке чӑвашла икӗ томпа виҫӗ кӗнекеллӗ пичетленсе тухнӑ.

Унччен ун вырӑнӗнче кивӗ ҫурт пулнӑ. Вӑрмар районӗнчи Энӗшпуҫ ялӗнче культура ҫурчӗ тума тытӑннӑ.

Ҫӗнӗ ҫурт 150 ҫынна йышӑнмалӑх пулӗ. Халӗ унта ӗҫ хӗрсех пырать. Проект пӗтӗмпе 27 миллион тенкӗлӗх кайса ларӗ. Культура ҫуртне ҫитес ҫулхи ҫулла туса пӗтерме палӑртнӑ.

Ҫӗнӗ клуб хальхи требованисемпе килӗшсе тӑрӗ. Халӗ унта шыв тата газ пӑрӑхӗсене кӗртнӗ ӗнтӗ. Пушар сӳнтермелли тытӑма та лартнӑ.

Культура ҫуртӗнче мероприятисем, концертсем, спектакльсем иртӗҫ. Кунсӑр пуҫне унта фильм курма май пулӗ. Креслӑсем пуҫтарӑнӗҫ, ҫавӑнпа клубра волейболла, баскетболла та выляма май пулӗ.

Унчченхи клуба революцичченех хута янӑ. Хальлӗхе, ҫӗнӗ культура ҫуртне туса пӗтериччен, ҫынсем вулавӑша пухӑнаҫҫӗ.

Кураври экспонатсем

Шупашкарти Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищинче вӗренекенсем Патшалӑхӑн истори архивӗ куравне ҫитсе курнӑ. Студентсене пӗтӗмӗшле дисциплинӑсене вӗрентекен Рэвиль Гараев ертсе кайнӑ. Куравӗ те сумлӑскер: архив ӑна Григорий Хирпӳ композитор 105 ҫулхине халалланӑ.

Курав-хӑтлава тӑратнӑ экспозицисем хушшинче кӗвӗ-ҫемӗ пултаруллӑ ӑстин, маларах Шупашкарти музыка шкулӗнче тата техникумӗнче, каярах Ленинградри (халӗ Питӗр) консерваторире вӗреннӗскерӗн пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартаканнисем, унӑн юррисем, хаҫат-журнала вӑл тӗрлӗ ҫулта ҫырнӑ статьясем пулнӑ. Нота еткерлӗхӗн оригиналӗсемпе те куравра паллаштарнӑ. Ҫамрӑксене Григорий Хирпӳн хайлавӗсен тӗрлӗ варианчӗсем уйрӑмах кӑсӑклантарнӑ, ҫав шутра «Нарспи» опера валли ҫырнӑ партитура та.