Марина Карягина

«Верь в свой народ — тихо его люби» (чӑв. Ӗнен хӑв халӑхна — шӑппӑн ӑна юрат) ятпа «Литературная Россия» хаҫатра Марина Карягинӑпа интервью пичетленнӗ.

Унта Марина Фёдоровна Карягина – чӑваш поэтесси, прозаикӗ, драматургӗ, журналисчӗ тесе паллаштарнӑ. Вӑл 1969 ҫулта Чӑваш Енре ҫуралнине, 1992 ҫулта Чӑваш патшалӑх университетӗнчен вӗренсе тухнӑранпах Чӑваш патшалӑх телерадиокомпанийӗнче корреспондентра ӗҫленине тата «Ирхи тӗпел» автор программине тӳрӗ эфирта ертсе пынине пӗлтернӗ. Марина Карягина Чӑваш Енӗн литературӑпа ӳнер енӗпе патшалӑх премине тивӗҫнине те, ЧР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ пулнине те каланӑ. Вӑл — 20 ытла кӗнеке авторӗ. Унӑн сӑввисене швед, акӑлчан, турккӑ, вырӑс чӗлхисене куҫарнӑ. Паллӑ журналистӑн тата ҫыравҫӑн ӗҫӗсем «Антология современной литературы народов России. Поэзия» кӗнекене кӗнӗ.

Иртнӗ ҫул вӗҫӗнче Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленнӗ «Природа Чувашии» альбом «Книга года» (чӑв. Ҫулталӑк кӗнеки) конкурсра диплома тивӗҫнӗ. Пултарулӑх ӑмӑртӑвне Рязантье иртнӗ наци кӗнекин «Читающий мир» (чӑв. Вулакан тӗнче) регионсем хушшинчи фестивалӗ вӑхӑтӗнче йӗркеленӗ.

Конкурса Раҫҫейӗн 22 регионӗнчен 58 издательство хутшӑннӑ. Вӗсем 157 ӗҫ тӑратнӑ.

«Природа Чувашии» кӗнеке Чӑваш Енри вӑрмансемпе ҫеҫенхирсемпе, юханшывсемме ҫӑлкуҫсемпе, флорӑпа фаунӑн сайра тӗл пулакан тӗсӗсемпе паллаштарать. Кӑларӑма А.В. Димитриев, И.С. Дубанов, К.К. Захаров, А.Ф. Иванов, Ф.А. Карягин, А.А. Ластухин, И.В. Никонорова хатӗрленӗ. Проект авторӗ – И.С. Дубанов. Кӗнекене «За вклад в развитие туристической привлекательности региона» (чӑв. Регионӑн туризм илӗртӳлӗхне аталантарасси) дипломпа чысланӑ.

Шупашкарта ҫӗнӗ палӑк уҫӑлӗ. Паллӑ пулӑм хӑҫан иртессине хула ертӳҫисем палӑртнӑ ӗнтӗ. Палӑка авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче уҫӗҫ.

Шупашкар хула администрацийӗн культура тата туризм аталанӑвӗн управленийӗнче ҫӗнӗ архитектура сооруженине сайра тӗл пулакан палӑк тесе хаклаҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах тӗнче тетелӗнче ӑна хурлаҫҫӗ. Ҫак йӗркесен авторне скульптурӑна айван евӗр хакласа ҫырни те куҫ тӗлне лекрӗ.

Ҫӗнӗ палӑк — Антуан де Сент-Экзюперин хайлавӗн тӗп сӑнарне, Пӗчӗк Принца, халалланӑскер.

Палӑка Мари Элти Дмитрий Соколов усламҫӑ уҫма шухӑшланӑ. Скульптурӑна унӑн хӗрӗ Анастасия Соколова шухӑшласа кӑларнӑ

Чӑваш Енӗн тӗп хули, шурӑ Шупашкарӑмӑр, ҫитес ҫул 550 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвӗ. Хулан ҫуралнӑ кунне ытти ҫул та уявланӑ-ха. Ҫитес ҫулхи паллӑ датӑна хула влаҫӗсем те, республика ертӳҫисем те чылайлӑха асра юлмалла, ыттисенчен расна ирттерме ӑнтӑлнине ӑнланма пулать. Тата ку вӑл тӗрӗс те.

Хулан 550 ҫулхине аслӑ пилотаж ӑстисене — «Стрижи» (чӑв. Вӗршӗн), ҫавӑн пекех «Витязсем» е «Беркуты» (чӑв. Шӑнккар) авиаци ушкӑнӗсене йыхравласшӑн. Ҫакӑн пек ӗмӗтленнине Шупашкарӑн сити-менеджерӗ Алексей Ладыков ӗнер ЧР Правительство ҫуртӗнче иртнӗ канашлура каланӑ. Унта 2019 ҫулта Шупашкарӑн 550 ҫулхине, 2020 ҫулта Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ юбилейсене хатӗрленсе ирттерес ыйтупа ӗҫлекен ӗҫ канашӗн ларӑвне пухӑннӑ.

Ларура

Чӑваш Енри юбилейсем ҫӗршывшӑн пӗлтерӗшлӗ. Ҫак шухӑша республикӑн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче палӑртнӑ. Унта сӑмах 2019 ҫулта Шупашкарӑн 550 ҫулхине, 2020 ҫулта Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ юбилейсем пирки пырать.

Палла кунсене уявлама РФ Президенчӗ ятарлӑ хушу кӑларнӑ. Ҫакна Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев юбилейсене хатӗрленмелли тата йӗркелемелли ӗҫ ушкӑнӗн ӗнер иртнӗ ларӑвӗнче пӗлтернӗ.

Хыснаран уйӑракан укҫан (унӑн виҫине кӑтартнине курмарӑмӑр) пысӑк пайне историлле ҫуртсене хӑтлӑх кӳме тата юсаса ҫӗнетме ярӗҫ. Юхӑнса та ишӗлсе ларакан объектсене пӗтермелле, ҫул хӗррисене ҫуп-ҫапран, хуҫӑлса ӳкнӗ йывӑҫсенчен тасатмалла.

Ларӑва районсемпе хула администрацийӗсен пуҫлӑхӗсем те видеоконференцҫыхӑну мелӗпе хутшӑннӑ та, вӗсене райцентрсен сӑнне ылмаштарма тата уява хатӗрлентермелли мероприятисене халӑха явӑҫтарма хушнӑ.

Нумай хваттерлӗ ҫуртсене пӗр стильпе капӑрлатмалла. Пуҫаруллӑ бюджетировани мелӗпе (ансатрах каласан, тӑкаксен пӗр пайне халӑх шучӗпе саплаштарни) анлӑ усӑ курмаллине палӑртнӑ.

Юрий Васильев

Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗпе Чӑваш Енӗн культура министрӗ хушшинче ӑнланмалӑх сиксе тухнӑ. Ҫапла пӗтӗмлетме пулать коллективӑн пайташӗсем РФ Федераци Канашӗн ертӳҫин ҫумӗ, Чӑваш Енӗн пӗрремӗш президенчӗ Николай Федоров ячӗпе шӑрҫаланӑ ҫырӑва вуласан.

Унта Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ ҫитес ҫул 95 ҫул тултарассине пӗлтернӗ. «Юбилейччен ансамбль пурӑнса ҫитесси иккӗленӳллӗ», — тенӗ коллективпа пухӑнса хатӗрленӗ ҫырура. Унта Чӑваш Енӗн культура министрӗ халӑх инструменчӗсен ансамблӗ симфони оркестрӗнчен, балалайка фортепианӑран мӗнпе уйрӑлса тӑнине ӑнланман ҫын пек ҫавӑрттарса хунӑ. Константин Яковлев 2017 ҫул вӗҫенче ансамбль директорӗн тивӗҫне пурнӑҫлама Юрия Романько баяниста шаннине аса илнӗ. Халӗ министр ансамблӗн илемлӗх ертӳҫине Юрий Васильева хӗсӗрлет имӗш. Ӑна пысӑк пуҫлӑх ҫынсен умӗнчех мӗскӗнлетет, пуҫиле ӗҫ пуҫарассипе хӑратать, хӑй ирӗкӗпе ӗҫрен кайма заявлени ҫырма хистет-мӗн.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрне ертсе пыма Валерий Клементьева шаннине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, вӑл Сарӑтури консерваторинче вӗреннӗ, Етӗрне районӗн хисеплӗ ҫынни.

Театрти черетлӗ сезона уҫнӑ чух вӑл сцена ҫине епле костюмпа тухнине тиркекенсем тупӑннӑ. «Чӑвашкино» киностудин тата электрон документацин архивӗн сектор пуҫлӑхӗнче ӗҫлекен Вероника Кочешкова Фейсбукра ҫырнӑ тӑрӑх, театр директорӗ сцена ҫине сцена тумтирӗпе тухнӑ имӗш. «Директор костюмне туянайман. Сцена гардеробӗнчине илме тивнӗ», — пӗлтернӗ Вероника Кочешкова.

«О, Турӑҫӑм», — тӗлӗннӗ тепри, республикӑри паллӑ журналист. «Йӑлтӑрккисене сӳтсе пӑрахнишӗн тав ту-ха», — йӗкӗлтешнӗн хуравланӑ малтанхи комментатор.

Ыран, авӑн уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Тутарстанри Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушкинче «Чӳклеме» уяв иртӗ.

Теччӗ район администрацийӗн пресс-служби пӗлтерни тӑрӑх ку хыпара «Тэтэш таннары» (чӑв. Теччӗ шуҫӑмӗсем) тӗнче тетелӗнчи хаҫатра ҫырнӑ.

Кӑнна Кушкинчи уяв 10 сехет те 30 минутра пуҫланмалла. Савӑнӑҫлӑ мероприятин программипе паллаштарнӑ май унта чӑваш эстрадин артисчӗсем концертпа ҫитессине, Чӑваш Енри тата Тутарстанри Теччӗ районӗнчи пултарулӑх ӑстисем пулассине пӗлтернӗ. Халӑх промыслисен, ремеслисен, декоративлӑ прикладной ӳнер куравӗсем ӗҫлӗҫ. Сувенир продукцине туянма май туса парӗҫ. Тӗрлӗ ӑсталӑх сехечӗ ирттерме шантараҫҫӗ. Наци апат-ҫимӗҫне сутӗҫ. Ачасем валли ҫеҫ мар, аслисем валли те аттракционсем ӗҫлӗҫ, спорт вӑййисем иртӗҫ.

Чӗмпӗрти Наци культурисене чӗртсе тӑратас тата аталантарас енӗпе ӗҫлекен центр хӑйӗн пултарулӑх сезонне уҫнӑ. Унта чӑвашсем те сцена ҫине тухса юрра-ташша пултарнине кӑмӑлтан кӑтартнӑ.

Концерта «Камерата» академи вокал халӑх ансамблӗ, «Новый день» ача-пӑча вокал студийӗ, мӑкшӑ ачисен «Каргине» театр студийӗ, «Огонек» (чӑв. Ҫулӑм) ташӑ ансамблӗ, «Идель» юрӑпа ташӑ ансамблӗ, тутарсен театр кружокӗ, мӑкшӑ юррин «Эрзянь Койть» ансамблӗ, «Хыял тамчалары» тутарсен ача-пӑча вокал ансамблӗ, мӑкшӑсен «Тештине» ташӑ ушкӑнӗ, еврейсен «Хавӑ юрринерот» хореографи ушкӑнӗ, чӑваш юррин «Сарнай» ансамблӗ, эременсен «Ван» хореографи ушкӑнӗ хутшӑннӑ. Вӗсене куракансем ӑшшӑн йышӑннӑ, алӑ ҫупса хавхалантарнӑ.

Авӑн уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗнче «Ай, юрлар-и!» регионсем хушшинчи VII конкурсӗ иртӗ. Вӑл 12 сехетре пуҫланмалла. Мероприятие чӑваш халӑх юррисене пухнӑ тата шӑрантарнӑ Ираида Вдовина ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитнине халалланӑ.

Ираида Вдовина сассине Чӑваш радиопа пуҫласа 1951 ҫулта янӑратнӑ. Унтанпа аслӑ Атӑлта сахал мар шыв-шур юхса иртнӗ. Фольклор пухнӑ мухтавлӑ чӑваш пирӗнпе мар ӗнтӗ. Анчах ячӗ пӗрех асра. Унӑн юррисене паян та илтсе киленме пулать.

Халӑх юррисене шӑрантаракансен конкурсене Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗ Ираида Вдовинӑна асра тытса 2003 ҫулта ирттерме тытӑннӑ. Кӑсалхине 12 районтан тата Шупашкартан 49 солист, Пушкӑртстанпа Тутарстанран 2-шер солист хутшӑнмалла. Хамӑр республикӑри музыка вӗренӳ заведенийӗсенчи 10 студент та сцена ҫине тухӗ.