Шупашкарта халиччен йӗркелемен «ЭРЕШ» орнамент-фест пуҫласа иртӗ. Вӑл юпа уйӑхӗн 18-19-мӗшӗсенче пулӗ. Культура мероприятине «РОДИНА. НАСЛЕДИЕ» (чӑв. Тӑван ҫӗршыв. Эткерлӗх) фондпа Чӑваш наци музейӗ РФ Культура министерстви, Чӑваш Ен Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствисем пулӑшнипе йӗркелӗҫ.

«ЭРЕШ» орнамент-феста халӑх промыслисене тата ремёслисене сарас тӗллевпе ирттереҫҫӗ. Унта тӗрӗ ӑстисем, тӑмран тӗрлӗ япала хатӗрлекенсем, художниксем, дизайнерсем тата ыттисем пухӑнӗҫ. Чӑваш Енрен кӑна мар. Ют регионсенчен те.

Хӑнасем Чӑваш наци музейӗн эсконачӗсемпе те паллашайӗҫ. Орнамент-фест вӑхӑтӗнче фольклор ушкӑнӗсем те хӑйсен тӗрлӗ енлӗ пултарулӑхӗпе савӑнтарӗҫ.

Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Шупашкарта К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче «Что творят мужчины?» спектакль пулӗ. Унта Раҫҫейри паллӑ актер Сергей Астахов вылӗ.

Камитри ӗҫсем 1920 ҫулта Петроградра пулса иртеҫҫӗ. Спектакльте интереслӗ сценӑсем нумай. Актерсем камите пуҫӗпех кӗрсе ӳкеҫҫӗ – вӗсем ҫав вӑхӑтра пурӑнаҫҫӗ тейӗн.

Ҫавӑн пекех камитре Александр Горшков, Олег Гербутов вылӗҫ. Билетсем 600-1100 тенкӗ тӑраҫҫӗ.

Чӑваш Енри тӗрӗ ӑстисем Чӑваш тӗрррин кунӗ пирки ӗмӗтленеҫҫӗ.

Ӑстасем Михаил Игнатьев Элтеперпе юпа уйӑхӗн 11-мӗшӗнче тӗл пулнӑ. Курнӑҫу Чӑваш тӗррин музейӗнче иртнӗ. Унта чӑваш халӑхӗн пуян культура эткерлӗхне упраса хӑварас ыйтусене сӳтсе явнӑ. Тӗлпулӑва ЧР культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Константин Яковлев та хутшӑннӑ.

Тӗрӗҫӗсенчен пӗри, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Евгения Жачева, Чӑваш тӗррин кунне йышӑнма сӗннӗ. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, ун пек кун ӳнерӗн ҫак енӗпе халӑха кӑсӑклантарма, ӑстасен опытне анлӑ сарма пулӑшӗ.

Паян, сӑмах май, Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче преподавательсем студентсене халӑх ӳнерӗпе ҫывӑхлатаҫҫӗ.

Ӑстасем тӗлпулӑва хӑйсен ӗҫӗсене илсе пынӑ.

Югра кӗпӗрнаттӑрӗ Наталья Комарова Раҫҫей Патшалӑх Думин Национальноҫсен ӗҫӗсен комитечӗн «Обеспечение гарантий прав, защита исконной среды обитания и традиционного образа жизни коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока» (чӑв. Ҫурҫӗрте, Ҫӗпӗрте тата Инҫет Хӗвелтухӑҫӗнче пурӑнакан сахал йышлӑ вак халӑхсен правине, вӗсем пурӑнакан вырӑнне тата йӑли-йӗркине сыхласси) «ҫавра сӗтелне» хутшӑннӑ.

Юграра вак халӑхсен: хантсен, мансисен, ненецсен — йышӗ 30 пинтен иртет. Вӗсен йӑли-йӗркине тата чӗлхине манӑҫтарас мар тесе регионта фольклор, йӑла-йӗрке, йӑлана кӗнӗ хуҫалӑхри ӗҫ-хӗл ҫинчен тӗрлӗ саккун кӑларнӑ.

Маларах асӑннӑ комитет ертӳҫи Ильдар Гильмутдинов Югра опытне ытти ҫӗрте те усӑ курмаллине палӑртнӑ.

«Артист пурнӑҫӗ витӗр чӑваш театрӗн историне сӑнлани» тенӗ кӗнекен хуплашки ҫинчех. Ҫавӑнпа эпӗ ку хулӑн кӗнекене (Надежда Кириллова. Ман поэзи театрӗ — Мой театр поэзии. Чебоксары 2018. Вырӑсла, чӑвашла. — 560 с.) ҫав курӑм витӗрех вуласа тухрӑм.

К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш академи драма театрӗнче виҫӗ теҫетке ҫул (1983–2013) выляса, Надежда Кириллова халӑх юратакан тава тивӗҫнӗ артистка, Митта Ваҫлей премийӗн лауреачӗ, режиссер, театровед пулса тӑчӗ. Чӑваш хумсасӗпе (радиопа), инҫекурӑмпа (телевиденипе) тата вун-вун шилӗк ҫинче сӑвӑ ӑста каланипе палӑрчӗ вӑл. Чӑваш поэзийӗн театрне турӗ, тӑван сӑмах илемӗпе янӑравлӑхне халӑх киленмелӗх кӑтартма пултарчӗ.

Эпир ача чухне сӑвӑ-юрӑ ушкӑнӗсем кашни лайӑх шкултах ӗҫлетчӗҫ, сӑвӑ пӑхмасӑр каласа уявсенче ӑмӑртман ача юлманпа пӗрехчӗ. Халӗ те нумай вӗсем. Вӑтанманраххисем вара «литература кружокӗ» тенипе ҫырлахмаҫҫӗ, хӑйсене «поэзи театрӗ» теҫҫӗ. Маншӑн поэзин чӑн-чӑн театрӗ пекех туйӑнатчӗ Ираклий Андронников вилӗмсӗр Лермонтовпа ун сӑввисем ҫинчен тӗлӗнмелле каласа пани тата хальхи саманара Питӗр хулинчи Светлана Крючкова артистка кӑтартакан вырӑс поэзийӗн концерчӗсем.

Малалла...

Паян, юпа уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Константин Яковлев Тутарстан Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗпе, Раҫҫей Федерацийӗн культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗпе, ҫыравҫӑпа, журналистпа, Тутарстанри Чӑваш ҫыравҫисен пӗрлешӗвӗн ертӳҫипе Николай Сорокинпа тата Тутарстанри Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлешӗвӗн ертӳҫипе Александр Семеновпа тӗл пулнӑ. Икӗ регион пайташӗсен курнӑҫӑвӗ, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, министерствӑра иртнӗ.

Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, министрпа Тутарстан хӑнисем таврапӗлӳлӗх тата чӑваш культурине упрас енӗпе килӗштерсе ӗҫлес ыйтусене сӳтсе явнӑ.

Чӑваш Енри 25 пин ача «День чтения вслух» (чӑв. Сасӑпа вуламалли кун) республикӑри акци иртнӗ. Унта 25 пин ача, ҫул ҫитмен ҫамрӑксем, шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденийӗсенче ӗҫлекен воспитательсем, вулавӑшра тӑрӑшакансем хутшӑннӑ. Мероприятие литературӑна тата кӗнекене халалланӑ.

Сасӑпа вуламалли пӗтӗм Раҫҫейри кунра ҫынсем хӑйсем илемлӗ вуланине кӑтартма, теприсем вуланине кӑтартма пултараҫҫӗ.

Республикӑри акцие ашшӗ-амӑшӗ, ачасем, педагогсем, ӗҫ ветеранӗсемпе вулавӑш ӗҫченӗсем хутшӑннӑ. Вулавӑшсенче ҫыравҫӑсемпе тӗлпулусем, литература марафонӗсем, кӗнеке паттӑрӗсемпе театрализациленнӗ ҫулҫӳревсем, ӑсталӑх сехечӗсем йӗркеленӗ.

Вулавӑш ӗҫченӗсемпе вулакансем В. Бианкин «Лесная газета» тата «Лесные были и небылицы», Л. Воронкован «Девочка из города», В. Драгунскин «Денискины рассказы», М. Зощенкон «Лёлька и Минька», Н. Ишентейӗн «Ырӑ ӗҫсен команди», Л. Каминскин «Удивительные приключения Вити Бровкина», Л. Кассилӗн «Улица младшего сына», В. Катаевӑн «Цветик-семицветик», Н. Мишутинӑн «Пашкин кораблик», Н. Носовӑн «Живая шляпа», В. Осееван «Волшебное слово», «Динка», «Три товарища», А.

Малалла...

Ҫак кунсенче республикӑри театрсемпе концерт учрежденийӗсенче ҫӗнӗ сезон уҫаҫҫӗ. Юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх симфони капелли куракансене концерта йыхравланӑ. Ӗнер Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗнче Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ 96-мӗш пултарулӑх сезонне уҫнӑ. Ушкӑна нумай-нумай ҫул ӗнтӗ Раҫҫей халӑх артисчӗ Юрий Васильев илемлӗх ертӳҫи тата тӗп режиссер пулса ертсе пырать.

Программӑра ылтӑн фондри юрӑ-ташӑпа пӗрлех ҫӗннисем те пулнӑ. «Пӗр хӑмапа» ятлине Чӑваш Республикин халӑх артистки Лидия Попова лартнӑ, «На завалинке» тата «Ожидание» — Геннадий Крылов ҫамрӑк балетмейстер. «Шура-шурӑ Шупашкар» вокалпа хореографи сюитине те куракансем кӑмӑлтан йышӑннӑ.

Юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх академи симфони капелли 52-мӗш концерт сезонне уҫнӑ. Ушкӑнӑн илемлӗх ертӳҫи, тӗп дирижерӗ — Раҫҫей халӑх артисчӗ Морис Яклашкин.

Ҫӗнӗ сезон уҫӑлнӑ ятпа артистсене ЧР культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Кирилл Павлов саламланӑ. Вӑл Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн ячӗпе артистсене чечек карҫинкки парнеленӗ.

«От первого мгновенья до последнего…» (чӑв. Пӗрремӗш самантран пуҫласа юлашкиччен) концерта Микаэл Таривердиевӑн пултарулӑхне халалланӑ. Концертӑн пӗрремӗш пайӗнче «Ожидание» моноопера янӑранӑ. Ӑна Микаэл Таривердиев Роберт Рождественский сӑввипе ҫырнӑ. Дирижёрӗ – Чӑваш Республикин ӳнер тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Наталья Яклашкина. Иккӗмӗш пайне композитор кино валли ӳкернӗ кӗвӗсем янӑранӑ.

Паян, юпа уйӑхӗн 9-мӗшӗнче, К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче «Национальная классика на сцене современного театра» (чӑв. Хальхи театрӑн сцени ҫинчи наци классики) семинар-практикум иртнӗ. Ӑна СССР халӑх артисчӗ, режиссер тата педагог Валерий Николаевич Яковлев ертсе пынӑ.

Семинар-практикума Антон Чехов пьеси тӑрӑх хатӗрлекен «Пилӗк пӑтлӑ юрату» (Чайка) спектакль репетицине ирттернӗ май йӗркеленӗ. Аса илтерер, сцена ҫине ку спектакль пуҫласа юпа уйӑхӗн 16-мӗшӗнче тухӗ. Ҫав кун Валерий Яковлев режиссерӑн спектаклӗсен фестивалӗ уҫӑлӗ.

Семинар-практикумра хальхи театрти режиссура ыйтӑвӗсене сӳтсе явнӑ. Унта режиссерсем, режиссера вӗренекенсем, театр ӗҫӗпе кӑсӑкланакансем хутшӑннӑ.