2017 ҫулхи раштав уйӑхӗнчи сӑнӳкерчӗк

Паллӑ чӑваш драматургӗн, куҫаруҫӑн, актерӑн Николай Терентьевӑн мӑшӑрӗ Мария Ивановна ӗмӗрлӗхе куҫ хупнӑ. Чӑваш халӑх сайтне хурлӑхлӑ хыпара паллакансем пӗлтерчӗҫ. Драматург ҫуралнӑ Канаш районӗнчи Кӑшнаруй ял тӑрӑхӗ Мария Ивановна вилнишӗн хурланнине пӗлтерсе администраци сайтӗнче ҫырнӑ.

Марря Ивановнӑн мӑшӑрӗ Николай Терентьев 2014 ҫулхи ака уйӑхӗн 11-мӗшӗнче вилнӗччӗ. Унӑн «Ҫӗрпе хӗр», «Ҫӑлтӑрсем сӳнмеҫҫӗ», «Куккук ҫаплах авӑтать», «Кайри мала, хуркайӑксем», «Хумсем ҫырана ҫапаҫҫӗ», «Пушар лаши» пьесисене театра питех ҫӳременнисем те пӗлеҫҫех пулӗ. Канаш тӑрӑхӗнче ҫуралнӑ драматургӑн пьесисене Чӑваш Енри, ҫавӑн пекех Чӗмпӗр, Брянск, Барнаул облаҫӗсенчи театрсенче лартнӑ. Хӑш-пӗрисене Мускаври МХАТра кӑтартнӑ. «Сансӑр пурнӑҫ ҫук» пьесине ҫӗршывӑн 10 ытла хулинче лартнӑ.

Тӗп хулари Ленин проспектӗнчи 24-мӗш ҫурт ҫине (унта драматург 40 ҫул пурӑннӑ) 2017 ҫулхи раштав уйӑхӗнче Николай Терентьев ячӗпе асӑну хӑми вырнаҫтарнӑччӗ. Мария Ивановна упӑшки хӑй вӑхӑтӗнче питӗ нумай ӗҫленине палӑртса хӑварнӑччӗ.

Малалла...

Килте ларса ӗҫлесси ҫӗршывра кӑшӑлвиурс алхасма тытӑнсан анлӑн сарӑлчӗ. IT-специалистсем ҫеҫ мар, тӗнче тетелӗнчи лавккасемпе журналистсем тата ытти хӑш-пӗр предприяти ӗҫе офисра лармасӑр унччен те йӗркеленӗ-ха. Халӗ вара вӗсем кӑна-и, вӗренӳ тата культура учрежденийӗсем те инҫет мелпе ӗҫлеме пултарнине кӑтартса пачӗҫ. РФ Патшалӑх Думине инҫет-ҫыхӑну мелӗпе ӗҫлессипе ҫыхӑннӑ саккун проекчӗ те тӑратнӑ.

ОТР телеканал Чӑваш наци музейӗ онлайн-мелпе ӗҫленипе паллаштарнӑ. Культура учрежденийӗн пуҫлӑхӗ Ирина Меньшикова музейре 90-а яхӑн ҫын ӗҫленине пӗлтернӗ. Инҫет мелпе 10 ҫын тӑрӑшать. Пай пуҫлӑхӗсемпе коллекци управҫисем эрнере темиҫе хутчен ӗҫе пырса каяҫҫӗ тенӗ вӑл.

Эпидемиологи тӑрӑмӗ йӗркеленсен те музей пуҫлӑхӗ онлайн-хастарлӑха пӗтермессине каланӑ.

Питӗр хулинчи «78» тата Шупашкарти «ЮТВ» телеканалсем Питӗр тата Шупашкар хулисене телекӗпер мелӗпе ҫыхӑнтарнӑ. Проекта пурнӑҫлама Чӑваш Ен тӗп хулин администрацийӗ пулӑшнӑ. Студире икӗ хулан хальхи пурнӑҫӗпе паллаштарнӑ.

«ЮТВ» телекомпанин ертӳҫи Юрий Гурьянов тата Ольга Гурьянова шеф-редактор Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул, Шупашкар 550 ҫул тултарни ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Эпидемиологи лару-тӑрӑвне пула мероприятисене онлайн-меслетпе йӗркелессине пӗлтернӗ. Ҫав шутра — «Атӑлҫи ҫӑлкуҫӗсемпе» «Акатуй» наци уявне те.

Питӗрте 10 пин ытла чӑваш пурӑнать. Вӗсем тата чӑваш культурипе кӑсӑкланакансем валли вырӑнти хастарсем юлашки 5 ҫулта пӗрмаях Акатуй йӗркелеҫҫӗ. Питӗрти Чӑвашсен культура обществин ӗҫ тӑвакан комитечӗн ертӳҫи Дарья Рогозина уява 100-шер ҫын хутшӑннине пӗлтернӗ.

Чӑваш Ен пӗрремӗш Президенчӗ пулнӑ, халӗ РФ Федераци Канашӗн Ертӳҫин пӗрремӗш ҫумӗ пулса тӑрӑшакан Николай Федоров ентешсене Республика кунӗпе саламланӑ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗ тӑван кӗтес ҫывӑх ҫынсене пӗрлештернине палӑртнӑ. Чӑваш Ене хӑйӗн ывӑл-хӗрне пулӑшса та хавхалантаракан ырӑ кӑмӑллӑ та тӑрӑшуллӑ амӑшӗпе танлаштарнӑ.

Николай Федоров 100 ҫулта пирӗн республикӑмӑр «провинцири тӗттӗм вырӑнтан» хӑватлӑ аграрипе индустри центрне ҫаврӑннине, ӑна ҫӗршыв тулашӗнче пӗлнине палӑртнӑ. «Чӑваш Ен мӑнаҫлӑхӗ — космоса парӑнтарнисемпе ҫар ҫыннисем, ученӑйсемпе культура ӗҫченӗсем, врачсемпе педагогсем, рабочисемпе ҫӗр ӗҫченӗсем», — тенӗ вӑл.

Вырӑсла ҫырнӑ пулин те саламра Николай Федоров чӑвашла ваттисен сӑмахӗпе яланхиллех усӑ курнӑ.

«Ялпа, мирпе, халӑхпа пӗрле», — тесе вӗрентнӗ пире аттемӗрсемпе асаттемӗрсем», — тенӗ.

«Ачисем патне ҫитрӗ тет амӑшӗн чунӗ,

Итлесе тӑчӗ тет пӗр кана алӑкран.

Куҫҫульпех йӗрсе ячӗ тет амӑшӗн чунӗ

Хваттерте ун чӗлхи, ун сӑмахӗ ҫукран».

Ку йӗркесем — Юрий Сементерӗн «Амӑшӗн чунӗ» сӑввинчен. Ӑна тата ыттисене те вуларӗҫ паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ чӑваш халӑх поэчӗн «Ҫӗнтерӳ кунӗпе» кӗнекин хӑтлавне онлайн-мелпе ирттернӗ май.

Юрий Сементер калеме паян та алӑран яман. Вӑл Чӑваш кӗнеке издательствипе туслӑ ҫыхӑну тытать. Тӗрлӗ халӑх хайлавӗсене чӑвашла куҫарать. Сӑмах май каласан, вӑл «День Победы» юрра чӑвашла куҫарнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Юрий Сементерпе йӗркеленӗ паянхи калаҫӑва тӗнче тетелӗнче пӑхакансем хушшинче юратнӑ поэт кам тесе ыйтакан та тупӑнчӗ. Халӑх поэчӗ чӑваш поэчӗсене: Константин Иванова, Ҫеҫпӗл Мишшине, Петӗр Хусанкая, Яков Ухсая — килӗштернине пӗлтерчӗ.

Кӗнеке хӑтлавне Чӑваш Енри профессионал писательсен союзӗн ертӳҫи Лидия Филиппова, Чӑваш кӗнеке издательствин редакторӗ Галина Матвеева, Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗн ӗҫченӗ Ольга Тимофеева хушӑнчӗҫ

Чӑваш автономи облаҫӗ йӗркеленнӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалалса БРИО мультстуди 12 ҫул тултарман ачасене «Чӑваш Енри паллӑ ҫынсем – ачасен куҫӗпе» анимаци проектне хутшӑнма чӗнет.

Ачасем Чӑваш Енри паллӑ ҫынсем пирки 5 мультфильм хатӗрлӗҫ. Ҫавӑн пекех пултаруллӑ ҫынсен биографийӗсемпе паллашӗҫ. Проекта хутшӑнакан ачасем чӑн-чӑн мультфильм хатӗрлеме вӗренӗҫ. Вӗсене пурне те стоп-моушен техникӑна тӗпе хурса ӳкерӗҫ.

Проект дистанци мелӗпе ӗҫлӗ. Кӑшӑлвирус чарӑвӗсене пӑрахӑҫласан ачасем студирех тӗл пулма тытӑнӗҫ. Проекта 89083050874 номерпе шӑнкӑравласа ҫырӑнмалла. Электронлӑ почта: e-mail: info@briostudio.ru.

Филологи наукисен кандидачӗ Николай Осипов шухӑшланӑ тӑрӑх, паянхи ҫыравҫӑсем вулакан ыйтнине ҫыраҫҫӗ. Аса илтерер: Чӑваш наци вулавӑшӗ Сергей Павловпа литература тӗпелӗ ирттерчӗ. Унта Николай Осипов та хутшӑнчӗ. Кирек епле ҫыравҫӑн та ҫӳллӗ шайри «пӗр хайлав, чи нумаййи иккӗ пулма пултарать» тесе каларӗ вӑл.

Паян профессионал писательсем ҫук, пӗр ҫыравҫӑ та ӗҫ укҫи илмест терӗ Николай Осипов. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, халӗ ҫыравҫӑсем хобби шайӗнче, ӗҫ хыҫҫӑн, ыйхӑ килмен вӑхӑтра, чун ыратнипе ҫыраҫҫӗ.

Ҫав вӑхӑтрах тӗпчевҫӗ хӑш-пӗр автор 20, 30, 40, 50 ҫул каялла ҫырнӑ хайлавсене ҫӑрать тесе каларӗ. Ҫыравҫӑ, шыравҫӑ, ҫӑравҫӑ пулать терӗ вӑл. Сӑвӑҫсенчен хӑшӗсем – сӑвӑссем шухӑша та палӑртса хӑварчӗ.

Чӑваш Енре хуткупӑсҫӑсен онлайн-фестивальне ирттерӗҫ. «Битва на Волге» (чӑв. Атӑл хӗрринчи ӑмӑрту) мероприятие Республика кунне халалланӑ.

Фестивале 18 ҫултан аслӑрах хуткупӑсҫӑсем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Вӗсен заявкисене тата видеороликӗсене ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗнчен кая юлмасӑр тӑратмалла. 4 минутран вӑрӑм мар роликра икӗ хайлав пулмалла. Материалсене pechnikova.08@mail.ru электрон адреспа йышӑнаҫҫӗ. Хуткупӑсҫӑсен репертуарӗнче халӑх кӗвви-ҫемми те, хальхи юрӑсем те, халӑх юрри-кӗввине илемлетнӗ хайлавсемпе такмаксем те пулма пултараҫҫӗ. Фестивале хутшӑнакансене дипломсемпе чыслама шантараҫҫӗ.

Фестивале йӗркеленӗ — Чӑваш Республикин халӑх туслӑхӗн ҫурчӗ.

Ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗ, – хӗрӳллӗ поэт-трибун Ҫеҫпӗл Мишши вилнӗ кун. Ҫамрӑкскерӗн кун-ҫулӗ Украинӑри Старогородка салинче татӑлнӑ. Пулас поэт, чӑваш поэзине силлабо-тоника сӑвӑ виҫине кӗртнӗ ӑста 1899 ҫулхи раштавӑн 16-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Касаккасси Шӗкӗр (халӗ Ҫеҫпӗл) ялӗнче ҫуралнӑ.

Ӗнер Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен союзӗ пуҫарнипе поэтӑн Шупашкарти палӑкӗ умне чечек хунӑ. Ҫеҫпӗл.Мишшине асра тытнине палӑртса ҫыравҫӑсемпе поэтсем, общество тата культура ӗҫченӗсем пухӑннӑ. Чӑваш Ен Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин этноконфесси пайӗн специалисчӗ Сергей Дмитриев та хутшӑннӑ.

Тухса калаҫакансем поэтӑн йывӑр шӑпи пирки калаҫнӑ, чӑвашла тата вырӑсла сӑвӑсем вуланӑ.

Чӗмпӗртен унти чӑвашсен автономийӗн ертӳҫи Олег Мустаев та килсе ҫитнӗ. Тимӗр Тяпкин чӑваш хастарӗпе иккӗшӗ поэта асӑнса чечек хунӑ.

Арсений Тарасов пьеси тӑрӑх лартнӑ «Мунча кунӗ» спектакле Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн, Пушкӑртстанри М. Гафури драма театрӗн, Мари Элти М. Шкетан ячӗллӗ наци драма театрӗн, ҫавӑн пекех Чӗмпӗрти И. Гончаров ячӗллӗ драма театрӗн сайчӗсенче онлайн мелпе кӑтартрӗҫ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗ хыҫҫӑн «Театр кӗперӗ. Чӑваш Ен – Пушкӑртстан», «Театр кӗперӗ. Чӑваш Ен – Мари Эл», «Театр кӗперӗ. Шупашкар – Чӗмпӗр» онлайн-гастрольсем пуҫланӗҫ. Культура мероприятине Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ.

«Мунча кунӗ» спектакль режиссерӗ – СССР халӑх артисчӗ, «Ылтӑн маска» театр премийӗн лауреачӗ, Шупашкар хулин тата Шӑмӑршӑ районӗн хисеплӗ ҫынни Валерий Яковлев.