Ҫӗнӗ ҫула парӑмпа кӗме юрамасть тенӗрен манӑн ҫак ҫырӑвӑм.

Парӑмӑм ҫапларах. Чӑваш халӑх сайчӗ ҫулла А.П. Чехов калавӗсене чӑваша куҫаракансен ӑмӑртӑвне ирттернине вулаканӑмӑр манман пуль тетӗп. Пурӗ 7 калав ярса панӑччӗ. Паллах, ку питӗ сахал. Ҫапах та чеховианӑн чӑвашла сӑмахлӑх ҫӳпҫине ҫак хайлавсем хушӑнни те паха.

Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп редакторӗ Н.А. Плотников хаклав пӗтӗмлетӗвӗпе паллаштарсан малти вырӑнсене ҫак куҫарусем тухнине пӗлтӗмӗр (цитатӑлатӑп): «1-мӗш вырӑн: Тимӗркке — «Чунне уҫни, е Оля, Женя, Зоя» (ӑна 3000 тенкӗпе хавхалантарӑпӑр); 2-мӗш вырӑн: Алексей Леонтьев — «Мунчара» (2000 тенкӗпе); 3-мӗш вырӑн: Александр Михайлов — «Идеалист асаилӗвӗсенчен» (1 пин тенкӗпе)».

Вулакансенчен нумайӑшӗ куҫаруҫӑсене (Алина Иванова, Светлана Трофимова, Альбина Кыран, Александр Михайлов, Алексей Леонтьев), ахӑртнех, пӗлмеҫҫӗ те. Вӑхӑт синкерӗ чӑрмантарман тӑк Чӑваш халӑх сайчӗ ӑмӑртуҫӑсене йыхравласа ҫӗнтерӳҫӗсене саламлатчӗ, вӗсене тивӗҫлӗ парне паратчӗ те-и тен… Каласа хӑварам: куҫару шайӗ мана, тӗпрен илсен, килӗшрӗ. «Тӗпрен илсен» тени кунта текстсене редакторӑн (кӗнекелетсе кӑларас пулсан) ӑста алли тӳрлетсе «кондицие ҫитермеллине» пӗлтерет.

Малалла...

Вӑрнар районӗнчи Пӑртас ялӗнче ӗнер, раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, культура ҫурчӗ уҫӑлнӑ.

Культура учрежденине 150 вырӑнлӑх тунӑ. Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин пресс-служби ку пулӑма «тахҫантанпах кӗтнӗскер» тесе хакланӑ.

Ял ҫыннисен савӑнӑҫне пайлама культура министрӗн ҫумӗ Елена Чернова тата республика парламенчӗн депутачӗ Сергей Павлов пырса ҫитнӗ.

Культура ҫуртӗнче вулавӑш та вырнаҫнӑ.

Культура ҫурчӗ ҫине, сӑмах май каласан, «Дом культуры» тесе вырӑсла ҫырса хунӑ.

Елчӗк районӗнче ҫуралнӑ режиссер тата сценарист Владимир Галошев ӳкернӗ «Батальон моей Родины» документлӑ фильм Беларуҫ Республикинче ирттернӗ «Эпӗ кино ӳкеретӗп» конкурсра палӑрнӑ. Кинокартина «Ӗҫе хӑй юратнипе тӑвакан» номинацире пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ.

Владимир Галошев тата вӑл тӑрӑхри паллӑ таврапӗлӳҫӗ Илья Трофимов хӑйсен тӑван ялӗнчен, Елчӗк районӗнчи Кушкӑран, фронта тухса кайнисене халалласа хӑй вӑхӑтӗнче кӗнеке кӑларнӑ. Кайран Владимир Галошев документлӑ фильм ӳкернӗ. Тыл ӗҫченӗсене халалланӑ фильмри рольсенче – артистсем мар, ял ҫыннисем.

Хӗллехи сивӗ хӗл кунӗсенче самантлӑха та пулин ӑшӑ ҫӗре лекме пирӗнтен чылайӑшӗ ӗмӗтленет пулӗ. Ытти ҫул ют ҫӗршывсене кайма май килнӗ пулсан, кӑҫал ун пек май ҫукпа пӗрех. Чикӗ леш енне пули-пулми тухса каяймӑн. Хамӑр патра ҫу кунӗсем ҫитессе ҫеҫ кӗтме тивет.

«Smartavia» авиакомпани халех ҫуллахи кану пирки шухӑшлама сӗнет. Вӑл хӑш-пӗр рейспа билетсене сутма тытӑннӑ та ӗнтӗ. Ҫав шутра Шупашкартан Симферополе вӗҫекен самолет та пур.

Авиакомпани Чӑваш Ене Крымпа 2021 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнчен ҫыхӑнтарасшӑн.

Рейссен расписанийӗпе тата тарифсемпе авикомпанин сайтӗнче паллашма пулать.

Пушкӑрт халӑхне ҫутта кӑларакан паллӑ чӗлхеҫӗ Мифтахетдин Акмуллан ячӗллӗ вӑтӑр иккӗмӗш премипе Пушкӑрт Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, ПР вӗрентӳ ӗҫ отличникӗ, Мияки районӗнчи хӗрарӑмсен канашӗн председателӗ, общество хастарӗ, М.Акмулла ячӗллӗ премие пуҫарса ярас ӗҫе хутшӑннисенчен пӗри, М.Акмулла премине тивӗҫнӗ лауреатсем ҫинчен кӗнеке пуххи хатӗрленӗ Зоя Степанована чысланӑ.

Премие тивӗҫнӗ Зоя Петровнӑна Мияки район администрацийӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Светлана Атангулова, Акмулла премийӗн лауреачӗ пулнӑ РФ тата ПР тава тивӗҫлӗ художник Риф Абдулин, 2000 ҫулхи преми лауреачӗ Гульфия Юнусова поэтесса, 2017 ҫулхи преми лауреачӗ, ПР тава тивӗҫлӗ артисчӗ Вакиль Мурзин композитор, Енебей-Урсаево ял Канашӗн пуҫлӑхӗ Тимерьян Лутфуллин, Мияки районӗнчи чӑвашсен Канашӗн председателӗ Иван Павлов, «Пушкӑртстанри вырӑссен Соборӗн» вырӑнти уйрӑмӗн председателӗ Надежда Сайранова, вӗрентӳ уйрӑмӗн ертӳҫи Ханиф Мусин саламланӑ.

Паян М. Акмулла ячӗллӗ Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика университетӗнче «Выдающиеся просветители Евразии» (чӑв. Евразин чаплӑ ҫыннисем) кӗнекене инҫет ҫыхӑну мелӗпе хӑтланӑ. Кӑларӑма Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика университечӗ тата Л.Н. Гумилев ячӗллӗ Евразири наци университечӗ тӑрӑшнипе пухса хатӗрленӗ. Кӗнеке содержанине ятӗнченех ӑнланма пулать. Сумлӑ кӑларӑма «Иван Яковлев» статья та кӗнӗ. Унӑн авторӗ — Виталий Орлов, истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, Мускаври Патшалӑх администрированийӗн институчӗн ӑслӑлӑх енӗпе ӗҫлекен проректорӗ, социаллӑ-гуманитари тата естествӑллӑ дисциплинӑсен кафедрин профессорӗ.

Хӑтлава кӑларӑмӑн авторӗсемпе редакторӗсем, ҫавӑн пекех Раҫҫейри, Румынири, Казахстанри, Кӑркӑстанри тата ытти ҫӗршыври ӑсчахсем хутшӑннӑ. Ҫав йышра Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче филологи енӗпе чӗлхе пӗлӗвӗ секцийӗнче ӑслӑлӑх ӗҫченӗ пулса тӑрӑшакан Александр Кузнецов хутшӑннӑ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче Людмила Ягодовӑпа Ирина Михайлован «Чӑваш ачисен вӑййисем. Чувашские детские игры» кӗнеке пичетленнӗ. Ӑна икӗ чӗлхепе: чӑвашла тата вырӑсла — пичетленӗ. Ӑна вырӑсла Людмила Ягодова тата Олег Кульев куҫарнӑ.

Ҫӗнӗ кӑларӑмӑн редакторӗ – Ольга Федорова, художникӗ – Светлана Бритвина.

Кӗнекене чӑваш ачисен вӑййисем кӗнӗ. Вӗсене темӑна кура уйӑрнӑ: сахал хускануллӑ вӑйӑсем, тӗроӗ япалапа усӑ курса вылямаллисем, ӗҫленӗҫи туса вылямаллисем тата ытти те. Вӗсене икӗ чӗлхепе ӑнлантарса панӑ.

«Максим Михайлов: «Настоящий русский бас» кӗнеке «Александр Невский» Пӗтӗм Раҫҫейри историпе литература премийӗн конкурсӗнче диплома тивӗҫнӗ. Вӑл кӑларӑма «Чӑвашсен чаплӑ ҫыннисем» ярӑмпа 2019 ҫулта пичетленнӗ. Кӗнеке авторӗсем – Михаил Кондратьев тата Евгения Андрейко.

Кӑларӑм икӗ пайран тӑрать. Пӗрремӗш пайӗнче вулакана юрӑҫӑн пурнӑҫӗпе паллаштарнӑ, иккӗмӗшӗнче — Максим Дормидонтовичӑн пултарулӑхӗпе. Кӗнекене фотодокументсемпе тата кинофильмсенчи кадрсемпе пуянлатнӑ.

Ҫӗршыври премие илес тесе конкурса 202 кӗнеке тата 57 музей проекчӗ хутшӑннӑ.

Ҫак кунсенче Пушкӑрт Республикинчи Ҫтерлӗ хулинче пурӑнакан хастар чӑвашсем — филологи ӑслӑлӑхӗн кандидачӗсем Л.А.Афанасьева тата Л.В.Коротаева — умлӑ-хыҫлӑ виҫӗ кӗнеке кун ҫути кӑтартнӑ. Виҫҫӗшӗ те асӑннӑ тӑрӑхри чӑвашсен сӑмахлӑхӗпе, йӑли-мешехипе ҫыхӑннӑ тесе пӗлтереҫҫӗ Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче.

Л.А. Афанасьеван «Этнолингвистический словарь лексики свадебной обрядности чувашей Республики Башкортостан» ятпа кӗнеке кун ҫути курнӑ. Л.А. Афанасьева, Л.В. Коротаева хатӗрленипе «Пушкӑртстан чӑвашӗсен туй мешехин поэзийӗ» икӗ пайпа пичетленнӗ.

Ҫав кӗнекесене калӑплакансем Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӑслӑлӑх архивӗнче упранакан пуян материалпа усӑ курнӑ, яваплӑ редактор тата ӑслӑлӑх редакторӗ пулма институт ӗҫченне А.В. Кузнецова шаннӑ.

Ҫак кунсенче «Чӑваш чӗлхин ӑнлантаруллӑ сӑмах кӗнеки» 7 томлӑ словарӗн черетлӗ кӑларӑмӗ пичетленсе тухнӑ. Ӑна филологи наукисен кандидачӗ Г.А. Дегтярев редакциленӗ. Словарь авторӗсем — Г.А. Дегтярев, А.П. Долгова, Ю.Ф. Ефимов, Н.А. Плотников тата И.П. Семенова.

Ӑнлантару словарӗн тӑваттӑмӗш томне П, Р тата С саспаллисенчен пуҫланакан сӑмахсем кӗнӗ. Кӗнекене кӑларакансем пӗлтернӗ тӑрӑх, авторсем чӑваш чӗлхин пуянлӑхӗпе илемне туллин кӑтартма тӑрӑшнӑ. «Пирӗн тӗллев малтанхи пекех — вулакана, пӗлес текене тӑван сӑмах тӗнчипе тӗплӗнрех паллаштарасси. Тӑваттӑмӗш томӑн уйрӑмлӑхӗ — чӑвашла куҫарнӑ илемлӗ хайлавсемпе кӑшт ытларах усӑ курни», — тесе палӑртнӑ.