Ак, «Чӑваш йӑмри» литература ӑмӑртӑвне те пӗтӗмлетме вӑхӑт ҫитрӗ. Пӗтӗмӗшле илсен вӑл кӑҫал тивӗҫлӗ шайра иртрӗ теме пулать — пурӗ 92 хайлав пирӗн пата ҫитрӗ. Кашни районтан тенӗ пекех хутшӑнакансем тупӑнчӗҫ. Ҫавах та Хӗрлӗ Чутай, Красноармейски, Элӗк, Канаш районӗсенчисем уйрӑмах хастар хутшӑнчӗҫ. Тутарстанран та икӗ хайлав килчӗ — пӗри Пӑва районӗнчен, тепри Ҫӗпрел тӑрӑхӗнчен.

Хайлавӗсене хаклама питӗ йывӑр пулчӗ — кашнинех мухтас килет. Чылай хайлаври чӗлхе илемлӗхӗ те, сюжет кӑткӑслӑхӗ япӑх мар шӑрҫаланнӑ. Хӑшна мала кӑларасси, хӑшне парнеллӗ тӑвасси самай пуҫа ваттарчӗ.

Кӑҫал эпир кашни класа уйрӑммӑн хаклас терӗмӗр — капла парнесем те сахал мар пулӗҫ, ачасене та ытларах савӑнтарӑпӑр. Мала ҫак хайлавсем тухрӗҫ:

6-мӗш класс, проза:

1-мӗш: Дарья Джус (Красноармейски) ҫырнӑ «Кушакпа йӑмра» калавӗ;

2-мӗш: Кристина Ивановӑн (Красноармейски) «Телей йӑмри» тата Алексей Яшмейкинӑн (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Штанаш) «Пӗлӗт ҫинчи кермен» калавӗсем;

3-мӗш: Екатерина Сидоровӑн (Красноармейски) «Ҫул ҫӳревҫӗ йӑмра», Дмитрий Капитоновӑн (Шупашкарти 37-мӗш шкул) «Йӑмра шавӗ», Наталия Михайловӑн (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Штанаш) «Йӑмра-метеоролог» калавӗсем.

Малалла...

Муркаш районӗнчи тӳре-шара хальхи вӑхӑтра вырӑнти лицей ҫуртне ача-пӑча пахчине туса пӗтерес ӗмӗтпе пурӑнать. Палӑртнӑ ӗҫ-хӗл кунпах вӗҫленмест-ха, паллах. Анчах хальхи вӑхӑтри тӗллевсенчен пӗри — ача-пӑча пахчине ҫулталӑк вӗҫлениччен юсаса ҫӗнетесси.

Районшӑн ҫивӗч ҫак ыйтӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев подряд организацийӗсемпе ирттернӗ канашлура хускатнӑ. Тулаш ӗҫсене илсен, хӑтлӑх кӗртсе пӗтернӗпе пӗрех иккен. Ача-пӑча пахчи валли ҫӗр ҫитмест тенӗ те, халӗ ку ыйтӑва татса панӑпа пӗрех иккен. Канашлура вак-тӗвек ыйту таранах хускатнӑ. Сӑмахран, ҫак эрнере хуралтӑсене туса пӗтермелли, хӑҫан сӑрламалли таранах. Унтан та ытларах — хӑш кун тимӗр алӑк вырнаҫтармаллине те палӑртса хунӑ.

Шкул ҫулне ҫитменнисен черетне чакарас тесе юлашки ҫулсенче сахал мар ӗҫ туса ирттерни вӑрттӑнлӑх мар. Халӗ черет чакса пырать, ҫапах та хӑш-пӗр ҫӗрте йывӑрлӑх ҫук мар. Сӑмах май, хальхи вӑхӑтра 3 ҫултан иртнӗ 400 ытла шӑпӑрлан ача-пӑча пахчине кайма черет кӗтет иккен. Вӗренӳ министерстви ҫулталӑк вӗҫлениччен вӗсене пурне те вырӑнпа тивӗтерме палӑртнӑ, ҫапах та Шупашкар районӗнче лару-тӑру уйрӑмах йывӑр иккен. Унта 3 ҫултан иртнӗ 208 ача хальлӗхе вырӑнсӑр юлнӑ.

2016 ҫул тӗлне вара пирӗн республикӑра ҫулталӑк ҫурӑран аслӑраххисен черетне те пӗтерме ӗмӗтленеҫҫӗ. Кӑҫал кӑна 11 ача-пӑча пахчи, килес ҫул 18 хута яма палӑртнине шута илсен ӗмӗтленни пурнӑҫа кӗрес шанчӑк пур. Ҫапах та тепӗр ҫӗрте ӗҫе хӑвӑртлатмалли куҫ кӗрет иккен. Тӗслӗх вырӑнне Куславккапа Ҫӗмӗрле хулисене асӑнаҫҫӗ. Унта ӗҫе графикран юлса пурнӑҫланӑ-мӗн. Йӗпреҫ районӗнчи Буинск поселокӗнчи, Муркашри, Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ поселокӗнчи тата Шупашкарти Гладков урамӗнчи ача-пӑча пахчисене 20 уйӑх кая юлса туни пирки пӗлтерет «Чӑваш Ен» телевиденипе радио компанийӗ.

Малалла...

Шупашкарта нацисен тата конфессисен хушшинчи хутшӑну пирки черетлӗ канашлу иртнӗ. Унта Шупашкар тата Чӑваш Ен митрополичӗ варнава, Альбир-хазрат Крганов муфти тата муниципалитетсен пуҫлӑхӗсем хутшӑннӑ.

Варнава шкулсенче «Православи культурин никӗсӗ» предмета вӗрентнӗ чух «ыйтуллӑ самантсемпе» тӗл пулни пирки чарӑнса тӑнӑ-мӗн. Ҫакӑн ҫинчен «Ирӗклӗ сӑмах» сайт «Чӑваш Ен» ГТРК пӗлтерни тӑрӑх хыпарлать. Асӑннӑ предмета пӗлтӗр шкул ачисенчен ҫурри вӗренес кӑмӑл тунӑ пулсан кӑҫал 20 проценчӗ кӑна ӑна шӗкӗлчеме килӗшнӗ. Чиркӳ ҫыннин шучӗпе чӑваш шкулӗсем «ырах мар тӗллевлӗ» ҫынсене пула асапланаҫҫӗ. «Шута илнӗ тӗнсем пулсан юрӗччӗ-ха, — пӑшӑрханнӑ мӗн Варнава. — Халӗ регистрациленменнисем регистрациленисенчен ытларах. Вӗсем кашниех тӗн шутласа кӑлараҫҫӗ те шкула каяҫҫӗ. Вӗрентекен пулса вырнаҫаҫҫӗ. Хӑйсем вара патшалӑха аркатас тесе хирӗҫле ӗҫсем вӑрттӑн тӑваҫҫӗ». Кун пек фактсем пирки ӗненекенсем систернине те палӑртнӑ Варнава.

Ҫапах православи чиркӗвӗн ытлашши пӑшӑрханма сӑлтав ҫук тесен те эпир ытлашши йӑнӑшас ҫук-тӑр. 2014–2015-мӗш ҫулсенче Вырӑс православи чиркӗвне федераци хыснинчен 1,758 миллиард тенкӗ уйӑрса пама пӑхса хӑварнӑ.

Малалла...

Ӑсталанӑ япаласем

«Атӑлҫи ООШ» ҫумӗнчи шкул ҫулне ҫитмен ачасен ушкӑнӗнче кӗр кунне халалласа алӑпа ӑсталанӑ япаласен куравне йӗркеленӗ иккен. Хайхисене вара ҫутҫанталӑкран илнӗ ӗскерсемпе усӑ курса ӑсталанӑ — тӑпрӑпа та, тӗрлӗ патак-туратпа та, ҫулҫӑпа та. Кавӑн вӑррисенчен ӑсталанӑ ҫурт тӑрри уйрӑмах илӗртӳллӗ пулса тухнӑ.

Ҫак ӗҫе хастар хутшӑннӑ ачасене асӑнмасӑр хӑварма ҫук ӗнтӗ — хаклавҫӑсем Лукин Ярославӑн¸ Чадайкин Никитӑн, Яруков Михаилӑн, Флегентова Софьйӑн ӗҫӗсене уйрӑмах пысӑк хак панӑ. Ашшӗ-амӑшне те тав сӑмахӗ каланӑ — ачисене ӗҫе хӑнӑхтарнӑшӑн, кӳлепесене ӑсталама пулӑшнӑшӑн.

«Шкулта» интернет журналӑн 2013 ҫулхи 5-мӗш номерӗ пичетленсе тухрӗ. Ку номере Яков Ухсай пурнӑҫӗпе пултарулӑхне халалланӑ пысӑк презентаци, чӑваш ҫыравҫисем ҫутҫанталӑка упрас ыйтусемпе ҫырнӑ хӑйлавсене тӗпчени уҫать.

Красноармейски районӗнчи Именкасси шкулӗнче ӗҫлекен Раиса Егоровна Евсеева чӑваш тӗррисем ҫинчен хатӗрленӗ проект ӗҫӗ ҫӗнӗ номерте уйрӑм вырӑн йышӑнать. Ку материал нумай вӗрентекене усӑллӑ пуласса шанас килет.

Вӗренӳ ӗҫӗнче класс тулашӗнчи ӗҫсем те пысӑк вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Ҫавна шута илсе «Шкулта» журнал тӗрлӗ сценарисем кашни номертех пичетлеме тӑрӑшать. Чӗретлӗ номерте ҫӗнӗ ҫул каҫне йӗркелеме, пушар хӑрушлӑхӗ ҫинчен класс сехетне хатӗрленме пулшакан сценарисем пичетленнӗ.

Паян аслӑ пӗлӳ паракан вӗренӳ учрежденисен 2013 ҫулхи ӗҫ тухӑҫлӑхне палӑртакан рейтинг кун ҫути курнӑ, унӑн пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗ тухӑҫлӑ ӗҫлеменнисен йышне лекнӗ. Республикӑри вӗренӳ заведенийӗсенчен унта тата тепӗр икӗ аслӑ шкул кӗнӗ: Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗ тата Регионти технологипе управлени институчӗ.

Ятарлӑ комисси чи пысӑк ҫитменлӗхсем шутӗнче вӗренсе тухакансем ӗҫ вырӑнне тупайманнине тата укҫа-тенкӗпе экономика тӗлӗшӗнчен япӑх ӗҫленине тупнӑ. Ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗ те палӑртнӑ аслӑ шкулсен лайӑхах мар иккен. Педагогика университечӗн унсӑр пуҫне инфраструктура тытӑмӗ япӑхланнӑ (4,13 балл ҫухатнӑ) тесе палӑртнӑ тишкеревҫӗсем.

Пӗлтӗрхи рейтингра Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн ӗҫне хурланӑччӗ пулсан, кунхинче вӗсен ӗҫне хурласах кайман. Ҫӗнӗ ректор ӗҫе пуҫӑнни сисӗнет мар-ши?

И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнче аслӑ вӗрентекенӗмӗре Иван Яковлева асӑнса ӑс-тӑнпа ҫыннӑн хӑйне тытмалли йӗркесем ҫинчен каласа паракан эрне иртнӗ.

Студентсен конгресӗ йӗркеленӗ мероприятире студентсем Яковлевӑн халалӗнчи пилӗк темӑна сӳтсе явнӑ. Аса илтеретпӗр, унта вӑл Турра ӗненесси, ҫӗршыва юратасси, вӗренмелли, ҫемьепе туслӑх, ӗҫе юратмалли ҫинчен палӑртса хӑварнӑ. Яковлева халалланӑ эрнене чиркӳ ҫыннисем те хутшӑннӑ иккен.

Интернет-журналистикӑн ҫамрӑксен шкулӗ черетлӗ хут алӑка уҫнӑ-мӗн. Кун пирки республикӑн Информаци политикипе массӑллӑ коммуникаци министерстви пӗлтерет. Ку шкул кӑҫалхипе иккӗмӗш хут ӗҫлет-мӗн. Унта хӑйне евӗр шухӑшлама пӗлекен ҫамрӑксене пӗр уйӑх хушши журналистикӑн вӑрттӑнлӑхӗсене хӑнӑхтараҫҫӗ иккен.

Интернет-журналистикӑна ӑша хывас тенисене пилӗк енпе пӗлӳ парӗҫ: халӑх тетелӗ (социаллӑ сеть), монтажпа дизайн, телевиденипе радио, классикӑлла журналистика тата пресс-службӑпа мониторинг. Професси вӑрттӑнлӑхне массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче тӑрӑшакансем уҫса памалла иккен.

Шел те, анчах кӗске информацире шкулта вӗренес текенсем ӑҫта тата камсем пухӑннине асӑнман. Ку ыйтӑвӑн хуравне ҫӳлерех асӑннӑ министерствӑран пӗлме пулать-тӗр…

Паян Хӗрлӗ Чутайри вӑтам шкулта районти шкулсенче вӗренекенсем хӑйсен вӗрентекенӗсемпе пӗрле социалла проект тӑвас ӑсталӑхпа паллашрӗҫ.

Вӗренӗве Шупашкарти «Эткер» пӗрлешӳ йӗркеленӗ. Пухӑннисемпе «Эткер» центр директорӗ Панченко Наталия Леонидовна тата кунти методист Волкова Вера Александровна ӗҫлӗ тӗлпулу йӗркелерӗҫ. Семинар теми вара «Пӗтӗм Раҫҫейри «Я — гражданин России» акцин республика этапӗ валли социаллӑ проект йӗркелеме вӗренесси» пулчӗ.

Шкул ачисем темиҫе ушкӑна пайланса проект теми суйласа тупрӗҫ. Наталия Леонидовна социаллӑ проект йӗркипе тӗплӗн паллаштарчӗ, кашни утӑмне тӗслӗхсемпе ҫирӗплетрӗ. «Проект» сӑмах мӗн пӗлтерет, пӗрремӗш утӑм, иккӗмӗш... Проект ӗҫӗсенче тӗл пулакан йӑнӑшсем, проект тӗллевне тӗрӗс палӑртасси. Юлашкинчен кашни команда пухӑннисене хӑйсем хатӗрленӗ проектсемпе паллаштарчӗ: проект пӗлтерӗшӗ, суйласа илнӗ тема пирки информаци тупасси, ӑна пурнӑҫлас тесе мӗн-мӗн туни, юлашкинчен мӗн патне ҫитсе тухни — пӗтӗмлетӳ. Проектсенче ачасем ҫулсене тӗрӗс-тӗкел тытасси, шкул умӗнчи ҫула йӗркене кӗртесси, ҫутҫанталӑка варалас мар тесен мӗн тумалла, вулавӑшсенчи кӗнеке фондне пуянлатасси темӑсене проектланӑ.

Малалла...