Ӗнер Борис Немцов политика Шупашкарта та асӑннӑ. Асӑну мероприятийӗ Богдан Хмельницкий урамӗнчи ҫӑвара вырнаҫнӑ политикӑлла репрессисенче шар курнисене халалланӑ палӑк умӗнче иртнӗ. Пухӑннӑ халӑк ҫак палӑк умне чечексем хунӑ.
Мероприятие пурӗ 50 ҫын патнелле хутшӑннӑ. Вӗсен хушшинче политикӑри активистсем кӑна мар ахаль ҫынсем те пулнӑ пирки «Ирӗклӗ сӑмах» пӗлтерет. Чӑвашсенчен акцие «Ирӗклӗх» пӗрлӗх тата Илле Иванов журналист хутшӑннӑ. Партисене илес пулсан унта РПР-Парнас, Яблоко, Расштавӑн 5-мӗшӗнӗн партийӗ, Прогресси партийӗ пулнӑ.
Асилтеретпӗр, 55 ҫулхи Борис Немцова нарӑсӑн 27-мӗшӗнче 23 сехет ҫурӑ тӗлнелле паллӑ мар ҫын персе вӗлернӗ. Хальхи вӑхӑтра Мускавра ӑна шыраса тупас ӗҫсем пыраҫҫӗ.
Ӗнер асӑну мероприятийӗ Мускавра та иртнӗ. Хурланса утассине пурӗ 51 пин ытла ҫын хутшӑннӑ. Ун маршручӗ Китай-Хуларан пуҫласа Москворецки кӗперӗ ҫити — паллӑ политика вӗлернӗ вырӑна таран —тӑсӑлнӑ.
Мускавра РПР-ПАРНАС партин сопредседательне Борис Немцова вӗлернӗ. Ку ӗҫ Мускавӑн тӗп пайӗнче эрнекун каҫхине пулса иртнӗ.
Йӗрке хуралҫисем пӗлтернӗ тӑрӑх пӗр паллӑ мар ҫын политика тӑватӑ хутччен персе вилмеллех амантнӑ.
Каласа хӑварас пулать, Борис Немцов пушӑн 1-мӗшӗнче ирттерме палӑртнӑ «Ҫуркунне» ятлӑ кризиса хирӗҫ ирттерекен марш йӗркелӳҫисенчен пӗри шутланнӑччӗ.
Борис Немцов 1991–97 ҫулсенче Чулхула облаҫӗн пӗрремӗш кӗпернаттӑрӗ пулнӑ. 1997 ҫулта Раҫҫей правительствине куҫнӑ, топливӑпа энергетика министрӗ пулса тӑнӑ. 1997–98 ҫулсенче правительство председателӗн пӗрремеш ҫумми таран ӳснӗ. Юлашки ҫулсенче оппозицире пулнипе палӑрнӑ.
Иртнӗ шӑматкун Тӗменре иртекен биатлон ӑмӑртӑвӗнче Анат Камӑри чӑваш гимназийӗнче вӗреннӗ Алина Якимкина биатлонистка вилсе кайнӑ. 21 ҫулхи хӗрӗн чӗри финиш умӗн, темиҫе ҫӗр метр юлнӑ чухне тапма чарӑннӑ. Вырӑнта пулнӑ тухтӑрсем ӑна ҫӑлса ӗлкереймен.
Ӑмӑртӑва Алина Удмурт Республикинчен кайнӑ. Раҫҫей кубокӗн этапне хӗрсен сборнӑйӗ тухтӑрсӑр килни паллӑ пулнӑ. Унчченхи тухтӑр каласа панӑ тӑрӑх юлашки тапхӑрта Алинӑн сывлӑхӗ япӑхланнӑ. «Эп командӑпа раштавӑн 31-мӗшӗччен ӗҫлесе, кайран кайрӑм. Вӗсем ман вырӑнна никама та тупайман. Алинӑна эп хамах сӑнаса, унӑн кардиограмминчи улшӑнусене курса. Медицина чӗлхипе каласан ку реполяризаци процессӗсем сиенленни ятлӑ», — тенӗ Владимир Красильников. Вӑл хӑй хӗре темиҫе уйӑх курман ҫавӑнпа та пӑтӑрмах мӗнпе ҫыхӑннине тӗпрен илсен калаймасть иккен. Алина юлашки хут диспансерта кӗркунне пулнӑ. Унти тухтӑр хӗр сывлӑхӗ спорт валли юрӑхлӑ пулнине ҫирӗплетнӗ. Ҫав хутпа килӗшӳллӗн Алинӑна ытти хӗрсемпе пӗрлех Тӗменри ӑмӑртӑва хутшӑнма ирӗк панӑ та пулать.
Каласа хӑварас пулать, кӑҫал Алина качча кайма ӗмӗтленнӗ, туйччен темиҫе уйӑх кӑна пурӑнса ҫитереймен теҫҫӗ.
Ӗнер, нарӑсӑн 3-мӗшӗнче, пирӗнтен Чӑваш наци конгресӗн иккӗмӗш президенчӗ, ҫак обществӑлла организацие 15 ҫул ертсе пынӑ Архипов Геннадий Николаевич уйрӑлса кайнӑ.
Архипов Геннадий Николаевич 1956 ҫулхи чӳкӗн 28-мӗшӗнче Етӗрне районне кӗрекен Анат Явӑш ялӗнче ҫуралнӑ. Чӑваш патшалӑх университечӗн историпе филологи факультечӗн чӑваш чӗлхипе литературин (1982) тата истори (1989) уйрӑмне пӗтернӗ. 1984 ҫултанпа 8 ҫул «Хыпар» хаҫатӑн ятарлӑ корреспонденчӗ пулнӑ. 1990 ҫулта Аслӑ Канаш депутатне суйланнӑ. 1994–1998 ҫулсенче Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн культура, вӗренӳ, ӑслӑлӑх тата МИХсен комитечӗн председатель вырӑнне йышӑннӑ.
1997 ҫулта Чӑваш наци конгресӗн Президентне суйланӑ, 15 ҫул ытла ертсе пынӑ.
Чӳк уйӑхӗн пӗр кунӗнче ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн республикӑри управленине Шупашкарта пурӑнакан пӗр арҫын хумханса шӑнкӑравланӑ. Вӑл хӑйӗн «Шевроле-Каптива» маркӑллӑ машинине такам пӗҫертнине систернӗ. Ара, урапана лартнӑ вырӑн пушӑ пулнӑ-мӗн те, тем шухӑшламалла ӗнтӗ унӑн?..
Ҫухалнӑ машинӑна ярса илме Патшалӑх автоинспекцийӗнче ӗҫлекенсем план хатӗрленӗ. Вӑрланӑскере тытса чарас тесе ҫул-йӗрпе патруль службине ура ҫине тӑратнӑ. Анчах ҫур сехетрен машина хуҫи тепре шӑнкӑравланӑ. Хальхинче вӑл икӗ хыпар пӗлтернӗ. Пӗри — хавасли, тепри — хӑйшӗн хурлӑхли. Урапа тупӑннӑ. Анчах ӑна суд приставӗсем парӑма пула пуҫтарса кайнӑ иккен.
Тӑван халӑхӑмӑрӑн паллӑ ҫыравҫисем пӗрин хыҫҫӑн тепри леш тӗнчене кайса пыраҫҫӗ. Чӳкӗн 9-мӗшӗнче Ҫеҫпӗл Мишши преми лауреачӗ, К.В. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премийӗн лауреачӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Юрий Григорьевич Айташ (Григорьев) ҫыравҫӑ тата куҫаруҫӑ вилнӗ.
Юрий Айташ 1938 ҫулхи ҫӗртмен 22-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи Ҫавалкассинче ҫуралнӑ. Хусанти патшалӑх университетӗнче аслӑ пӗлӳ илнӗ. Телекуравпа радиовещанин Чӑваш комитечӗн литература кӑларӑмӗсен редакторӗнче, Чӑваш кӗнеке издательствинче, «Тӑван Атӑл» журналӑн редактор ҫумӗнче, «Хатӗр пул» журналта ӗҫленӗ.
Унӑн пӗрремӗш сӑввисем Хусанти «Ленин ялавӗ» хаҫатра 1960 ҫулта пичетленнӗ. Повеҫсен «Йӗплӗ роза» пӗрремӗш кӗнеки 1969 ҫулта кун ҫути курнӑ.
Пӗтӗмпе Юрий Айташ — вунна яхӑн кӗнеке авторӗ. Вӑл Пушкина, Лермонтова, Есенина тата ытти хӑш-пӗр ҫыравҫа чӑвашла «калаҫтарнӑ». Айташӑн пултарулӑхӗ тӗрлӗ енлӗ пулнине критика тата ӑслӑлӑхпа тӗпчев хайлавӗсем ҫырни те ҫирӗплетет.
Юрий Айташпа паян Шупашкарти Пичет ҫуртӗнче сыв пуллашрӗҫ.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, 90 ҫула кайса СССР журналистсен союзӗн пайташӗ, Чӑваш Республикинчи художниксен союзӗн пайташӗ, Чӑваш АССР культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Чӑваш Ен Халӑх академийӗн чӑн членӗ, график-сатирик, писатель-публицист, Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ варҫин участникӗ, Муркаш районӗн хисеплӗ гражданинӗ, районти «Ҫӗнтерӳ ялавӗ» хаҫатӑн штатра тӑман корреспонденчӗ Николай Лукич Яковлев вилнӗ.
Н.Л. Яковлев 1925 ҫулхи январӗн 31-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Актай ялӗнче колхозник ҫемйинче ҫуралнӑ. Шкултан вӗренсе тухсан хӑйӗн ӗҫ биографине Панкли ял Совечӗн секретарӗнчен пуҫланӑ.
Николай Лукич шкулта вӗреннӗ чухнех ӳкерме юратнӑ. Ҫавӑнпах ӗнтӗ хӑйӗн ӗмӗтне пурнӑҫа кӗртес шутпа 1950 ҫулта Шупашкарти художество училищине вӗренме кӗнӗ.
Н.Л. Яковлев пӗрмаях тӗрӗслӗхшӗн ҫуннӑ теҫҫӗ ӑна пӗлекенсем. 1956 ҫултан тытӑнса 1967 ҫулхи январь уйӑхӗччен республикӑра тухса тӑракан «Капкӑн» журналӑн ӳнер пайӗн заведующийӗнче, кайран журналӑн штатра тӑман художникӗнче тӑрӑшнӑ чухне те пурнӑҫри ҫитменлӗхе хӑйӗн ӳкерчӗкӗсенче питленӗ.
83 ҫула кайса паян Чӑвашри ятлӑ-сумлӑ, паллӑ ҫынсенчен пӗри, чӑваш литературин тӗпчевҫи Геннадий Хлебников вилсе кайнӑ.
Геннадий Хлебников 1932 ҫулхи авӑнӑн 17-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шанарпуҫ ялӗнче учитель ҫемйинче ҫуралнӑ.
Вӑл — «Чувашский роман», «Современная чувашская литература», «Пултарулӑх тӗшши», «Меслетпе ӑсталӑх», «Чувашская литературная классика и ее наследие» монографисенӖ чӑваш литературин нумай учебникӗн авторӗ. Чӑваш литературоведенийӗпе критики пирки ӑслӑлӑх ӗҫӗ нумай ҫырнӑ.
Чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентес ӗҫе те Геннадий Хлебников самай ҫӗнӗлӗх кӗртнӗ. 1972 ҫулта унӑн «Тӑван литература, 6-мӗш класс валли» вӗренӳ пособийӗ пуҫласа кун ҫути курнӑ. Кайран ӑна тӳрлетсе тата хушса 12 хутчен кӑларнӑ. 1973 ҫулта вӑл 10-мӗш класс валли чӑваш литератури пичетленӗ.
Чӑваш филологийӗпе культурин профессорӗ пулнӑ май Хлебников И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче тӑрӑшнӑ. Студентсемпе заняти ирттернипе пӗрлех вӑл «Ҫилҫунат» поэзи кружокне ертсе пынӑ.
Ӗнер пирӗнтен ӗмӗрлӗхе чӑвашсен паллӑ ҫыравҫисенчен пӗри Валентина Элпи уйрӑлса кайнӑ. Вӑл чи ватӑ ҫыравҫӑ шутланатчӗ — ҫитес кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче 102 ҫул тултармаллаччӗ.
Чӑваш АССРӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗпе ыран, авӑнӑн 30-мӗшӗнче, 12 сехетре сывпуллашма май пулӗ. Шупашкарти Мускав проспектӗнчи 47а ҫуртра вырнаҫнӑ хулан ритуаллӑ службине ҫитмелле.
Элпи Валентина Андреевна (чӑн хушамачӗ Андреева) Тӑвай районӗнчи Кивӗ Пуянкассинче 1913 ҫулхи кӑрлачӑн 18-мӗшӗнче (ҫӗнӗ стильпе — кӑрлачӑн 31-мӗшӗ) ҫуралнӑ. Тӑван ялти пуҫламӑш шкулта, Кавалти сакӑр ҫул вӗрентекен шкулта пӗлӳ пухнӑ. 1930 ҫулта Шупашкарти медицина техникумне вӗренме кӗнӗ, анчах унта пӗлӳ илме май пулман. Тӗрлӗ хаҫат редакцисенче ӗҫленӗ, 30 ҫул хушши — 1938–1968 ҫулсенче — Радиокӑларӑмпа телевидени комитетӗнче ачасем валли хатӗрлекен кӑларӑмсен редакторӗ пулнӑ.
Литературӑри пултарулӑха 1946 ҫулта пуҫланӑ. Малтанхи хайлавӗсем «Хыпар», «Советская Чувашия», «Чӑваш Ен» хаҫатсенче кун ҫути курнӑ.
Ӗнер, ҫӗртмен 15-мӗшӗнче, Мускаври чӑваш наципе культура автономине йӗркелекенсенчен пӗри Анатолий Иванович Иванов вӑхӑтсӑр вилсе кайнӑ.
Анатолий Иванович Элӗк районӗнчи Кӗҫӗн Тӑван ялӗнче ҫуралнӑ. Ашшӗ шкул директорӗ пулнӑ, ҫемьере вӗсем пиллӗкӗн ӳснӗ. Анатолий Иванович театр тӗпчевӗн факльтечӗн менеджмент пайӗнче пӗлӳ пухнӑ. Вӗренсе пӗтерсен Мускав хулин культура управленийӗн театр пайӗнче инспектор пулса ӗҫленӗ. Хӑш спектакле кӑтармаллине суйланӑ. Анатолий Иванович Мускаври чӑвашсен наципе культура автонимине йӗркеленӗ ҫӗре хутшӑннӑ, 2000–2005 ҫулсенче сопредседатель пулнӑ.
Юлашки ҫулсенче вӑл «Gold Music» телерадиокомпанийӗн тата концертсемпе фестивальсен наци дирекцийӗн (NDfest) тӗп директорӗ пулса ӗҫленӗ.
Анатолий Ивановичпа ыран 12 сехетре Хован ҫӑвинчи крематоринче сывпуллашӗҫ. Пытарма вара Чӑваш Ене, тӑван ялне илсе кайӗҫ.
-8.7 °C