Кӑҫал пирӗн республикӑра 820 гектар ҫинче йывӑҫ лартма палӑртнӑ. Ҫак цифрӑна республика Элтеперӗ Олег Николаев вӑрманҫӑсене професси уявӗпе саламланӑ май асӑнса хӑварнӑ.
«Пӗрле ҫыхӑнса ӗҫленипе вӑрман отраслӗ лайӑх аталанать, вӑрман хуҫалӑхне тытса пырас енӗпе Чӑваш Ен Топ-10 йышне кӗнӗ. «Экологи» наци проекчӗпе килӗшӳллӗн пӗлтерӗшлӗ мероприятисем ирттеретпӗр. Акӑ 2022 ҫулта 820 гектар ҫинче йывӑҫ лартӑпӑр», — тенӗ республика ертӳҫи.
Авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче пирӗн ҫӗршывра Вӑрман ӗҫченӗсен кунӗ пулчӗ.
Ку эрнере ҫумӑр самай ҫурӗ, 1 тӑваткал метр ҫине 20 литр шыв ӳкнӗ. Ку кӑна мар-ха. Ҫитес 3 кунра 1 тӑваткал метр ҫине 25 литр шыв ӳкме пултарӗ.
Шӑматкун ирхине тата кӑнтӑрла кӑштах ҫумӑр ҫукалӗ. Вырсарникун вара кунӗпех йӗпе-сапа пулӗ. Ҫапах 15-20 градус ӑшӑ тӑрӗ. Тунтикун пирӗн пата тропика сывлӑшӗ килӗ. Пӗлӗтсен ҫийӗнче 16 градус ӑшӑ тӑрӗ. Кун пек чухне типӗ те ҫилсӗр ҫанталӑкра 30 градус шӑрӑх тӑрать. Тунтикун 23 градус ӑшӑ тӑрӗ, аслати авӑтма пултарӗ.
Ҫитес эрне вӗҫӗнче кӑнтӑрла 11-16 градус ҫеҫ ӑшӑ пулӗ. Ҫӗрлесерен – 7 градус кӑна.
«Карчӑк ӑшши» хӑҫан пуҫланать? Синоптиксем савӑнтараҫҫӗ: ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк ӑшӑтӗ.
Вырсарникун пӗлӗтлӗ пулсан та ҫумӑр ҫумӗ. Тунтикун ҫанталӑк лайӑхланма пуҫлӗ: ҫил лӑпланӗ, ирхине хӗвел тухӗ. Кӑнтӑрла сывлӑш температури 10-15 градус таран ӑшӑнӗ.
Ытларикун ҫанталӑк тата лайӑхланӗ. Эрне варринче ҫил вӑйланӗ, 15-20 градус таран ӑшӑтӗ. Ҫӗрле те 10-12 ӑшӑ тӑрӗ. Чи ӑшӑ кун кӗҫнерникун пулӗ.
Эрнекун кӑштах ҫумӑр ҫӑвӗ, кӑштах сивӗтӗ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, авӑнӑн 17-18-мӗшӗсенче те сивӗ, ҫумӑрлӑ пулӗ.
Ҫитес эрнере Шупашкарта пӗр тӑваткал метр ҫине 40 литр шыв ӳкме пултарӗ.
Кӗркунне сивӗрен пуҫланчӗ. Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, нормӑран 2 градус сивӗрех. Шӑматкун ҫӗрле Шупашкарта сывлӑш температури 3,5 градус таран аннӑ.
Паянтан пуҫласа пӗлӗтлӗ ҫанталӑк тӑрӗ, ҫил ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫӗнчен вӗрӗ. Кӑнтӑрласерен ҫумӑр ҫукалӗ, вырӑнӑн-вырӑнӑн кӗрпе ӳкме пултарӗ. Термометр 9-14 градус ҫеҫ кӑтартӗ.
Юнкунран пуҫласа эрнекунччен ҫил вӑйланнӑран урамра 2-7 градус пек ҫеҫ ӑшӑ туйӑнӗ. Эппин, ӑшӑрах тумланмалла. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, канмалли кунсенче ҫанталӑк лайӑхланма пуҫлӗ. Ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче 15-20 градус таран ӑшӑтмалла.
Кӑҫал авӑн уйӑхӗнче те хитре ҫанталӑк тӑрать тенине илтмен-и? Халӑхра ҫапла калаҫни илтӗнкелет. Чӑнах та ҫапла-ши?
Ҫурла уйӑхӗ типӗ килчӗ. Кунашкалли 2011 ҫултанпа пулман. Ҫумӑр вӑрах ҫуманнипе республикӑра инкеклӗ лару-тӑру пулнине палӑртнӑ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫывӑх вӑхӑтра та ҫумӑр нумаях ҫумӗ. Вӑл та пулин тепӗр эрнерен ҫеҫ пулӗ. Шӑрӑх пуласса кӗтмелле мар. Авӑн пуҫламӑшӗнче тӑрук сивӗтӗ. Авӑн уйӑхӗн 9-12-мӗшӗсенче тӑм ӳкме пултарӗ. Уйӑхӑн иккӗмӗш ҫурринче ӑшӑрах пулӗ, 20 градус таран та кӑтартӗ термометр. Авӑнӑн 16-25-мӗшӗсенче «карчӑк ӑшши» пулӗ. Уйӑх вӗҫӗнче каллех сивӗтӗ, ҫумӑр ҫума тытӑнӗ.
Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнӑран республикӑн хӑш-пӗр районӗнче ҫӗр типсе ларнӑ. Ҫавна май унта чрезвычайлӑ лару-тӑру режимне йышӑннӑ. Вӑл режим ҫурла уйӑхӗн 29-мӗшӗнчен вӑя кӗнӗ.
Патӑрьелти метеостанци тата Вӑрнарти агрометеорологи посчӗ кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 22-мӗшӗнченпе, Улатӑрти метеостанци утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнченпе хӑрушӑ агрометеорологи тӑрӑмне асӑрханӑ. Ку вӑл — атмосфера типпи.
Ял хуҫалӑх культурӑсен вегетаци (ӳсентӑран ӳсӗмӗпе аталанӑвӗ) тапхӑрӗнче талӑкра нӳрӗк виҫи 5 миллиметртан сахалтарах пулнӑ. Ҫав вӑхӑтрах сывлӑш температури 25 градусран ӑшӑрах 30 талӑк ытла тӑнӑ.
Ҫавӑн пек ҫанталӑк ҫӗрулмишӗн, пахчаҫимӗҫшӗн, нумай ҫул ӳсекен курӑксемшӗн сиенлӗ, кӗрхи культурӑсене акма та тӑпрара нӳрӗк кирлӗ.
Ҫанталӑк ҫавӑн пек тӑнине кура Улатӑр, Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Комсомольски, Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Йӗпреҫ районӗсенче чрезвычайлӑ лару-тӑру режимне туса хунӑ.
Хӑҫан ҫумӑр ҫӑвать? Типӗ ҫанталӑк вӑраха тӑсӑлчӗ, ҫӗр хытса ларчӗ. Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, юнкун каҫхине ҫума пултарӗ. Анчах – вырӑнӑн-вырӑнӑн ҫеҫ. Хушӑран аслати авӑтма, ҫил вӑйланма пултарӗ.
Хальлӗхе сывлӑш температури 25-30 градус таран ӑшӑнӗ. Аванӑн 1-мӗшӗнче тӑрук сивӗтӗ, 14-19 градус ҫеҫ пулӗ. Ҫапах ҫумӑр ҫумӗ, хӗвел пӑхӗ. Эрнекун тата шӑматкун та ҫавнашкал ҫанталӑк пулӗ, ҫӗрлесерен 5 градус ҫеҫ ӑшӑ тӑрӗ. Ҫумӑр ҫума пултарӗ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, сивӗ ҫанталӑк вӑрахлӑха килӗ. Хальлӗхе 20 градуслӑ шӑрӑх килессе пӗлтермеҫҫӗ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫулла кӑҫал календарьпе килӗшӳллӗн вӗҫленӗ. Ҫак кунсенче шӑрӑх тӑрать, авӑн пуҫламӑшӗнче кӗрхи ҫанталӑк килет.
Юнкун 22-27 градус пулӗ, вырӑнӑн-вырӑнӑн ҫумӑр ҫуса илӗ, аслати авӑтӗ. Авӑнӑн 1-мӗшӗнче самаях уҫӑлтарӗ: 16-21 градус ҫеҫ пулӗ, ҫумӑр ҫумӗ. Эрнекун вара ӑмӑрланӗ, 12-17 градус таран ҫеҫ ӑшӑ тӑрӗ.
Ҫитес канмалли кунсем валли кӗрхи ҫанталӑк хуҫаланма тытӑнӗ. Сывлӑш температури 6-11 градус ҫеҫ пулӗ, ҫумӑр ҫукалӗ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, авӑн уйӑхӗн 7-мӗшӗччен ҫапла сивӗ пулӗ.
Шупашкарти районсем хушшиничи ҫутҫанталӑк прокуратури Шупашкар районӗнчи Шемшер ялӗ тӗлӗнчен юхса иртекен Йӑршӑва таса мар шыв кам юхтарнине тупса палӑртма тӗрӗслев ирттернӗ.
Уншӑн вырӑнти ял хуҫалӑх предприятийӗ яваплӑ пулни палӑрнӑ. Вӑл выльӑх-чӗрлӗх каяшне ҫӗр ҫине тӑкнӑ, тислӗк шывӗ унтан пӗчӗк юханшыва лекнӗ, кайран — Йӑршӑва.
Предприяти ҫутҫанталӑка сиен кӳнине саплаштарнӑ ӗнтӗ. Вӑл 800 пин ытла тенкӗ тӳленӗ. Унсӑр пуҫне вӑл ҫӗр лаптӑкне сӳрелесе йӗркене кӗртме тивӗҫ.
Тӗрӗслев материалӗсем тӑрӑх РФ Пуҫиле кодексӗн 254-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе (ҫӗре сиенленӗшӗн) пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Оксфорд университетӗнче палӑртнӑ тӑрӑх, крокодилсен 50% ытла йышӗ умӗнче паянхи кун вилсе пӗтес хӑрушлӑх тӑрать. Енчен те ҫак чӗрчунсем вилсе пӗтес пулсан ҫакӑ экологи катаклизмӗ патне ҫитерме пултарать.
Экологсем шутланӑ тӑрӑх, ҫак рептилисен йышӗ 38% таран ҫитес ҫӗр ҫул хушшинче ҫухалма пултарать. Ҫак хӑрушлӑх ытларах енӗпе Азинче палӑрать.
Пурӑнма юрӑхлӑ вырӑнсем чакни, браконьерсем алхасни, шыв-шурсене пӗвелени, ҫавӑн пекех пулӑ тытмалли хатӗр-хӗтӗрпе усӑ курни шӑван-ҫӳренсемшӗн питех те вӑйлӑ сиен кӳнӗ иккен.
Тӗпчевҫӗ шухӑшӗпе, крокодилсем вилсе пӗтес пулсан, ҫутҫанталӑкра питӗ пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑннине пула вӗсен хыҫҫӑн юлакан экологире ҫухатусем ытла та пысӑк пулмалла.
Тӗслӗхрен, Филиппин крокодилӗсен апат-ҫимӗҫӗ шутне ял хуҫалӑха сиенлекен инвазивлӑ улма шуйттан мӑйракисем кӗреҫҫӗ. Китай аллигаторӗсене пула вара ҫӗр айӗнчи шӑтӑксем йӗркеленеҫҫӗ, вӗсенче кайран тӗрлӗ чӗрчунсем хӳтлӗх тупаҫҫӗ.
+3.3 °C