Чӗлхе, поэзи тата ӳнер тӗпчевҫи, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн чӗлхе пӗлӗвӗ пайӗн пуҫлӑхӗ, Чӑваш наци конгресӗн хисеплӗ президенчӗ, филологи наукисен кандидачӗ Атнер Хусанкай 60 ҫул тултарчӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ларусен залӗнче ҫав ятпа савӑнӑҫлӑ пуху иртрӗ. Хисеплӗ кӗрекере юбиляр хӑй, унӑн амӑшӗ – СССР халӑх артистки Вера Кузьмина, институт директорӗ Валерий Григорьев профессор, Чӑваш Республикин культура министрӗ Роза Лизакова, ЧР вӗренӳ министрӗ Галина Чернова пулчӗҫ. Атнер Петровича Республика президенчӗ Николай Федоров, Патшалӑх Канашӗн пуҫлӑхӗ Михаил Михайловский тата ытти сумлӑ ҫынсем ятарлӑ телеграммӑсемпе саламланӑ. Раҫҫейри тата ют патшалӑхри паллӑ ӑсчахсем янӑ саламсене те вуласа пачӗҫ. Министрсем Атнер Хусанкая Хисеп грамотипе тата хаклӑ парнепе чысларӗҫ.
Чӳк уйӑхӗнче «Чӑваш хӗрарӑмӗ» журнал тухма пуҫланӑранпа 80 ҫул ҫитӗ. Хальхи вӑхӑтра вал тухмасть ӗнтӗ, ҫапах та историне аса илер пулӗ...
Журналӑн пӗрремӗш кӑларӑмӗ 1928 ҫулта тухнӑ, кӑлараканӗ — ПРКП (ВКП (б)) облкомӗн чӑваш уйрӑмӗ. Пичетленме вӑл Шупашкарта ҫапӑннӑ. Тиражӗ те самай пулнӑ — 2-5 пине ҫитнӗ, уйӑхсерен чӑвашла тухса тӑнӑ. Журнал вӑл вӑхӑтра кил-хуҫалӑх, сывлӑх, вӗренӳ, ача ӳстересси, тасалӑх ыйтӑвӗсене ҫутатнӑ, республикӑри политикӑпа общество пурнӑҫӗ пирки каласа панӑ. Хастар хӗрарӑмсен ӗҫне, вӗсен пурнӑҫне уҫса пама та манман. Журнал вулакансене илемлӗ литературӑпа та паллаштарнӑ — П. Хусанкай, В. Краснов-Асли, Г. Краснов-Кӗҫӗнни, М. Трубина, А. Алка, Н.Ваҫанкка, Н.Полоруссова-Шелепи, Л. Агаков, А. Петокки, И.
2008 ҫулхи чӳкӗн 1-мӗшӗнче чӑваш тата танлаштаруллӑ литература пӗлӗвӗн кафедрин доценчӗ, Раҫҫей ҫыравҫисен союзӗн членӗ тата ЧНК вице-президенчӗ Валентин Александрович Абрамов 50 ҫул тултарать. Эпир, факультет ӗҫченӗсем, юратнӑ ӗҫтешӗмӗре ҫак паллӑ уяв ячӗпе пӗтӗм чун-чӗререн саламлатпӑр. Валентин Александрович, сирӗн ҫӑмӑл мар, анчах пархатарлӑ ӗҫӗрте малашне те пысӑк ҫитӗнӳсем тума ҫӳлти Турӑ яланах пулӑшса пытӑр. Ҫирӗп вӑйхалпа иксӗлми ӑнтӑлу сунатпӑр сире. Пултаруллӑ та маттур студентсем эсир вулакан лекцисене пӗр сиктерми ҫӳреччӗр, сирӗнпе пӗрле пурнӑҫа тӗрлӗ енлӗ хаклама вӗренччӗр. Вӑрӑм ӗмӗрлӗ пулӑр!
Ӗнер, юпан 13-мӗшӗнче, Валерий Иовлев актёр тата режиссёр 50 ҫул тултарчӗ. Ҫак ятпа Трактор тӑвакансен культура керменӗнче уяв каҫӗ иртрӗ. В. Иовлев пултарулӑхӗ анлӑ та пулӑхлӑ. Вӑл театр сцени ҫинче вуншар роль калӑпланӑ, чӑваш телевиденийӗнче ҫӗршер кӑларӑм хатӗрленӗ. Ачасем валли «Ҫывӑр аптраман тавраш», «Ҫӑлтӑрчӑк», «Шевле» передачӑсене эфира кӑларни хӑех тем пек тава тивӗҫлӗ ӗҫ. Валерий Иовлева чӑннипех те ҫӗнӗ чӑваш киновӗн «ашшӗ» теме пулать пулӗ. Пултаруллӑ режиссер ӳкернӗ фильмсен шучӗ ҫирӗмрен те иртрӗ. Унӑн чи паха енӗ — хӑйӗн ӗҫне чунтан юратни. Апла юбиляра чӑваш кино ӗҫӗнче ҫӗнӗ ҫитӗнӳсем сунар!
Ыран, юпан 14-мӗшӗнче, паллӑ чӑваш художникӗ Николай Овчинников ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитӗ.
Николай Овчинников Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Мӗшӗлте ҫуралнӑ. Ялти шкул сукмакне ҫичӗ ҫул таптанӑ хыҫҫӑн вӑл пӗлӗвне ӳстерес тесе Улатӑрти ӳнерпе гравюра училищине вӗренме кайнӑ. Кайран ун валли хӑй алӑкне Ленинградри ӳнер академийӗ уҫнӑ. Пӗр курс вӗреннӗ хыҫҫӑн вӑрҫӑ пуҫланнӑ пирки унӑн академине пӑрахса кайма тивнӗ. 1939-1945 ҫул хушшинче Николай Васильевичӑн салтак пурнӑҫӗпе пурӑнма тивнӗ. Ҫапах та вӑрҫӑ хыҫҫӑн вӑл хӑй ӗмӗтне пӑрахман, Ленинградри И.Е. Репин ячӗллӗ ӳнер институтне вӗренме кӗнӗ. Каярах вӑл аспирантурӑра пӗлӳ пухнӑ, А.М. Герасимов пултарулӑх мастерскойӗнче вӗреннӗ.
Николай Ваисльевич — СССР художникӗсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, ЧАССР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, профессор, К.В. Иванов ячӗллӗ ЧАССР Патшалӑх премийӗн лауриачӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ художникӗ.
Николай Овчинников ҫут тӗнчерен 2004 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче уйрӑлса кайнӑ. Ҫапах та ун пултарулӑхӗ пурӑнать — вӑл ӳкернӗ ӳкерчӗксем яланах пирӗн куҫ умӗнче.
Авӑнӑн 2-мӗшӗнче Марфа Трубина ҫыравҫӑ ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитрӗ. Ку куна халалласа Куславкка районӗнчи чылай вулавӑшра ятарлӑ литература каҫӗсем, кӗнеке куравӗсем уҫӑлчӗҫ. Тӗрлемес ял вулавӑшӗнче ку кун «Трубина Мархви литература ӗҫӗнчи пултаруллӑхӗ» таврапӗлӳ урокӗ иртрӗ. Ӑна Л.Павлова вулавӑш заведующийӗ ирттерчӗ. Унсӑр пуҫне вулавӑшра «Трубина Мархви» кӗнеке куравӗпе те паллашрӗҫ. Унта вӗсем «Хӗллехи каҫсенче», «Ача чухнехи», тата ытти хайлава вуласа пӗлме пултарчӗҫ.
Марфа Трубина — чӑваш ҫыравҫи, Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ вӗрентевҫи. Хайлавсене ытларах ачасем валли ҫырнӑ.
Вӑл 1888 ҫулхи авӑнӑн 2-мӗшӗнче Хусан кӗпернине кӗрекен Шупашкар уесӗнчи (халӗ Куславкка районӗ) Куснар ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. 1903 ҫулта ял шкулне пӗтернӗ хыҫҫӑн Чӗмпӗр чӑваш шкулне вӗренме кӗнӗ. Ҫыравҫӑ ӗҫне вӑл ҫак шкулта пикеннӗ.
2008 ҫулта пуш уйӑхӗнче Самар облаҫӗнчи Тольятти хулин «Шанчӑк» ятлӑ чӑваш наципе культура автономийӗ 15 ҫул тултарать. «Шанчӑк» автономийӗ ун ҫумӗнче 4 пултарулӑх ушкӑнӗ йӗркеленнипе паллӑ: «Шанчӑк», «Телей», «Шурӑмпуҫ» тата «Ҫӑлкуҫ». Кашни ушкӑн халӑх пултарулӑхне пухса ӑна упраса хӑварма тӑрӑшать, чӑваш юрри-кӗввипе савӑнтарать. Автономи пуҫарӑвӗпех Ставрополь районӗнчи Атӑлҫи (Поволжский) посёлокӗнче тата Севрюкаево ялӗнче Чӑваш культурин музейӗ йӗркеленнӗ.
2005 ҫул вӗҫӗнче «Шанчӑк» ушкӑн «халӑх ушкӑнӗ» ята тивӗҫсе 2006 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче свидетельство илчӗ.
Кӑҫал, ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, Самар облаҫӗнчи Атӑлҫи (Поволжский) посёлокра юбилей концерчӗ иртӗ. Пуҫламӑшӗ — 13 сехетре, 23 сехетччен пырӗ. Концерта 100 ытла ҫын хутшӑнӗ, вӗсем Чӑваш Енрен, Тутарстанран, Мӑкшӑ Республикинчен тата ытти енсенчен пулӗҫ.
Концерта хутшӑнас текенсем ҫак адреспа ҫыхӑнмалла: hrmar@yandex.ru (Х,Я,АЯ, миҫе ҫул, хӑш тӑрӑхран, ҫыхӑнмалли адреспа телефона кӑтартмалла)
Пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче ТР Культура министерствинче чӑваш халӑхне ҫутта кӑларакан, Иван Яковлевич Яковлев ҫуралнӑранпа 160 ҫул ҫитнине халалланӑ мероприятисене хатӗрленес тӗлӗшпе республикӑри йӗркелӳ комитечӗн канашлӑвӗ иртрӗ. Ларӑва йӗркелӳ комитечӗн председателӗ, ТР Премьер-министрӗн ҫумӗ – культура министрӗ Зиля Валеева ертсе пычӗ. Вӑл чӑвашсен аслӑ патриархӗ чӑвашсемшӗн кӑна мар, ку тӑрӑхра пурӑнакан ытти чылай халӑхсемшӗн те сахал мар тунине палӑртрӗ.
Теччӗ муниципаллӑ районӗн пуҫлӑхӗ Мухаррям Ибятов И.Я. Яковлев юбилейне хатӗрленес ӗҫсем еплерех пыни ҫинчен каласа пачӗ. Ун сӑмахӗсенчен, Кӑнна Кушки ялӗнче вырӑнти шкул тата музей ҫурчӗсене юсаса пӗтернӗ, шкул картишне тата ялӑн тӗп урамне йӗркене кӗртнӗ.
– Халӗ пӗрремӗш чӑваш театрне йӗркеленӗ И.С. Максимов-Кошкинский, Александр Алга, Анна Казакова, Тихӑн Петӗркки тата ку ялта ҫуралса ӳснӗ ытти паллӑ чӑвашсен мемориал-экспозицийӗсене ҫӗнетес ӗҫсем пыраҫҫӗ, – тесе пӗлтерчӗ Теччӗ районӗн ертӳҫи.
Иртнӗ эрнере Тури Ҫӗрпӳкасси шкулӗ 90 ҫул тултарнине халалланӑ мероприяти иртрӗ. Юбилее паллӑртма шкултан вӗренсе тухнисем, вырӑнти пуҫлӑхсем тата ыттисем ҫитрӗҫ. Пуринчен те ытларах уява пуҫтарӑннисем пенсине тухнӑ вӗрентевҫӗсемпе ветерансене ӑшшӑн кӗтсе илчӗҫ. Чаплӑ хӑнасем шутӗнче Сергеев Владимир Максимовичпа Лев Васильевич Медведев та пурччӗ. Пӗри 1971-78 ҫулсенче, тепри 1978-87 ҫулсенче шкул директорӗ вырӑнне йышӑннӑ.
Уява пуҫтарӑннисем шкул ҫитӗнӗвӗсене аса илчӗҫ, уйрӑмах шкултан вӗренсе тухса пысӑк вырӑна ҫитнӗскерсене. Шкултан вӗренсе тухнисем шутӗнче 6 ӑслӑлӑх кандидачӗ, 1 тава тивӗҫлӗ ял хуҫӑлӑх ӗҫченӗ. 12 ҫынна тӑван колхозра вӑй хунӑшӑн орденпа чысланӑ.
Уява шкул директорӗ Живоев Игорь Нестерович уҫрӗ. Вӑл ку вырӑна 1996 ҫултанпа йышӑнать. Игорь Нестерович пухӑннӑ ханасене шкул кун-ҫулӗпе, йывӑрлӑхӗсемпе ҫитӗнӗвӗсем ҫинчен каласа пачӗ. Ҫавӑн пекех ырӑ сӑмахсемпе район ертӳҫи Александр Криков, районӑн вӗрентӳ пайӗн пуҫлӑхӗ Татьяна Шереметьева тухса калаҫрӗҫ.
Ачасем те ку уява тӑрӑшса хатӗрленнӗ — вӗсем ку куна кӗтсе сочиненисемпе сӑвӑсем ҫырнӑ, ӳкерчӗксем ӳкернӗ.
Паян Чӑваш Енре Митта Ваҫлейӗ ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине паллӑ тӑваҫҫӗ.
Сӑвӑҫ ҫуралнӑ районта ку куна халалласа тӗрлӗ мероприятисем ирттереҫҫӗ — литература каҫӗсем, кӗнеке куравӗсем, пултарулӑх тӗлпулӑвӗсем.
Шупашкарта вара асӑну каҫӗ иртрӗ, унта сӑвӑҫ пултарулӑхӗпе тӗплӗнрех паллашма тата сӳтсе явмашкӑн ҫыравҫӑсем, сӑвӑҫсем, журналҫӑсем, вӗрентевҫӗсемпе вӗренекенсем пухӑнчӗҫ. Мероприяти валли ятарлӑ «Хӗнпе хӗрсе туптаннӑ сасӑм. Каллех ян хурҫӑ пек таса!…» курав та хатӗрленӗ. Куравра хӑнасем сӑвӑҫ пурнӑҫӗпе, унӑн пултарулӑхӗпе паллашма пултарчӗҫ. Митта Ваҫлейӗ кирки ӳкернӗ фильма та хӑнасене кӑтартрӗҫ.
Митта Ваҫлейӗ нумай ҫыншӑн вӗрентӳҫӗ пулнӑ. Геннадий Айхи те ӑна хӑйӗн вӗрентевҫи тесе шутланӑ.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (26.12.2024 03:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 762 - 764 мм, -5 - -7 градус сивӗ пулӗ, ҫил 0-2 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
| Кӑлкан Александр Дмитриевич, чӑваш сӑвӑҫи, драматургӗ, тӑлмачӗ ҫуралнӑ. | ||
| Зайцев Юрий Антонович, чӑваш живописецӗ, фотографӗ вилнӗ. | ||
| Аслан Степан Степанович, чӑваш ҫыравҫи ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ. | ||
Пулӑм хуш... |