Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ, республикӑн Наци вулавӑшӗ Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунне халалласа ҫавра сӗтеле тата Эктор Алос-и-Фонт ӑсчах калӑпланӑ «Чӑваш Республикинчи чӗлхе тӑрӑмне тӗпчени» кӗнеке хӑтлавне йыхравлаҫҫӗ. Вӑл ҫитес эрнере, нарӑс уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, маларах асӑннӑ вулавӑшра 11 сехетре иртмелле.
Хӑтлавра Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн истори енӗн ӑслӑлӑх ӗҫтешӗсӗр Э. Алос-и-Фонтсӑр пуҫне Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӗҫтешӗсем А.П. Леонтьев, И.И. Бойко, В.П. Иванов, А.П. Долгова, А.В. Кузнецов, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата чӑваш филологийӗпе журналистика факультечӗн деканӗ А.М. Иванова, республикӑн Вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин пуҫлӑхӗ А.С. Егорова, «Хавал» чӑваш халӑх пӗрлешӗвӗн Килӗшӳ канашӗн пайташӗ, Тӑван мар чӗлхесене вӗренмелли «Ӑнӑҫу чӗлхи» шкулӑн коммерци директорӗ А.В. Блинов, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин пуҫлӑхӗ Т.В. Денисова тухса калаҫмалла.
Эктор Алос-и-Фонт ӑсчах, сӑмах май, республикӑн Вӗренӳ институчӗ ирттернӗ «Чӑваш чӗлхине вӗрентмелли тухӑҫлӑ меслетсемпе мелсем» семинара та хутшӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Тутарстанри Павлӑ районӗнчи Потапово-Тӑмпӑрлӑ чӑваш ялӗнче унти шкула тӗрлӗ ҫулта вӗренсе пӗтернисен тӗлпулӑвне йӗркеленӗ.
Вӑл «ӑшӑ лару-тӑрура» иртни, мероприятие «лайӑх йӗркелени» пирки пӗлтереҫҫӗ ҫав тӑрӑхри чӑвашсен пӗрлешӗвӗнче.
Шкултан тӗрлӗ вӑхӑтра вӗренсе тухса кайнисене район администрацийӗнче тӑрӑшакансем таранах саламланӑ. Шкулӑн хальхи ертӳҫи унта вӗреннисем пирки, шкул пӗтернисем вара ачалӑх ҫулӗсене аса илсе нумай ырӑ сӑмах каланӑ.
Шкула чапа кӑларнисен хушшинче Совет Союзӗн Геройӗсем те, тӗнче чемпионӗсем те, Олимп вӑййисенче палӑрнисем те, ҫар ҫыннисем те, ҫыравҫӑсем те пур-мӗн. Ун пек мухтавлӑ ҫынсем ӳлемрен те унти шкулта сахал мар пуласса вӑл тӑрӑхрисем шансах тӑраҫҫӗ.
Иртнӗ эрнекун, нарӑсӑн 5-мӗшӗнче, Мускаври «Avanclub» калаҫу клуб хастарӗсем карачай-балкар ҫамрӑкӗсене аталантарма йӗркеленӗ «Эльбрусоид» фондне хӑнана кайнӑ. Сӑмах май, иртнӗ ҫул вӗҫӗнче, раштавӑн 18-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчелӗхӗнче «Эльбрусоид» фончӗн пайташӗсемпе тӗл пулнӑ.
Фонда хӑнана кайсан «Avanclub» пайташӗсене ӑшшӑн кӗтсе илнӗ, тутлӑ чейпе сӑйланӑ. «Хӗрӳ калаҫу пынӑ май, пӗр-пӗрин пирки (халӑх, чӗлхе пирки...) ыйтса пӗлтӗмӗр. Эпир вӗсен проекчӗсемпе, вӗсем вара пирӗн ӗҫ-хӗлпе интересленчӗҫ», — тесе пӗлтерет унта пулнӑ Оксана Антонова. Унтан вӑл тата ҫакна хушса хурать: «Тӗллевӗмӗрсем пӗрех-ҫке».
Карачай-балкар хастарӗсене икчӗлхелӗхе аталантарас ыйту, тӑван чӗлхепе салам хучӗсене хатӗрлес ӗҫ уйрӑмах килӗшнӗ. Пирӗннисене вара вӗсен мобильлӗ хушӑмӗсем кӑмӑла кайнӑ. Ку енчен карачай-балкар ҫамрӑкӗсем хӑйсен опычӗпе паллаштарма та хирӗҫ мар-мӗн.
Нумаях пулмасть республикӑри чӑваш чӗлхи учителӗсем «Чӑваш чӗлхине вӗрентмелли тухӑҫлӑ меслетсемпе мелсем» темӑпа семинара пухӑннӑ. Ӑна Чӑваш Енӗн Вӗренӳ институтӗнче иртттернӗ.
Семинара республикӑн вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ С.В. Петрова, «Язык для успеха» ют чӗлхесен шкулӗн директорӗ А.К. Филиппова, гуманитари институчӗн тӗпчевҫи Алос-и-Фонт Эктор, вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин, наци вӗренӳ центрӗн ӗҫтешӗсем, вырӑс шкулӗнче чӑваш чӗлхине вӗрентекенсем тата ыттисем хутшӑннӑ.
«Тӗп калаҫу вырӑс шкулӗсенче чӑваш чӗлхине вӗрентмелли тухӑҫлӑ меслетсем тавра пулчӗ», — тесе пӗлтереҫҫӗ Вӗренӳ институтӗнче. Ӗҫ пахалӑхне ӳстерес тӗлӗшпе ют чӗлхе методикине те вырӑнлӑ усӑ курма май пуррине палӑртнӑ-мӗн унта.
«Кала-ха» вӗренӳ кӗнекин авторӗ Александр Блинов вара кӗнекен тытӑмӗпе паллаштарнӑ. Кӗнекере вӗренӳ материалне кулӑшла, мыскараллӑ та хаваслӑ, шкул пурнӑҫӗпе, паянхи пурнӑҫпа ҫыхӑнтарса кӑтартнине пӗлтернӗ вӑл. Вӗренӳ кӗнекин материалне ятарлӑ сайта вырнаҫтарнине, унпа вӗренекенсем те вӗсен ашшӗ-амӑшӗ те усӑ курма пултарнине пӗлтернӗ.
Тутарстан Республикинчи Анат Камӑри 34-мӗш номерлӗ чӑваш гимнази-интернатӗнче нумаях пулмасть асра юлмалла курнӑҫу йӗркеленӗ.
Гимназире вӗренекенсем патне нарӑсӑн 6-мӗшӗнче нимӗҫсен концлагерӗнче асапланнӑ Альбина Дыранована хӑнана йыхравланӑ.
Альбина Павловна пограничник хӗрӗ пулнӑ. Унӑн ашшӗ чикӗ патӗнчи ҫапӑҫура хыпарсӑр ҫухалнӑ. Дырановсен ҫемйи тыткӑна лекнӗ.
Альбина Павловнан амӑшӗ, пиччӗшӗсем тата аппӑшӗ бюргер (хулара пурӑнакана Германире ҫапла каланӑ) патӗнче тӑватӑ ҫул тар тӑкнӑ. Альбина пӗчӗк пулнӑ, ӗҫлеймен, анчах унне юн илсе пурӑннӑ. Нуша-тертне пайтах курнӑ хӗрарӑм аса илӗвне гимнази-интернатра аслӑ класра вӗренекен ачасем чунтан ӑнланса та шеллесе итленӗ, куҫӗсем те шывланнӑ вӗсен.
Шупашкар районӗнчи Салапайкасси шкулне чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем пухӑнмалла. Раштавӑн 11-мӗшӗнче вӗсен унта фестиваль иртӗ.
Чӑваш чӗлхи вӗрентекенсен фестивальне вӑл шкулта ахальтен ирттерме шутламан. Асӑннӑ вӗренӳ заведенийӗнче тӑрӑшакан Алевтина Шишкина пӗлтӗр республика шайӗнчи конкурсра хӑйӗн ӗҫтешӗсем хушшинче палӑрнӑ. Ҫакна кура унтан вӗренмелли, ҫӗннине илмелли пурах тенӗ пулмалла — чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсен фестивальне ирттерме йышӑннӑ.
Мероприятие, хальлӗхе пӗлтернӗ тӑрӑх, 16 вӗрентекен пырасса кӗтеҫҫӗ, мӗншӗн тесен шӑп та ҫавӑн чухлӗ учитель пырас кӑмӑллине пӗлтернӗ. Вӗсем хӑйсен пултарулӑхне ыттисемпе пайлама, паллаштарма маҫтӑр-классем, уҫӑ уроксем ирттерӗҫ.
РФ Президенчӗ ҫумӗнчи Чӑваш Республикин тулли праваллӑ элчи Леонид Волков Раҫҫейри общество телекуравне ҫитнӗ. Унта вӑл телекомпанин тӗп директорӗн пӗрремӗш ҫумӗпе Александр Пономаревпа тӗл пулнӑ.
Тӗлпулура граждан обществинче МИХсен рольне пысӑклатас ыйтусене сӳтсе явнӑ. Калаҫу сехет ҫурӑна тӑсӑлнӑ. Леонид Волков чӑваш халӑхӗн историйӗпе культури пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑл телекуравра Раҫҫейри халӑхсен йӑли-йӗркипе паллаштаракан тепӗр ярӑм тума сӗннӗ. Унтах Владимир Васильевпа Зоя Яковлева хӑйсен фильмне, Тӗменти чӑвашсем пирки ӳкернӗскере, кӑтартнӑ.
Тӗлпулу вӗҫленсен Леонид Волков общество телекуравне Чӑваш Ен хӑтлавне чӗннӗ. Лешсем хирӗҫлемен.
Нарӑс уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, кӗҫнерникун, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнчи «Чӑваш кӗнеки» центрта тӑван халӑхӑмӑрӑн тата тӑван тӑрӑхӑмӑрӑн историне тата культурине юратакансен клубӗн черетлӗ занятийӗ иртмелле.
Ку клуба вулавӑшра 2013 ҫулта пуҫарса янӑ. Унӑн тӗллевӗ пирки ӑнланма йывӑр мар: вӑл тӑван халӑхӑмӑрӑн кун-ҫулӗпе кӑсӑкланакансене — историксене, тӗпчевҫӗсене, таврапӗлӳҫӗсене, студентсене, шкул ачисене — пӗрлештерет.
Клуб занятийӗсем кӑсӑклӑ иртнине пӗлтернӗ май унӑн пайташӗсем ҫивӗч тӗрлӗ ыйтӑва хӗрсе сӳтсе явни пирки ӗнентерет республикӑн Культура министерстви.
Черетлӗ заняти ыран 18 сехетре пуҫланмалла. Унта истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, «Государственные символы Чувашской Республики: история создания, проекты, документы и материалы», «Национальное самоопределение чувашского народа в начале XX века: идеологический аспект» кӗнекесен авторӗ Сергей Щербаков 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнчи наци юхӑмӗн аталанӑвӗ пирки калаҫу пуҫарӗ.
Чӑваш халӑх сайчӗ черетлӗ укҫа конверчӗ хатӗрлесе кӑларчӗ. Хальхинче — чӑваш эрешӗллӗскерне.
Аса илтеретпӗр, чӑвашла укҫа конвертне пуҫласа эпир пӗлтӗр кӑлартӑмӑр. Хальхинче хатӗрлени пекех эпир ӑна та пӗр-пӗр уяв ячӗпе ҫыхӑнтармарӑмӑр, хуть те мӗнле мероприятире те, темӗнле уявра та усӑ курма май пултӑр терӗмӗр.
Укҫа конвертне «СУМ» лавккара (хакӗ 35 тенкӗ) тата «Чӑвашпичет» киоскӗсенче туянма май пур. Ҫавӑн пекех сутлӑхра пӗлтӗр хатӗрлени те пур — эпир ӑна та хушма тиражпа кӑштах тӳрлетсе («Саламлатӑп» вырӑнне «Саламлатпӑр» ҫырса) кӑлартӑмӑр.
Чӑваш кенеке издательствинче «Вырӑсла-чӑвашла калаҫу кӗнеки» кун ҫути курнӑ.
Ун пек кӗнекене хӑй вӑхӑтӗнче кӑларнӑ-ха. Ӑна филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Михаил Скворцов профессор хатӗрленӗ те 1989 ҫулта кун ҫути кӑтартнӑ. Кӗнекене тепӗр хутчен пуянлатнӑ хыҫҫӑн тепӗр виҫӗ ҫултан тата тепре кӑларнӑ.
Унтанпа чӗрӗк ӗмӗр патне, тӗрӗсрех, шӑп та лӑп 24 ҫул, иртсен калаҫу кӗнеки тата тепӗр хут пичетленсе тухнӑ.
Хальхи унчченхи кӑларӑмсенчен самай уйрӑлса тӑнине палӑртаҫҫӗ. Кашни пайрах кӗнеке авторӗ Михаил Скворцов диалогсем илсе панине палӑртаҫҫӗ Чӑваш кӗнеке издательствинче.
Калаҫу кӗнекинче пачах ҫӗнӗ уйрӑмсем те вырӑн тупнӑ. Маларах пулман «Чӑваш ячӗсем» те вулакана кӑсӑклантарассӑн туйӑнать. Чӑвашла тӗрӗс ҫырнӑ ҫырусене те тӗслӗх евӗр илсе кӑтартнӑ.
Кӗнекене «СУМ» лавккара та туянма пулать. Хакӗ — 190 тенкӗ.
+20.3 °C