Кулленхи ӗҫре суд приставӗсен мӗнпе кӑна тӗл пулма тивмест пулӗ. Кулӑшла ҫак тӗслӗх Ҫӗмӗрле районӗнчи Мыслец поселокӗнче пулса иртнӗ.
Унта пурӑнакан пӗр хӗрарӑм хӑйӗн пӗчӗк ывӑлӗ ҫинчен 2010 ҫултанпа та аса илмен. Амӑш правине туртса илнӗ хыҫҫӑн тӗпренчӗке ача ҫуртне яни те пӑшӑрхантарман курӑнать амӑшне. Ывӑлне алимент тӳлесси пирки те шухӑшламан вӑл. Парӑм 150 пин тенкех ҫитсе кайнӑ. Алиментран хытах пӑрӑнакан амӑшӗ пирки кӗҫех уголовлӑ ӗҫ пуҫарнӑ.
Анчах хӗрарӑм кун хыҫҫӑн та парӑма татма талпӑнман кӑна мар, судран та пӑрӑнма тӑрӑшнӑ. Пӗррехинче суд приставӗ суда ирӗксӗр илсе каяс тесе ун патне килне пынса ҫитнӗ. Пристав хӗрарӑмпа пӗрле пурӑнакан арҫын кӗтсе илнӗ. «Ют хулана тухса кайрӗ», — куҫне тартмасӑр суйнӑ лешӗ. Анчах пристав ӗненсе каялла ҫаврӑнса кайма васкаман — виҫ сехет ытла кӗтсе ларнӑ. Унтан пӳрте тепре кӗнӗ. Ҫавӑнта вӑл мачча ҫинче темле сасӑ пуррине сисет. Хӑпарса пӑхать те унта хӗрарӑм пытанса ларнине асӑрхать.
Алимент тӳлемен хӗрарӑм пирки ҫав кунах суд пулса иртнӗ, ӑна явап тыттарма йышӑннӑ.
Тунтикун, юпан 7-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи судра Илле Иванов тӗлӗшпе пуҫарнӑ ӗҫпе вӗҫленекен лару пулнӑ теме пулать — ыран, юпан 10-мӗшӗнче, суд йышӑну кӑлармалла. Кун пирки Тимӗр Акташ журналист пӗлтерет.
Лару пуҫланнӑ хыҫҫӑн Илле Ивановӑн ваккачӗ Николай Столбов ҫӗнӗрен хута кӗме ыйтнӑ — республика тулашӗнчи экспертсен ӗҫне шанманни пирки пӗлтернӗ, Шупашкарти экспертсен пӗтӗмлетӗвне ӗҫ ҫумне хушма сӗннӗ. Ҫавӑн пекех Николай Столбов ваккат Мускавра вӗсем ыйтнипе ҫӗнӗ экспертиза тума тытӑнни ҫинчен те пӗлтернӗ. Айӑплакан ен хирӗҫленӗ хыҫҫӑн тӳре ку пӗтӗм хута кӗрӗве йышӑнма килӗшменни пирки пӗлтернӗ.
Ҫапла май тӳре суд тӗпчевне вӗҫленӗ, сӳтсе яву пайне куҫни пирки пӗлтернӗ. Айӑпланакан та, ун ваккачӗ те сӳтсе яву пайне куҫма вӗсене вӑхӑт кирлӗ тесе каланӑ пулин те суд вӗсен кӑмӑлне тивӗҫтермен. Юлашкинчен ваккат ларуран тухса кайнӑ — ҫапла май тӳрен 10 минутлӑ тӑхтав тума тивнӗ. Ара, айӑпланакана ваккатсӑр хӑварма юрамасть-ҫке. Николай Столбов, паллах, таврӑннӑ — унӑн эмел ӗҫмелле пулнӑ-мӗн.
Чи малтан сӑмах айӑплакан ен илнӗ. Вӑл кӗскен тӗпчев епле пынине каласа панӑ. Прокурор та следовательсем те статья авторӗ Илле Иванов пулни пирки иккеленмеҫҫӗ иккен, вӗсем журналиста 300 сехет ирӗксӗр ӗҫлеттермелли йышӑну кӑларттарасшӑн. Илле Иванов судри хӑйӗн юлашки сӑмахӗ валли хатӗрленме вӑхӑт ыйтнипе ҫеҫ ҫырлахма пултарчӗ. Тӳре вара унӑн юлашки сӑмахне итлемесӗрех (хатӗрленме вӑхӑт пулнӑ тесе) йышӑну кӑларма кайрӗ — ӑна ыран 13 сехет ҫурӑра пӗлтермелле.
Ҫӗршыв Президенчӗ Владимир Путин Раҫҫейӗн Аслӑ Арбитраж тата Верховнӑй судне пӗрлештерес шухӑшлӑ. Тивӗҫлӗ саккун проектне Патшалӑх Думине тӑратнӑ.
Саккун проектне йышӑнсан Раҫҫейӗн Аслӑ Арбитраж сучӗ пӗтерсе унӑн хальхи тивӗҫӗсене РФ Верховнӑй суд яваплӑхӗ тухса хурӗҫ. Куҫӑм тапхӑрӗ валли ҫур ҫул ҫитмелле тесе шухӑшлаҫҫӗ-мӗн.
Асӑннӑ саккун проектӗнче прокуратурӑна пырса тивекен улшӑнӑва та палӑртнӑ иккен. Паянхи куна илсен, ҫӗршывӑн тӗп прокурорӗ кам пулассине Раҫҫей Президенчӗ сӗннипе Федераци Канашӗ пӑхса тухать. Саккуна улшӑну кӗртсен, тӗппрокурорӑн ҫумӗсене те ҫапла йӗркепе пукан шанса памалла. Регионсен прокурорӗсене Раҫҫей Президенчӗ лартма тата ӗҫрен хӑтарма пултарӗ. Халӗ вӗсемпе ҫӗршывӑн тӗппрокурорӗ хуҫаланать. Саккуна улшӑну кӗртсен тӗппрокурор федераци субьекчӗсемпе килӗшсе татӑлнӑ кандидатурӑна ҫӗршыв пуҫлӑхне сӗнӗ. Районсемпе хула прокурорӗсене вара тӗппрокурор лартма тытӑнӗ.
Паян Шупашкар хулин Мускав район сучӗ полицире ҫакӑнса вилнӗ ҫыннӑн ашшӗ-амӑшне кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен сиен кӳнине саплаштарма 400 пин тенкӗ шыраса илмелле тунӑ.
Пӗлтеретпӗр, иртнӗ ҫулхи утӑ уйӑхӗн 24-мӗшӗнче халӑх йышлӑ вырӑнта ӳсӗр пуҫпа ҫӳренӗшӗн арҫынна тытса пынӑ. Административлӑ йӗркене пӑсакансене хупса хунӑ камерӑна вырнаҫтарнӑскер ҫакӑнса вилнӗ.
Хӑйӗн тивӗҫне кирлӗ пек пурнӑҫласа ҫитерейменнипе ҫын вилнӗ тесе полицин 29 ҫулти капитанне тӗрмене хупмасӑр явап тыттарнӑ.
Сӑмах май, ывӑлӗ ҫакӑнса вилнисен ашшӗ-амӑшӗ малтанласа пӗр миллион тенкӗ таран ыйтнӑ-мӗн, анчах суд 400 пин тенкӗпе ҫырлахма йышӑннӑ.
Ҫак эрнекун Илле Иванова айӑпалкан судӑн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ — унта тинех Эдуард Мочалов кӳнтелене ыйтса тӗпченӗ. Кун пирки Тимӗр Акташ журналист пӗлтерет. Допрос хальлӗхе кӗске мелпе ҫеҫ иртнӗ — «Сӗтев» хаҫатӑн редакторӗ «Покажи мне свой язык, и я скажу — кто ты» статьяна хӑй ҫырни пирки тепӗр хут пӗлтернӗ. Хӑй сӑмахӗнче вӑл хаҫатри нимӗнле статья та вӑл ирӗк памасӑр вырнаҫма пултарайманни пирки те каланӑ.
Малалла тӳре Илле Иванова хӑйне суд умне кӑларнӑ. Ӑна вара ытларах ыйтусем панӑ. Паллӑ журналист маларах каланӑ шухӑша ҫирӗплетнӗ — статья авторӗ вӑл мар. Илле Иванов хаҫат редактцийӗнчи ӗҫ епле йӗркеленни пирки каласа панӑ — ытларах чухне тӗп редактор панӑ ӗҫпе килӗшӳллӗн редакци журналисчӗ тепӗр авторӑн сӑмахӗсемпе тезисӗсене ҫырса ҫеҫ хурать. Журналист текста хатӗрлет, тӳрлетет, анчах ку ӗҫ ӑна статья авторӗ пулма май памасть.
Илее Иванов статья экстремислӑ марри пирки те палӑртнӑ. Унта, имӗш, чӑвашлӑхшӑх хытӑ пӑшӑрханаканӑн чӑваш ҫыннин шухӑшӗсем вырнаҫнӑ. Эдурад Мочалов вара шӑп та шай ҫавнашкал ҫын.
«Камӑн мӗн шухӑш — пыйтлӑ ҫыннӑн мунча шухӑш» — тенӗ ваттисем. Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче пурӑнакан 25 ҫулти каччӑ вара те ӗҫсӗр аптӑранипе, анчах социаллӑ сетьсенчен пӗрне порнографи сӗмӗллӗ видеороликсем вырнаҫтарса тухнӑ. Пӗрре-иккӗ кӑна-им тата?! Пӗр пин ытла! Роликсенче йӑлана кӗмен ориентациллӗ ҫынсен хутшӑнӑвӗ пирки калаканнисем те пулнӑ-мӗн.
Каччӑн ҫак тыткаларӑшӗ правӑна сыхлакансен куҫӗ тӗлне кӗҫех лекет. Порнографи материалӗсене саккунлӑ мар майпа сарать тесе ун пирки ӗҫ пуҫарнӑ. Суд каччӑна 2 ҫуллӑха условлӑ майпа айӑплама йышӑннӑ. Хайхи кунпа килӗшмесӗр аппеляци ҫӑхавӗ те парса пӑхнӑ, анчах усси пулман — айӑплава малтанхиллех хӑварнӑ.
Ҫак кунсенче Илле Иванова айӑплакан суд ларӑвӗсем тӑхтав хыҫҫӑн малалла пухӑнма тытӑннӑ. Виҫӗ эрне пек пуҫтарӑнман хыҫҫӑн чи малтанхи авӑнӑн 12-мӗшӗнче иртнӗ иккен. Ларӑва Илле Иванов унччен хатӗрленӗ плакатсемпе тухнӑ: «Мана йыхрав чӑвашла пама ыйтатӑп» тата «Йӑкӑнат Мишшипе Путин резидент конституцисен гаранчӗсем мар!». Малтанхи пекех тӳре вӗсене хывса хума ыйтнӑ, Илле Иванов килӗшмен хыҫҫӑн ку ӗҫе приставӑн тума тивнӗ.
Ку кун суд ларӑвӗнче йыхрав хучӗсене чӑвашла тивӗҫтерессине сӳтсе явнӑ иккен. Асаилтеретпӗр: Илле Иванов ҫурлан 15-мӗшӗнче суда кайман, ун вырӑнне Аслӑ суда ҫул тытнӑ — унта ҫак заявленине хӑварнӑ та. Копийӗсене республика Элтеперӗн ҫыруҫине, Патшалӑх канашӗн спикерне Юрий Попова, Чӑваш Ен прокурорне Владимир Метелина тата ыттисене ярса панӑ. Ҫӳллӗ шайри пуҫлӑхсем вара ыйтӑва татса пама Муркаш район судне «антарса панӑ». Ӗҫ-пуҫ капла май аталанни мӗнпе вӗҫленесси каламасӑрах паллӑ — Илле Иванов вырӑсла та лайӑх пӗлет, чӑвашла йыхрав хучӗсем ярса парса чӑрманса тӑма кирлӗ мар тесе йышӑннӑ. Илле Иванов, паллах, хӳтӗленнӗ — кунта ӗҫӗ чӑвашла е вырӑсла лайӑх пӗлнинче мар тенӗ, ыйтӑвӗ чӑваш чӗлхине патшалӑх чӗлхи шайӗнче усӑ курнинче имӗш.
Илле Иванов журналиста хӳтӗлесе паллӑ ӑсчахсемпе культура ӗҫченӗсем уҫӑ ҫырупа тухнӑ. Вӗсем Чӑваш Республикин Аслӑ судне «Сӗтев» хаҫатра пичетленнӗ «Покажи мне свой язык, и я скажу — кто ты» статьяна 2012 ҫулхи утӑн 25-мӗшӗнче «экстремистлӑ» тенине ҫӗнӗрен пӑхса тухма сӗннӗ, Илле Иванов тӗлӗшӗпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе пӑрахӑҫлама ыйтнӑ. Уҫӑ ҫырӑва алӑ пуснисен шухӑшӗпе статья халӑхсем хушшинче нимӗнле хирӗҫӳлех те ҫуратмасть, унта Алексей Кудрин автор чӑваш чӗлхин статусӗ пирки хӑйӗн ирӗклӗ шухӑшне пӗлтернӗ ҫеҫ. Куншӑн никама та айӑплама юрамасть.
Алӑ пусакансен йышӗнче: В.Г. Родионов философи ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ, профессор, Н.А. Енилин халӑх художникӗ, Н.А. Исмуков Чӑваш Республикин халӑх сӑвӑҫи, А.В. Кулагин депутат, Н.И. Егоров Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, Ф.И. Мадуров Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, В.С. Пряников Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӑслӑлах ӗҫченӗ, Б.Н. Глинкин кире пуканӗпе спорт мастерӗ, В.Ф. Павлов Вӑрмар район пухӑвӗн депутачӗ.
Уҫӑ ҫырупа кунта паллашма май пур.
Чулхулара вырнаҫнӑ Атӑлҫи-Вятка округӗн федераллӑ арбитраж сучӗ нумай пулмасть Чӑваш Республикинчен килнӗ кассаци жалобине пӑхса тухнӑ пулать — «Тӳрӗ кӑмӑллӑ Раҫҫей» партийӗн депутачӗн Моляков И.Ю. урлӑ янӑ Петров В.А. ӳпкевре 2012 ҫулхи пуш уйӑхӗнче Шупашкарти 30-мӗш автоҫул ҫумӗнчи лаптӑка торг ирттермесӗр икӗ обществӑна тара панипе килӗшмен иккен. Саккун пӑснине вара пӗлтерӗве чӑвашла тухакан «Хыпар» хаҫатра вырнаҫнинче курнӑ.
Чулхулари суд ҫак ӗҫ-пуҫра саккуна пӑснӑ тесе ҫирӗплетнӗ — конкуренцине хӳтӗлекен саккунӑн 15 статьин 1-мӗш пайӗпе килӗшсе кӑймасть имӗш. Йӗрке пӑснине ҫак суд вара хула Администрацийӗ тивӗҫлӗ МИХа суйламаннинче, суйланӑ хаҫат саккуна тивӗҫтерменнинче курнӑ иккен. «Хыпар» хаҫатра пичетлени хуҫалӑх ӗскерӗсене муниципалитетӑн хурпӑрлӑхӗпе уҫӑ курма чӑрмав кӳнӗ пулать тата ҫӗр лаптӑкӗн пасарӗнчи конкуренцине чӑрмавланӑ. Суд хула Администрацине малашне тивӗҫлӗ МИХпа усӑ курма хушнӑ (хайхи чӑвашла хаҫатсем вӗсен шутне кӗме пултараймаҫҫӗ ӗнтӗ).
Суд ӗҫ материалӗсене тӗпченӗ хыҫҫӑн «Хыпар» хаҫат ҫӗр лаптӑкне тара парасси ҫинчен калакан пӗлтерӳ валли каймасть тесе палӑртнӑ: ку хаҫат вӗсен шухӑшӗпе ытларах ял ҫыннисем валли тухать тата чӗлхи те унӑн — чӑвашла.
«Сӗтев» хаҫат валли чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе ҫырнӑ статья авторӗ тесе шухӑшлакан Илле Иванов журналиста хирӗҫле пуҫарнӑ уголовлӑ ӗҫ кӗтмен ҫӗртен ҫӗнӗлле ҫаврӑнса кайни пирки хыпарлать «Ирӗклӗ сӑмах» сайт. Сӑмах май, йӗрке хуралҫисем ҫав статьяна «экстремистла» тесе хакланӑ. Унчченхи суд ларӑвӗсем кунсерен тенӗ пек иртнӗ пулсан ҫитессине авӑн уйӑхӗн 12-мӗшне ҫеҫ палӑртнӑ иккен.
Темиҫе кун каялла Илле Иванов гражданла пӑхӑнманлӑх акцийӗ ирттересси пирки пӗлтернӗ — повесткӑна чӑвашла ярса памасан суда вӑл пымассине пӗлтернӗ. Ҫурлан 19-мӗшӗнче ӑна илсе пыма приставсене янӑ-мӗн, анчах Иванов килте пулман. Тепӗр кунхине ӑна вӑйпа суда илсе кайнӑ.
Илле Иванов ҫурлан 22-мӗшӗнче те приставсем пырасса кӗтнӗ иккен. Суд ларӑвне 14 сехет те 30 минута палӑртнӑ пулнӑ-мӗн, Ивановӑн суда пӗр сехетрен ытла каймалла маррине шута илсе вӑл ирпе хӑйӗн ӗҫӗсемпе кайнӑ. 12 сехет ҫурӑра килне ҫитсен унӑн арӑмӗ приставсем килсе кайни пирки пӗлтернӗ. Вӑл вӗсене мӑшӑрӗ кӗҫех таврӑнасси пирки пӗлтернӗ иккен, анчах лешсем кӗтсе тӑман.
Илле Ивановӑн адвокачӗ Николай Столбов суд ларӑвне 20 кунлӑха куҫарни хӳтӗлевҫӗ еншӗн кӗтменлӗх пулнине палӑртнӑ.
+2.1 °C