Шупашкарти Ҫӗнтерӳ паркӗнчи Ӗмӗр сӳнми ҫулӑм айне арҫын кӗрсе ларнӑ та вак укҫана пухнӑ. Ку утӑ уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пулнӑ.
Хайхи арҫынна иртен-ҫӳрен асӑрханӑ. Вӑл Ӗмӗр сӳнми ҫулӑмӑн виткӗчне илсе кӗнӗ те хупӑнса ларнӑ, лӑпкӑн кӑна укҫа пуҫтарнӑ.
Ҫав самантра палӑк умӗнчен патрульпе пост службин ӗҫченӗсем иртсе пынӑ. Вӗсем асӑну комплексне тӗрӗслеме шухӑшланӑ та арҫынна асӑрханӑ.
44 ҫулти арҫынна тытса чарнӑ. Унпа калаҫнӑ, асӑрхаттару панӑ. Вӑл унччен те саккун урлӑ каҫнӑ пулнӑ.
28-мӗш чунҫӳреве кайнисем утӑ уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Шупашкара ҫитрӗҫ. Кӑҫалхи ҫул Ӗренпур облаҫӗнчи Ҫирӗклӗ Тук ялӗ урлӑ Казахстан ҫӗрӗ еннелле выртрӗ.
Тӗп тӗллев — Туркестанран инҫе мар вырнаҫнӑ Мон Булакра Котрага халалласа барельеф вырнаҫтарасси пулчӗ. Казахстан ҫӗрӗ хӑнасене тараватлӑ кӗтсе илчӗ, Шупашкартан тухнисене Туркестанри пӗр хӑна ҫуртне вырнаҫтарчӗҫ. Чунҫӳревҫӗсем пӗтӗм Казахстан уявлакан Астана кунне те хутшӑнчӗҫ — Туркестанӑн тӗп тӳремӗнче хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарчӗҫ.
Шел те, барельефа вырнаҫтарма май тупӑнмарӗ. Чунҫӳревҫӗсем килес кунсенче вырӑнти тӳре-шара Астана кунӗн уявне хатӗрленнӗрен палӑк лартма ирӗк паракан хута туса ҫитереймен иккен. Ҫавна май барельефа тата чул ҫине ҫырнине Туркестанра вырнаҫнӑ Ахмет Ясави ятлӑ университечӗн музейне парса хӑварчӗҫ. Вӗсем вӑхӑт тупса палӑка вырнаҫтарма шантарчӗҫ. Ҫавах та чунҫӳревҫӗсем ҫак ӗҫе паллӑ туса така пусса ваттисемпе пирӗн халӑхӑн мӑн аслашшӗсене асӑнчӗҫ.
Сӑмах май, чунҫӳрев кӑҫал тепре те иртмелле, ҫурла уйӑхӗн варринче тепӗр хут Крым патне, Хӑнакур хули вырӑнне ҫитсе килмелле. Унта чунҫӳревҫӗсем пӗлтӗр лартнӑ палӑка илемлетесшӗн.
Элӗк районенчи Тукач ялӗнче пурӑнакансем Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунӑ салтаксене халалласа палӑк лартнӑ. Укҫа-тенке халӑх пухнӑ.
Нумаях пулмасть Тукач ялӗнче палӑка савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Проект авторӗ – Чӑваш Енри архитекторсен пӗрлешӗвӗн пайташӗ Станислав Удяков.
Тукач ялӗнчен фронта 58 ҫын тухса кайнӑ. Вӗсенчен 38-шӗ хыпарсӑр ҫухалнӑ. Пурин ятне те чул плита ҫине ҫырнӑ.
Палӑк ҫӳллӗшӗ – 5 метр, тӑршшӗ – 3 метртан ытларах. Палӑка Сергей Салтыков, ҫак ялта ҫуралса ӳснӗскер, тума сӗннӗ. Халӑх кар тӑрса укҫа пухнӑ. Палӑка хатӗрлемелли материал валли кӑна 250 пин тенкӗ тӑкакланнӑ. Хальлӗхе палӑк тавра нимӗн те ҫук. Ҫитес вӑхӑтра тукачсем унта сквер йӗркелеме палӑртнӑ.
Чӑваш ҫӗрӗ хӑйӗн историйӗпе, историлле вырӑнсемпе пуян. Ҫавна асра тытса Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫырмапуҫ ял тӑрӑхӗнче Улӑп палӑкне уҫнӑ.
Улӑп ҫинчен халап вуламан ҫын пирӗн хушӑмӑрта ҫук пулӗ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, ҫав патер тӑван халӑхӑмӑрӑн несӗлӗсене тӑшманран та инкек-синкекрен хӳтӗленӗ.
Ҫырмапуҫӗнче уҫнӑ палӑк ҫине чӑвашла, анчах руна ҫырулӑхӗнчи сас паллисемпе ҫавӑрттарса хунӑ. Текстне Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ Станислав Михайлов-Юхтар хатӗрленӗ. Палӑка вырӑнти ял тӑрӑхӗн, культура тата вӑл тӑрӑхра пурӑнакансен вӑйӗпе хатӗрленӗ. Ҫӗрпӳ районӗнчи Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Вячеслав Егоров самай пулӑшнӑ. Палӑк йӗри-тавра кивӗ ҫӑва, вӑл 3 гектар ҫинче вырнаҫнӑ. Унта чӑвашсене православи тӗнне йышӑниччен пытарнӑ теҫҫӗ.
Палӑк уҫма йӗркеленӗ мероприятие Геннадий Юмарт, Николай Ишентей, Александр Ильин Улӑпа халалласа ҫырнӑ сӑвӑсене вуланинчен пуҫланӑ.
Палӑксем, чӑннипех те, тӗрлӗреннисем пур-ха. Ытларахӑшӗ вӑрҫӑ паттӑрӗсене сӑнлать пулӗ. Йӗпреҫре вара паян вӗрентекене сума суса уҫнӑ. Республикӑра халиччен пулман япалана поселокри 1-мӗш вӑтам шкул умӗнче иртнӗ уйӑхра вырнаҫтарнӑ. Паян ӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫма тӳре-шара пырса ҫитнӗ.
Митинга хутшӑннӑ район администрацийӗн пуҫлӑхне Сергей Горбунова, Чӑваш Енӗн конкурентлӑ политика тата тариф енӗпе ӗҫлекен патшалӑх службин ертӳҫине Марина Кадилована тата шкула ҫур ӗмӗр каялла вӗренсе пӗтернӗ Геннадий Козлова палӑка уҫма ирӗк панӑ.
Вӗрентекене халалланӑ палӑка уҫассипе йӗпреҫсем икӗ ҫул каялла тимлеме тытӑннӑ. Унти шкул пӗтернисем сӗннине кура вырӑнти хастарсем укҫа пухнӑ. Палӑк сӑнарӗ — вӗрентекен тата хӗрача.
Ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, ирхи 3 сехет ҫурӑра, Шупашкарти 1-мӗш Чапаев урамӗнчи ҫурт ҫунса кӗлленнине, кун пирки РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗн пресс-служби пӗлтернине Чӑваш халӑх сайчӗ унччен хыпарланӑччӗ. Аса илтерер, йывӑҫ ҫурт, малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, электропралука пула ҫунса кайнӑ. Экспертсем палӑртнӑ тӑрӑх, ҫулӑм ҫенӗкрен тухнӑ. Пушарта 37 ҫулти хӗрарӑм, унӑн 16 ҫулти, 4-ри тата 6-ри хӗрӗсем сӗрӗмпе наркӑмӑшланса вилнӗ.
«Общее дело» (чӑв. Пӗрлехи ӗҫ) общество организацийӗ ҫав вырӑнта палӑк лартасшӑн тата сквер йӗркелесшӗн. Кун пирки вӑл Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн Алексей Ладыков ячӗпе ҫыру янӑ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, инкек ҫурта такам тивертсе янипе тухма пултарнӑ. Енчен апла мар пулсан палӑкпа сквер инкекре асӑрханмаллине аса илтерекен вырӑн пулӗ.
Шупашкарти общество хастарӗ Шупашкарти Ленин палӑкӗ умӗнче пикет тӑвать. Юрий Шакеев ӑна пӗчченех йӗркеленӗ.
Общество хастарӗ Ленин палӑкӗ умӗнче палаткӑра паян пурӑнма тытӑннӑ. Унта вӑл ыран та, ҫу уйӑхӗн 23–24-мӗшӗсенче те кун кунласшӑн.
Юрий Шакеев халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче хыпарланӑ тӑрӑх, вӑл ҫапла майпа халӑха регионти ҫивӗч ыйтусем тӗлӗшпе куҫ хупмалла маррине пӗлтересшӗн. Ӑна ҫынсене пурӑнма юрӑхсӑр районсене куҫарни кадр политики, политикӑри тӑванлӑх ҫыхӑнӑвӗсем, коррупци тата ытти ыйту канӑҫсӑрлантарать.
Ун патне журналистсем, полици ӗҫченӗсем пынӑ ӗтнӗ. Шакеев йӑлтах ӑнлантарнӑ, лешсем саккуна пӑсма юраманнине асӑрхаттарнӑ та кайнӑ.
Патӑрьел районӗнчи Чӑваш Ишекӗнче пурӑнакансем Аслӑ Ҫӗнтерӳ 72 ҫул тултарнине анлӑ паллӑ тунӑ. Вӗсен савӑнӑҫӗ чикесӗр пулнӑ, мӗншӗн тесен ялта асӑну палӑкӗ уҫӑлнӑ.
Ку парне — Решид Санзяпов фермерӑн. Вӑл пулӑшнипе Чӑваш Ишекӗнче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунӑ салтаксене асӑнса палӑк уҫӑлнӑ.
Митинга шкул ачисем, вӗрентекенсем, ял ҫыннисем, хӑнасем пухӑннӑ. Вӑрҫӑра пуҫ хунисене асӑнса пӗр минут шӑп тӑнӑ. Унтан ҫӗнӗ палӑк умне чечексем хурса пуҫ тайнӑ.
Шел те, фронтовиксен йышӗ ҫулсерен чакса пырать. Кӑҫал Патӑрьел районӗнче 30 ветеран ҫеҫ Ҫӗнтерӳ кунне уявланӑ.
Канаш районӗнчи Сител ялӗнче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ ветерансене халалласа хӑйне евер палӑк лартнӑ. Ӑна уҫмашкӑн ятарласа Мускавран, ют ҫӗршывран хӑнасем килнӗ. Вӗсен йышӗнче – Раҫҫей Паттӑрӗ Николай Гаврилов.
Дмитрий Матвеев вӑрҫа хутшӑннӑ. Унӑн тӑванӗсем ялта пурӑнаҫҫӗ. Дмитрий Матвеев вӑрҫӑ пирки вӗсене нумай каласа кӑтартнӑ.
Дмитрий Матвеев ҫӗршыври пӗрремӗш ракетчиксен йышне кӗнӗ. Ҫавна май ентешӗсем тӗп урамра ветеран вӑрҫӑ витӗр тухнӑ артиллерие – «Катюшӑна» - лартма шухӑшланӑ. Вырӑнти депутатсем РФ Хӳтӗлев министерствине ҫырса янӑ. Анчах унта палӑк валли «Катюша» тупма хӗн пулни пирки хурав килнӗ. Кун пирки Николай Гаврилов пӗлнӗ. Вӑл Канаш районӗнче ҫуралса ӳснӗ-ҫке-ха. Вӑл ялта «Катюшӑн» прототипне «Град» тытӑма лартма сӗннӗ. Палӑка шӑпах Ҫӗнтерӳ кунӗ умӗн уҫнӑ.
Шупашкарта пушарнӑйсемпе ҫӑлавҫӑсене халалланӑ палӑка савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Кун пирки ЧР МЧСӗн пресс-служби пӗлтерет.
Ку монумента уҫасси пирки тахҫанах, 2013 ҫулта, шухӑшланӑ. 2014 ҫулта пултарулӑх конкурсне ирттересси пирки пӗлтернӗ. Укҫа-тенкӗ пухса пӗтерсен монумента тума тытӑннӑ.
Палӑка кӑҫал ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче уҫнӑ. Ӑна шӑпах Раҫҫейри пушар хуралӗн кунӗ умӗн савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Унта Пӗтӗм Раҫҫейри пушар обществин хастарӗсем, пушар хуралӗн ӗҫченӗсемпе ветеранӗсем, кадетсем, хӑнасем хутшӑннӑ. Чи малтан пурне те ЧР Правительствин председателӗ Иван Моторин саламланӑ.
Палӑк арка евӗр. Тӑрринче – Турӑ Амӑшӗн турӑшӗ. Монумента Шупашкарти 4-мӗш пушарпа ҫӑлава чаҫӗ умне вырнаҫтарнӑ.
+8.3 °C