Чӑваш чӗлхин «Хавал» клубӗн ҫуллахи уйлӑхне кӑҫал та йӗркелеме палӑртнине эпир унччен пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: ӑна 12-мӗш ҫул ӗнтӗ пухаҫҫӗ. Уйлӑх Етӗрне районӗнчи «Сурские зори» кану базинче ӗҫлӗ.
Уйлӑхӑн пӗрремӗш лекторӗ пулса Сантӑр Савкилта (Александр Савельев) тухса калаҫӗ. Маттур чӑваш арӗ — уйлӑха йӗркелекенӗсенчен пӗри. Хальхи вӑхӑтра вӑл Раҫҫей наукисен академийӗнче уралпа алтай чӗлхисен пайӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ пулса тӑрӑшать, филологи наукисен кандидачӗ.
Сантӑр Савкилта чӑвашсен этносӗпе чӗлхе историйӗ ҫинчен каласа кӑтартӗ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗнче ҫӗршывӑн тӗп хулинче, Мускавра, иртекен Акатуя Чӑваш Енри артистсем те хутшӑнӗҫ.
Уяв Ҫӗнӗ Басманнӑй урамри 4-мӗш ҫуртӑн 1-мӗш строенийӗнче (унта ҫитес тесен «Красные ворота» метрора тухмалла) 11 сехетрен 17 сехетчен пырӗ.
Уяв программине Мускавра пурӑнакан артистсем: Валерий Иванов, Елена Соловьева, Григорий Вакку, Ирина Шоркина, Алена Савельева, Валентина Попова, Ирина Музыкантова, Ксения Гришина, Ольга Абрамейцева, Виталий Воронов — илем кӳрӗҫ. Чӑваш Енрен Акатуя Алина Варна, Сергей Лекерев, Тамара Ишмуратова, Валентина Семенова, Олег Залогин пырса ҫитӗҫ.
Коллективсенчен Мускаври сцена ҫине ҫӗршывӑн тӗп хулинчи «Атӑл» хор, «Ентеш» тата «Шевле» ансамбльсем, Чӗмпӗртен «Укӑлча» коллектив, Шупашкартан «Хӗлхем» тата «Азамат» ушкӑнсем тухӗҫ.
Мускаври чӑвашсен уявне Якут Республикинчен, Пушкӑртстанран тата Удмурт Республикинчен хӑнасем пырса ҫитӗҫ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшенче чӑваш кӗнеки кунӗ иртнӗ. «Чӑваш кӗнекине чыслакан уява пӗлтӗр ҫӗртме уйӑхӗнче пуҫласа ирттертӗмӗр», — пӗлтернӗ Чӑваш чӗлхипе литератури учителӗсен регионсем хушшинчи общество ассоциацийӗн председателӗ Геронтий Никифоров.
Чӑваш кӗнеки кунне 1769 ҫулта чӑваш чӗлхин пӗрремӗш грамматики пичетленсе тухнине халалланӑ.
«Хусан епархийӗн пуҫлӑхӗ В.Пуцек-Григорович хушнипе чӑваш чӗлхин пирвайхи грамматикине – «Сочинения, принадлежащие к грамматике чувашского языка» ҫырса хатӗрлекенӗ – Ермей Иванович Рожанский (1741–1801) – чӑвашсен кивӗ ҫырулӑхне йӗркелекенӗ, вӗрентӳҫӗ. Вӑл Чӑваш Енӗн Хӗрлӗ Чутай тӑрӑхӗнче ҫуралса ӳснӗ. Чулхулара тӗн семинарийӗнче вӗреннӗ, Кӑрмӑшра тата Етӗрнере ӗҫленӗ. Чӑвашла словарьсем, тӗрленчӗксем, ҫырусем пичетлесе кӑларнӑ. Ҫамрӑксене ҫыру ӗҫне явӑҫтарнӑ. Ермей Рожанский тӑрӑшнипе Чулхула тавра чӑваш ҫырулӑхне аталантаракан ушкӑн йӗркеленӗ», — каласа кӑтартнӑ Геронтий Никифоров.
Чӑваш кӗнеки кунне халалланӑ тӗл пулура Чӑваш наци вулавӑшӗн ӗҫченӗ Галина Соловьева, Чӑваш чӗлхипе литератури учителӗсен регионсем хушшинчи общество ассоциацийӗн председателӗ Геронтий Никифоров, Чӑваш кӗнеке издательствин ача-пӑча литературин тӗп редакторӗ Ольга Федорова тата Чӑваш патшалӑх гуманитари наукисен институчӗн филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Ирина Кириллова тухса калаҫнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Турцири Стамбул хулинче Пӗтӗм тӗнчери журналсен 11-мӗш куравӗ уҫӑлнӑ.
Унта пурӗ 34 ҫӗршывран пуҫтарӑннӑ. Ҫав шутра — Раҫҫей, Македони, Болгари, Ирак, Иран, Дубай, Косово, Венгри, Палестина, Египет, Казахстан, Узбекистан, Кӑркӑсстан, Азербайджан, Молдова, Туркменистан...
Турцинчи курав хутшӑнакан Елена Атаманова журналист пӗлтернӗ тӑрӑх, Раҫҫейрен виҫӗ республика хутшӑннӑ: Чӑваш Ен, Тутарстан, Пушкӑртстан. Елена Атаманова «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче хыпарланӑ тӑрӑх, «тӗрлӗ халӑх ҫыннисем» куравра «Хыпар» издательство ҫурчӗн кӑларӑмӗсене пахаланӑ, алла тытса асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ.
«Турцин культурӑпа туризм министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Ахмед Демирджан хӗрӗпе Невапа килчӗ. Нева "Теттепе" кӑсӑкланчӗ, пӗрле вӗренекен тусӗсене шкулта чӑваш журналӗпе паллаштарасси пирки каларӗ», — тесе ҫырнӑ хыпарта.
Чӑваш Енре культурӑпа искусство сферинчи инноваци проекчӗсене грантсемпе хавхалантарассине Чӑваш халӑх сайчӗ унччен пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Халӗ ҫавна тӳре-шара шайӗнче йышӑннӑ, укҫапа ҫирӗплетнӗ. Кун пирки республикӑн Правительствин ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, иртнӗ ларӑвӗнче йышӑннӑ.
Ларура культура министрӗ Светлана Каликова пӗлтернӗ тӑрӑх, ятарлӑ конкурсра ултӑ проект ҫӗнтерсе 600 пин тенкӗ гранта тивӗҫнӗ. Ҫав шутра — Патӑрьел районӗн централизациленӗ клуб системин «Анатри чӑвашсен тӗпелӗ», Вӑрмар районӗнчи ачасен пултарулӑх шкулӗн «Артмастерской», Сӗнтӗрвӑрринчи муниципалитет учрежденийӗн «Хӑвӑншӑн Бичурина уҫ» проекчӗсем, «Акаци» культура ҫурчӗн культурӑпа ҫутӗҫ марафонӗ, Етӗрне районӗн централизациленӗ клуб системин Аркадий Айдака чысламалли тата Пӑрачкавсен централизациленӗ клуб системин ачасен пултарулӑхӗн фестиваль-конкурсӗ.
Чӑваш Енри муниципалитетсенче ҫак кунсенче «Песни России» (чӑв. Раҫҫей юррисем) пӗтӗм ҫӗршыври фестиваль-марафон иртӗ. Вӑл паян Ҫӗнӗ Шупашкарта пуҫланмалла. Ҫӗртме уйӑхӗн 9-18-мӗшӗсенче артистсем 9 ҫӗрте концерт лартса парӗҫ. Раҫҫей кунӗнче вӗсем Шупашкарти сцена ҫине тухӗҫ.
Фестиваль-марафон ертӳҫи, Раҫҫей халӑх артистки Надежда Бабкина пысӑк культура мероприятийӗ умӗн флешмоб ирттерессине пӗлтернӗ. Концерт курма чӑваш тумне тӑхӑнса кайма май пур.
«Хаклӑ чӑвашсем, ахӑртнех сирӗнтен нумайӑшӗн килӗнче халӑх костюмӗн хатӗрӗсем — пуҫа тӑхӑнмаллисем, капӑрлӑхсем... — пур. Тен, костюм та! Пирӗн концертсене курма пынӑ чух ҫавсене илме сӗнетӗп. Атьӑр пӗрле капӑрланар, пӗр шухӑшлӑ пулар, хавасланар тата пурнӑҫпа пӗрле савӑнар!
Сире юратса, Надежда Бабкина», — чӗнсе каланӑ пултаруллӑ сцена ӑсти.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев РФ Патшалӑх Думин национальноҫсен ӗҫӗпе тимлекен Геннадий Семигинпа тӗлпулнӑ. Енсем чӑваш халӑхӗн наци культурипе чӗлхине конкретлӑ проектсем урлӑ аталантарас ыйтӑва сӳтсе явӑ.
Сӑмахран, ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗнче «Раҫҫейӗн тӗрленӗ картти» проектӑн хӑтлавӗ иртӗ. Унта Геннадий Семигин та хутшӑнӗ.
Акцин амбассадорӗ — Раҫҫей халӑх артистки Надежда Бабкина. Ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче вӑл «Русская песня» ансамбльпе пӗрле хатӗр карттӑпа паллаштарӗ. Ун хыҫҫӑн ҫав карттӑ федераци округӗсем тӑрӑх ӑсанӗ.
Шупашкартан ҫитес кунсенче «Валдай» карапсем ҫынсене тата темиҫе хулана турттарма тытӑнӗҫ.
«Ҫывӑх вӑхӑтра, малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, ҫӗртме уйӑхӗн 13-15-мӗшӗсенче, тата тепӗр 4 направленипе маршрутсем уҫӑлӗҫ: Шупашкар — Козьмодемьянск — Макарьев мӑнастирӗ, Шупашкар — Юрино, Шупашкар — Чулхула, Шупашкар — Сӗнтӗрвӑрри — Свияжск.
Хальхи вӑхӑтра виҫҫӗмӗш карапӑн экипажӗ ҫула тухма хатӗрленет», — тенӗ республикӑн транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министрӗ Владимир Осипов.
Хальлӗхе «Валдай» Хусана ҫӳрет. Пилӗк кунта вӑл 403 пассажира турттарнӑ.
Аса илтерер: карап Шупашкартан 8 сехетре ҫула тухать те Хусана 11 сехете ҫитет, Хусантан 16 сехетре хускалса Шупашкара 19 сехет валли ҫаврӑнса ҫитет.
Ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче «ҫавра сӗтел» иртрӗ. Унта кинорежиссер, продюсер, сценарист Степан Бурнашёв хутшӑннӑ. Мероприятие Шупашкарта иртекен XV пӗтӗм тӗнчери кинофестиваль май йӗркеленӗ.
Степан Бурнашёв никама пӑхӑнман кинона сарасси тата проката кӑларасси ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
«Пӗчӗк бюджетлӑ кино пахалӑхӗпе начаррине пӗлтермест. Пысӑк бюджетлӑ фильмсемпе танлашма, вӗсемпе ӑмӑртма кирлӗ мар. Маншӑн фильмра чи пӗлтерӗшли — истори», — палӑртсе хӑварнӑ хӑна.
Ҫӗртме уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Шупашкарта Раҫҫейри паллӑ артист, Надежда Бабкина пресс-конференци ирттерӗ. Журналистсене Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрне йыхравлаҫҫӗ. Унта хӑна «Песни России» (чӑв. Раҫҫей юррисем) фестиваль-марафон ҫӗршывӑн шалти наци политикине епле витӗм кӳни ҫинчен каласа кӑтартӗ.
«Раҫҫей юррисем» «Народная певческая культура» ыркӑмӑллӑх фончӗн проекчӗ шутланать. Фестиваль-марафона ирттерме Раҫҫей тата Чӑваш Енӗн Культура министерствисем пулӑшаҫҫӗ. Укҫан та, йӗркелӳ мероприятийӗсем енчен те.
16 ҫул хушшинче фестиваль ҫӗршывӑн 63 субъектӗнче концертпа пулнӑ. Фестиваль Чӑвавш Енре 10 кун пынӑ вӑхӑтра 10 концерт иртӗ.
+11.3 °C