Сиссе те юлаймарӑмӑр ҫуллахи вӑхӑтӑн икӗ уйӑхӗ шӑхӑрса та иртсе кайрӗ. Шкул ачисемпе студентсем ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ ҫывхарнипе туйма та пуҫларӗҫ пулӗ. Вӗсемсӗр пуҫне ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне шкул ҫулне ҫитмен шӑпӑрлансем те хатӗрленме тытӑннӑ.
Ҫитес кунсенче канашсемшӗн савӑнӑҫлӑ пулӑм пулса иртмелле. Машин тӑвакан урамӗнчи 24-мӗш ҫуртра ҫӗнӗ ача пахчи хӑйӗн алӑкне уҫать. Шкул ҫулне ҫитмен шӑпӑрлансем ҫӗнӗ учрежденире хӑйсене юмахри пек туйма пултарччӗр тесе ача пахчинче мӗн кӑна туса ирттермен-ши. Хӑтлӑ ҫутӑ пӳлӗмсем, спорт, юрӑ-кӗвӗ залӗ, бассейн, медицина блокӗ, апатланмалли блок пурри ача-пӑчасене кӑна мар, амӑшсене те савӑнтарӗ. Ача пахчи таврашӗнче 15 вылямалли тӳрем вырнаҫнӑ.
Паян ача ушкӑнӗсен пӳлӗмесенче кирлӗ сӗтел-пукансене, вылямалли хатӗрсене вырнаҫтарса ҫитереҫҫӗ. Унсӑр пуҫне ҫӗнӗ учрежденире ӗҫлекен кадрсене туллин ҫирӗплетнӗ.
Ҫурлан 1-мӗшӗнче ҫӗнӗ ача пахчи шӑпӑрлансене йышӑнма та тытӑнӗ.
Нумайӑшӗ пысӑк ҫемье ҫинчен ӗмӗтленет. Анчах та паянхи куна укҫа-тенкӗ пурнӑҫра тӗп вырӑн йышӑннӑ майӑн ҫамрӑк мӑшӑрсем ытларах пӗр е икӗ ача пуррипех ҫырлахаҫҫӗ. Ҫак лару-тӑрӑва улӑштарас тӗллевсемпе патшалӑх ҫулсерен ҫемьесене укҫа-тенкӗ енчен хавхалантрас тесе ятарлӑ ҫӗнӗлӗхсем пурнӑҫа кӗртет.
Ытларикун, утӑн 23-мӗшӗнче Раҫҫей Минтручӗ регионсемпе пуху ирттернӗ. Унта Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗ 2012 ҫулхи ҫӗртмен 7-мӗшӗнче йышӑннӑ «Виҫҫӗ е ытларах ачаллӑ ҫемьесене шӑпӑрлансем виҫӗ ҫул тултариччен кашни уйӑхра укҫа-тенкӗпе тивӗҫтерес пайӗпе Раҫҫей Федерацийӗн демографи политикине пурнӑҫа кӗртмелли тӑвӑмсем ҫинчен» 66-мӗш хушӑвне пурнӑҫламалли ҫинчен калаҫнӑ.
Чӑваш Республикинче саккун кӑрлачӑн 1-мӗшӗнченех пурнӑҫа кӗнӗ. Унта виҫҫемӗш е хыҫҫӑнхи шӑпӑрлан ҫуралнӑ (е усрава илнӗ) ҫемьесене уйӑхсерен укҫа-тенкӗпе тивӗҫтермелли ҫинчен сӑмах пырать.
— Республикӑра тупӑшсен кӑтартӑвӗ тӑрӑх ҫемьери кашни ҫын пуҫне уйӑхне 13 477 тенкӗ лекмессӗн, ҫемье ятарлӑ пособи илме пултарать. Пособи укҫа-тенкине вара ача виҫӗ ҫул тултариччен тӳллесе пырӗҫ, — палӑртаҫҫӗ Минсывлӑхӑн пресс-службинче.
«Шӑрпӑкпа выличчен, сӳнтеркӗчпе туслӑ пул» ҫак каларӑша ача-пӑчасем хушшинче сарса пукане-сӳнтеркӗч Мари Элте хӑйӗн ҫулҫӳревне вӗҫлет те Шупашкара ҫул тытать. Ҫулӑма кӑпӑк пӗрӗхтерсе сӳнтермелли хатӗр-пуканен ҫулҫӳрев тӗллевӗ сывлӑха ҫирӗплетекен ача-пӑча уйлӑхӗсем тата ача пахчи тӑрӑх ҫӳресе шӑпӑрлансене вӑйӑ урлӑ пушара хирӗҫ мӗнле майпа кӗрешмеллине вӗрентесси.
Кузьма Пожаркин ятпа ҫӳрекен пуканене Мари Элте ачасем хаваспах йышӑннӑ, уссине те туйма пултарнӑ. Ҫавӑнпа та сӳнтеркӗч-пукане Шупашкарти ача-пӑчана кӑсӑклантарма пултарни пирки никам та иккеленмест.
Ҫакӑн йышши сӑнара Киров облаҫӗнчи Раҫҫейӗн МЧС ӗҫченӗсем пуҫарса янӑ. Кӑсӑклӑ пукане ҫуллахи кунсем хушшинче Атӑлҫин пысӑк хулисене кӗрсе тухмалла.
Эрех таврашӗ этем пуҫне минретни ҫинчен тата тӗрлӗ тискер ӗҫсем тума хӗтертни ҫинчен пӗрре мар илтнӗччӗ. Анчах та нивушлӗ ҫав сийӗнлӗ шӗвӗк ҫынна тӑван тӗпренчӗкӗ ҫине аллӑ йӑттарма пултарать? Пултарать ҫав иккен, унтан та тискерлӗ ӗҫ-пуҫсем тума та хӗтӗртет. Ҫакна ав кӑҫал пулса иртнӗ пулӑм та ҫирӗплетет.
Чӑваш Енӗн аслӑ сучӗ 35 ҫулхи Эдуард Иванова шӑпӑрлана вӗлӗрме тытнӑшӑн тата асӑрхануллӑ пулманнипе ҫын сывлӑхне йывӑр хавшатнӑ статьясемпе — «айӑплӑ» — тесе йышӑннӑ.
Ӗҫӗн материалӗ тӑрӑх, кӑрлачӑн 2-мӗшӗнче ӳсӗр арҫын килте ахӑрма тытӑннӑ, вара шуйттан хӗтертнипе пулмалла алла тулли ҫур литр эрех кӗленчине тытса сасартӑк вӑл 7 уйӑхри шӑпӑрлана пуҫӗнчен ҫапнӑ. Хыҫҫӑн вара арҫын кӗленчесӗрех пӗчӗк ачана пуҫран тата ытти кӗлӗткен пайӗсенчен «чышкӑланӑ». Васкавлӑ пулӑшу урапи хӑвӑрт ҫитнипе кӑна тухтарсем тӗпренчӗк пурнӑҫне ҫӑлса хӑварнӑ. Арҫын тискӗрлӗхне пула ачан пуҫӗ хытах аманнӑ, кӗлетке ҫинче те сурансем чылай пулнӑ.
Йӗрлев ӗҫне ирттернӗ вӑхӑтра полици ӗҫченӗсем тата тепӗр кӑсӑклӑ пулӑма тӗпчесе пӗлнӗ. Пӗлтӗр, ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗнче иккен хайхи арҫын самай хӗренкеленӗскер хӑйӗн пӗчӗк ывӑлне ура валли упражнени тума шухӑш тытнӑ.
Кун пирки республикӑн вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов правительство ларӑвӗнче пӗлтернӗ иккен. Ҫакна тӳре-шара темиҫе сӑлтавпа ҫыхӑнтарать. 100 ачалӑх учрежденире паян 41-ӗн пурӑнаҫҫӗ. Анчах ҫак пӗчӗк цифра пӑшӑрхантармаллискер марри паллӑ ӗнтӗ. Апла тӑк, ача ҫуртӗнче пурӑнакансен йышӗ чакни куҫ кӗрет (ҫав вӑхӑтрах куккук амӑшсен йышӗ сахалланать-ши? Кӑна, шел те, пӗлейместпӗр). Ача ҫурчӗсенче пурӑнакансен шучӗ пӗчӗкленсе пыни патшалӑх ачасене ҫемьене усрава парассипе ҫине тӑнипе те ҫыхӑннӑ. Тӑван мар тӗпренчӗке кил ӑшши паракансене укҫа-тенкӗпе те пулӑшаҫҫӗ-хавхалантараҫҫӗ. Маларах, сӑмах май, Етӗрнери ача ҫуртне хупнӑччӗ. Юрӗ, канашри патнех таврӑнам-ха. Унта паян пурӑнакан 41 ачаран 17-шӗ ҫул ҫитнипе кӑҫал ун ҫунатти айӗнчен тухса каять иккен. Тепӗр вуннӑшне усрава илес кӑмӑллисем пур. Ытти 14-шне ытти ача ҫурчӗсене яраҫҫӗ иккен.
Ача ҫуртне хупас шухӑш патне вӑл кивелнӗрен те ҫитнӗ-мӗн. Тата, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, унта тӑрӑшакансене хӑйсен тивӗҫне пурнӑҫласа ҫитерейменшӗн те министерство кӑмӑлсӑр-мӗн. Ара, паян унта пурӑнакан 41 ачаран ҫиччӗшӗ вӑл е ку енӗпе харсӑрланнӑшӑн ҫул ҫитменнисемпе ӗҫлекен инспекцире шутра тӑрать иккен.
Утӑн 7-мӗшӗнче ҫуллахи сывлӑха ҫирӗплетекен «Хӗрлӗ парӑс» лагерьте тулай чӑваш ачисен кану ӑстрӑмӗ (смени) вӗҫленнӗ.
Ку уйлӑх 2005 ҫултанпа ӗҫлет, республика Элтепӗрӗ Михаил Игнатьевӑн пуҫарӑвӗпе ӑна кашни ҫул ирттереҫҫӗ. Кӑҫал унта 45 шкул ачи каннӑ. Вӗсем хушшинче тӗрлӗ темӑсемпе калаҫу ирттерес тата туслӑ ҫыхӑнусем йӗркелес тӗллевпе ӑстрӑм йышне Чӑваш Енри 9 шкул ачи те кӗнӗ. Пушкӑрт тата Тутар республикинчен, Мари Элтен, Беларуҫран, ҫавӑн пекех Ӗремпур, Пенза, Самар, Сарӑту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен, Мускав хулинчен канма килнӗ шкул ачисем чӑваш халӑхӗн культурийӗпе, историйӗпе тата чӗлхипе ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫласа утӑн 8-мӗшччен паллашнӑ.
Уйлӑхра канакансем валли ятарлӑ «Эткер» программа хатӗрленӗ иккен. Унпа килешӳллӗн тӗрлӗ енлӗ мероприятисем ирттернӗ, ачасене паллӑ культура вырӑнӗсем тӑрӑх экскурсие илсе кайса кӑтартнӑ. Унсӑр пуҫне канакансем интереслӗ ҫынсемпе тӗл пулса калаҫнӑ, республикӑри музейӗсемпе тата предприятисемпе паллашнӑ.
Сывпулашмалли концерт хыҫҫӑн тулай чӑвашсен ачисене «Аксар» студи пулӑшнипе кӑларнӑ «Ача-пӑчасем Чӑваш Енре хӑнара» виднофильмпа тивӗҫтернӗ.
Тунтикун, утӑн 8-мӗшӗнче, Раҫҫейри халӑх ҫемье, юрату тата шанӑҫлӑх кунне паллӑ тунӑ. Ҫак уяв патшалӑх шайӗнче 2008 ҫулта кӑна ҫирӗпленнӗ пулин те ӑна паллӑ тӑвасси ҫынсем хушшинче анлӑ сарӑлнӑ.
Асӑннӑ ҫутӑ уяв кунне Улатӑрта хӑйне майлӑ паллӑ тӑвас тенӗ. Пӗрремӗш хут хулара «Ача кӳмисен парачӗ» мероприяти ирттернӗ. Ирхи хӗвеллӗ кунхине ҫамрӑк амӑшӗсемпе ашшӗсем хӑйсен пепкисемпе Турӑ Амӑшӗн Ивер иконин чиркӗве умне пуҫтарӑннӑ, вӗсене унта чиркӳри аслӑ пуп, протоиерей Олег Востриков пил панӑ. Хыҫҫӑн ашшӗ-амӑшӗсем ҫурату ҫуртне ҫул тытнӑ. Вӗсене унта учрежденин медицина ӗҫченӗсем кӗтсе илнӗ. Ҫамрӑк ашшӗпе амӑшсем тухтӑрсене вӗсен пысӑк мухтавлӑ ӗҫӗшӗн тав сӑмахӗсем каланӑ, вӗсен ӗҫе пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртса хӑварнӑ.
Уява пухӑнакансене Улатӑрти район пульницин аслӑ тухтӑрӗ Юрий Боголюбов, хула канашлӑвӗн депутачӗ, Улатӑрти тӗпленнӗ вулавӑш системин директорӗ Ирина Благовидова тата чиркӳри аслӑ пуп, протоиерей Олег Востриков Ҫемье, юрату тата шанӑҫлӑх кунӗ ячӗпе саламланӑ.
Республикӑн тӗп хулинчи 62-мӗш шкулта вӗренекен Максим Смирнов тӗнче шайӗнчи Google Science конкурсӑн регионти тапхӑрӗнче финала тухнӑ.
Унта 120 ҫӗршыври пин ача хутшӑннӑ. «Тӗнчене ылмаштарма пултаракан 90 ҫӗнӗ шухӑш» каланӑ 90 ача хушшинче пирӗн ҫӗршыв ачисем тӑххӑрӑн иккен. Сумлӑ ҫак йышра Шупашкар хулинчи Максим та пурри, чӑннипех те, савӑнтарать. Ҫӗнтерӗве вӑл хӑй епле йышӑнни пирки калама йывӑр. Мӗншӗн ҫапларах калатӑп тетӗр-и? Ара, тӗрлӗ конкурсра ҫӗнтересси Максимшӑн ҫӗнӗлӗх мартан ҫапла каларӑм-ха. Хӑй шухӑшласа кӑларнӑ япаласемпе вӑл кӑҫал кӑна темиҫе хутчен мала тухнӑ. Акӑ, сӑмахран, «Архимед–2013» конкурсра. Тепӗр тесен6 ку конкурсӑн сумӗ тата пысӑкрах ӗнтӗ.
Хальхи конкурса ача транспорта хӑрушсӑр тӑвассипе проект сӗннӗ. Вӑл машинӑна 180 градус таран ҫаврӑнса ларма май килекен хатӗрпе тивӗҫтересшӗн иккен. Проекта шухӑшласа кӑларнӑ чух Максима ашшӗпе амӑшӗ — Петр Васильевичпа Надежда Петровна — тата аслӑ пиччӗшӗ Алексей пулӑшнӑ иккен. Тата асӑннӑ шкулта физика вӗрентекен Борис Васильев та самай тӗрев кӳнӗ-мӗн.
Ҫӗнтернӗ ятпа ачана ЧР вӗрентӳ министрӗ Владимир Иванов саламланӑ.
Ҫул-йӗрте пулакан инкексем тупӑнсах пыраҫҫӗ. Ҫак канмалли кунсенче кӑна тӗп хулара тӑватӑ инкек пулнӑ. Аманнисен хушшинче велосипедпа ярӑнакан ҫичӗ ҫулхи хӗрачана асӑнмалла. Вӑл нумай хваттерлӗ ҫуртсенчен пӗрин картишне кӗнӗ чух унта ларакан автомашинӑна пырса тӑрӑннӑ. Анчах вӑл ытлашши суранланман, пулӑшу кӳнӗ хыҫҫӑн тухтӑрсем ӑна киле кайма ирӗк панӑ.
Тепӗр тӗслӗхре вара 22-ри водитель шар курнӑ. «Вятка-Шупашкар» ҫулпа пыраканскер вӑл… пӑшине пырса ҫапнӑ. Ун чух вӑхӑт ҫурҫӗр иртни 30 минут пулнӑ. Чӗлхесӗр янавара тӗттӗмре асӑрхаса илеймен-тӗр ҫав — машина чӗрчунпа ҫапӑннӑ хыҫҫӑн водителӗн ҫурӑм шӑмми мӑй патӗнчи пайӗ хуҫӑлнӑ, пуҫ мими чӗтреннӗ.
Федераци хыснинчен Чӑваш Ен ачисем валли 11 миллион тенкӗ ытларах килмелле. Вӑл тупрана тивӗҫес тесе республика вӗренӳ аталанӑвӗн регионсен программине хутшӑннӑ. Чӑваш Ен унта пилӗк проект тӑратнӑ, вӗсенчен виҫҫӗшне мускавсем ырланӑ, «кӗмӗлпе» пулӑшма килӗшнӗ.
Кӑҫал пуҫласа тӑратнисен хушшинче ашшӗ-амӑшӗ пур ҫинчех ачасем тӑлӑха юласран профилактика ӗҫӗсем ирттермелли проекта асӑнмалла. Ҫак ӗҫе еплерех пурнӑҫлама палӑртни пирки калаймӑпӑр, анчах шухӑшлани пурнӑҫа кӗрсен тем пекехчӗ. Тӑлӑхсемпе сусӑр ачасене пулӑшмалли проектсене пурнӑҫа кӗртме те федераци хыснинчен укҫа уйӑрӗҫ.
Паянхи куна илсен, ачасене социализацилессипе республикӑра виҫӗ проект ӗҫлет те иккен. Вӗсем валли федераци хыснинчен 29,6 миллион тенкӗ уйӑрнӑ-мӗн.
-8.7 °C