Патӑрьел районӗнчи Нӑрваш Шӑхаль вӑтам шкулӗнчи 7-мӗш класра вӗренекенсем «Ҫамрӑксем сывӑ пурнӑҫ йӗркишӗн» акцие хутшӑннӑ. Ҫавна май ҫиччӗмӗшсемпе вӗсене чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Н.И. Павлова черетлӗ урока пресс-конференци мелӗпе ирттернӗ.
Ку урок теми «Укҫапала эрех ҫынна ӑсран кӑларать» (ку йӗркесем Константин Ивановӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэминчен) ятлӑ пулнӑ. Ачасем тӗрлӗ хаҫат-журнал корреспонденчӗсем пек пулса класс умӗнче ҫак темӑпа тухса калаҫнӑ. Вырӑнтан пӗлтернӗ тӑрӑх ҫиччӗмӗшсем пурнӑҫра укҫапа эрех пуҫ пулса тӑнине, ҫын сывлӑхне пысӑк сиен кӳнине «витӗмлӗ те кашни ача патне ҫитмелле» каласа панӑ.
Никита Петров, Женя Каюкина, Мария Осипова, Снежана Мулендеева хӑйсен калаҫӑвне Уйрӑмах ӑстарах йӗркеленӗ.
Ку урокра вӗренекенсем эрех-сӑрапа туслашмалла мар, укҫа чури пулмалла мар тесе пӗтӗмлетнӗ.
Вӑрнар районӗнчи Мӑн Явӑш шкулӗнче кӗҫӗн классене вӗрентнӗ учителе суд тенкелӗ ҫине лартасси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ .
Аса илтеретпӗр, 51 ҫулти хӗрарӑм-вӗрентекен пӗрремӗш класс ачине урокра кӳрентернӗ-мӗн. Ӑна вӑл указкӑпа ҫапнӑ. Уҫӑпа та, алӑпа та пуҫран ҫапнӑ пулать. Ҫакна класрисем телефон ҫине ӳкерсе илнӗ те видео тӗнче тетелне лекнӗ. Ку факт пирки йӗрке хуралҫисем кӑсӑкланма пуҫласанах вӗрентекене ҫийӗнчех шкултан кӑларса янӑ.
Халӗ суд пулнӑ. Хӗрарӑм-вӗрентекене 3 ҫул та 7 уйӑхлӑха тӗрмене хупмасӑр айӑпласа сӑнамалли вӑхӑта 2,5 ҫуллӑха панӑ.
Маларах Комсомольски тӑрӑхӗнчи вӑтӑра та ҫитмен вӗрентекене ачасем ҫине ал ҫӗкленӗшӗн айӑпланӑччӗ. Ӑна ҫамрӑк, опыт ҫук текелерӗҫ.
Шкул ачисен чӑваш чӗлхипе литературине, культурине вӗренес кӑмӑлне ҫӗклес, интернет технологийӗсемпе вӗренӳре усӑ курассине аталантарас тӗллевпе Чӑваш Республикин Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви тата Вӗренӳ институчӗ чӳк уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Пӗтӗм чӑваш ачисен интернет-олимпиадине ирттернӗ.
Интернет-олимпиадӑна хамӑр республикӑра тата унӑн тулашӗнчи 7–9 классенче вӗренекен 1253 ача хутшӑннӑ. Тутар, Пушкӑрт республикисенчен, Чӗмпӗр, Самар облаҫӗсенчен 150 ытла ача пулнӑ.
Чӗлхе, литература, культура тата тӑван ен историпе ҫыхӑннӑ ыйтусене чӑваш шкулӗнчи 490 тата вырӑс шкулӗнчи 763 ача хуравланӑ.
Олимпиадӑра мала тухнисене дипломсем парса чыслӗҫ, ыттисем хутшӑннине ӗнентерекен сертификат илӗҫ.
Чӑваш Енре «Ҫӗнӗ ҫул — ҫӗнӗ ҫемьере» акци каллех вӑй илнӗ. Ӑна ҫулсерен ирттересси йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.
Акци чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен пуҫласа кӑрлачӑн 15-мӗшӗччен иртет. Ӑна ЧР Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви йӗркелет.
Акципе килӗшӳллӗн, аслисем ача ҫуртӗнчи шӑпӑрлансене каникул вӑхӑтӗнче ҫемьене илме пултараҫҫӗ. Вӗсем ҫапла майпа Ҫӗне ҫула ҫӗнӗ ҫемьере кӗтсе илеҫҫӗ.
Ачана ҫемьене вӑхӑтлӑх илес тесен вырӑнти опекӑпа попечительлӗх органӗсене ҫитмелле, кирлӗ документсем пухмалла.
Ачасем хӑйсене каникул вӑхӑтӗнче ҫемьене илессе чӑтӑмсӑррӑн кӗтеҫҫӗ. Хальлӗхе 143 ача Ҫӗнӗ ҫула ҫӗнӗ ҫемьере кӗтсе илме хатӗрленет.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарать. Хӗл мучи вара ачасене хӑйӗн патне хӑнана чӗнет. Шупашкар ачисем Ҫӗнӗ ҫул уявӗн хуҫи патӗнче нумаях пулмасть пулса курнӑ.
Тӗп хулари пӗр шкулта 5-мӗш класра ӑс пухакан ачасем тӗнче шайӗнче ирттернӗ «Мӗн вӑл — туслӑх?» конкурсра ҫӗнтернӗ. Кун хыҫҫӑн вӗсене Хӗл мучин ҫӗршывне официаллӑ майпа чӗннӗ.
5-мӗш класс ачисем Аслӑ Устюг хулинче темиҫе кун пурӑннӑ. Вӗсем хӗл мучине саламлӑ юрӑ шӑрантарса панӑ. Вӗсем ӑна видео ҫине ӳкернӗ. Ҫавӑн пекех ачасем Хӗл мучипе калаҫнӑ, ӑна тӗрлӗ ыйту панӑ.
Чӳкӗн 18-мӗшӗнче уяв иртнӗ. Ачасем Асамлӑх шкулӗнче вӗренме пултарнӑ, унта асамҫӑн сертификатне илнӗ. Ун чухне Хӗл мучи ҫӗршыври пӗрремӗш чӑрӑша ҫутнӑ.
Паян Чӑваш Республикин Аслӑ судӗнче икӗ ҫулхи ачана вӗлернӗ ҫын тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе пӑхса тухассипе лару иртнӗ.
38 ҫулти арҫын икӗ ҫулти ывӑлне кӑҫалхи пуш уйӑхӗнче вӗлернӗ. Хыҫҫӑнах вӑл хӑй ҫине алӑ хунӑ.
Чылай преступление ҫын ӳсӗр пуҫпа тӑвать теҫҫӗ те йӗрке хуралҫисем, тӑван тӗпренчӗкне вӗлерекен ҫын ӳсӗр пулни пирки асӑнман прокуратура ҫак факт пикри хыпарланинче. Арҫын тӗнче курӑмӗ ыттисенчен расна пулнӑ-мӗн. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, пурнӑҫ — чӑн-чӑн пулӑм, ӑна урӑхларах ирттермелле. Ҫапла шухӑшласа арҫын ывӑлне вӗлернӗ. Унтан вӑл хӑй ҫине алӑ хунӑ.
Вилнӗ ачан тӑванӗсем усал ӗҫе тӑвакан ҫук пулин те пуҫиле ӗҫе чарса лартма килӗшменнине кура паян ҫак ӗҫпе республикӑн Аслӑ судӗнче суд пуҫланнӑ.
«Эткер» шкул тулашӗнчи ӗҫ центрӗнче нумаях пулмасть «Чӗрӗлӳ калчисем» республикӑри конкурс-вӑйӑ иртнӗ. Хальхи вӑхӑтра нумай мероприятие Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне тата республикӑри К. Иванов ҫулталӑкне халаллаҫҫӗ те, «Эткер» те ятарлӑ ҫулсем пирки манман.
Конкурс тӗллевӗ пирки «эткерҫӗсем» тӑван тӑрӑх кун-ҫулӗпе тата культурипе кӑсӑкланассине ӳстересси тесе палӑртаҫҫӗ. Ҫав шутра, паллах, Константин Ивановпа та.
Республика шайӗнче конкурса пухиччен ӑна районсенче йӗркеленӗ. Куҫӑн мар тура Муркаш тӑрӑхӗнчи ачасем те хастар хутшӑннӑ. Муркашри шкулта вӗренекенсем (вӗсене Надежда Багрова тата Людмила Игнатьева ертсе пынӑ) район чысне республикӑра хӳтӗлеме тивӗҫнӗ.
Конкурсҫӑсене виҫӗ номинаципе хакланӑ: «Константин Ивановӑн хайлавӗсен вӑрттӑнлӑхӗ» ятпа — ӳкерӳпе декораципе прикладной ӳнере, «Чӑваш Енӗн пуянлӑхӗ» ятпа — юмах-халапа инсценировкӑланине тата таврапӗлӳ ӑс-тӑн турӗ йӗркеленӗ.
Конкурса Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Канаш, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Пӑрачкав, Вӑрмар, Ҫӗрпӳ, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Тӑвай тата Шупашкар районӗсенчен тата Шупашкар хулинчен 209 ӗҫ тӑратнӑ.
Чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен хушшинче К.В. Иванов ҫуралнӑранпа 125 ҫул, Н.И. Ашмарин ҫуралнӑранпа 145 ҫул ҫитнине халалласа республика шайӗнчи «Чӑваш чӗлхипе литературин вӗренӳ содержанийӗ» («Тӑван чӗлхепе литература вӑрттӑнлӑхӗсем») Интернет-конкурс иртнӗ. Унта пӗтӗмпе 138 учитель хутшӑннӑ. Вӗсенчен 7-шӗ тулай чӑваш шкулӗсенчен пулнӑ. Конкурса Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литература кафедри ертсе пынӑ.
Учительсем чӑваш чӗлхипе тата литературипе 10 ыйтӑва хуравланӑ. «Ыйтусем ҫӑмӑлах пулмарӗҫ курӑнать», — теҫҫӗ конкурса йӗркелекенсем. Унтан уйрӑмах йывӑррисем тесе ҫаксене пӑхмалла тесе палӑртнӑ:
1. Кайраклӑ пайӑр ята кирлӗ формӑна лартса ҫырӑр.
Константин Иванов Чӗмпӗртен Слакпуҫне таврӑнмассерен (Кайраклӑ) кая-кая килнӗ, унта халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ.
2. Чӑваш пуплевӗнче сӑмах майлашӑвӗ окситони ритмӗпе палӑрать тенине мӗнле ӑнланмалла?
3. Предложение вулӑр. Пӗчӗк сӑмах мӗнле пуплев пайне пӑхӑнать.
4. Н.И. Ашмаринӑн 17 томлӑ словарӗнчен илнӗ предложенире нумай пӑнчӑ вырӑнне мӗн ҫырмалла?
Пичче арӑмӗ ман арӑмпа … пулать".
Пурте тӗрӗс хуравланӑ ыйтусем пулман.
Чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Шупашкарти Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищинче ача-пӑча юррисен республикӑри конкурсӗ иртет. «Сентти» ят панӑскере кӑҫалхипе улттӑмӗш хут йӗркелеҫҫӗ. Ӑна йӗркелекенӗсем — республикӑн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерстви, Шупашкарти Федор Павлов ячӗллӗ музыка училищи.
Конкурса пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулсенче, хушма пӗлӳ паракан шкулсенче ӑс пухакансем е тата клубсене ҫӳресе юрӑ ӑсталӑхне утптакан 7 ҫултан пуҫласа 17 ҫулчченхи ачасем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Солистсен 2 тӗрлӗ хайлавран тӑракан программа кӑтартмалла. Вӗсенчен пӗрне кӗвӗ-ҫемӗсӗр юрлама тивӗ, теприне — музыка инструменчӗпе каланӑ май. Фонограммӑпа усӑ курма юрамасть. Юрӑ жанрӗ кирек епли те пулайрать: сӑпка юрри, хӑна юрри, лармана пухӑнсан шӑрантараканни, салтак юрри, тӑлӑх юрри... Такмак каласан та юрать.
Конкурса хутшӑнакансен ҫипуҫӗ этнографи сӑнарне ҫывӑх пулнине те хаклӗҫ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта нумаях пулмасть 5 ҫулти Варвара Гусельщикова ҫырнӑ сӑвӑсене тата вӑл ӳкернӗ картинӑсене хӑтланӑ. Хӗрача пушӑ вӑхӑтра акварельпе, гуашьпе, кӑранташпа ӳкерме юратать, сӑвӑсем ҫырать.
Варварӑн ашшӗпе амӑшӗ Наталья тата Дмитрий ятлӑ. Вӗсем ачине пултарулӑхне аталантарма пулӑшаҫҫӗ. Варвара ташлама та юратать-мӗн. Ҫавӑн пекех вӑл акӑлчан чӗлхине вӗренет.
Хӗрача пӗррехинче амӑшӗпе ӗҫрен таврӑннӑ. Ҫавӑн чухне унӑн пуҫне сӑвӑ йӗркисем килнӗ. Ашшӗпе амӑшӗ унӑн сӑмахӗсене блокнота ҫырса пынӑ. Кӑштахран ЧР Писательсен пӗрлӗхӗ Варварӑна хӑйсем патне сӑвӑсемпе паллаштарма чӗннӗ. Унта ӑна кӗнеке кӑларма сӗннӗ.
Варварӑн пӗрремӗш кӗнеки 100 экземплярпа кун ҫути курнӑ. Хулари тӗрлӗ вулавӑша 10-шар кӗнеке парнеленӗ вӑл. Халӗ Варвара юрӑсем ҫырма та хӑтланать-мӗн.
+15.3 °C