Ҫак кунсенче Шупашкарти Музейпе курав центрӗнче Мускаври хӑй тӗллӗн вӗреннӗ ӳнерҫӗн Ирина Андрееван куравӗ ӗҫлет. Кӗҫҫерен тӗрлӗ скульптура ӑсталаканскерӗн «Теплый дом» (чӑв. Ӑшӑ кил) куравӗ кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗчченех уҫӑ пулӗ.
Автор кӗҫҫерен пианино, диван, телевизор, шкап, пельмен тултарнӑ холодильник тата ытти япала ӑсталанӑ. Ирина Андреева ӗҫӗсене Раҫҫейри, Германири, Францири, Бельгири, Аслӑ Британири, Японири музейсен тата уйрӑм ҫынсен коллекцийӗсенче курма пулать. Автор пултарулӑхне хаклама пӗлекенсем каланӑ тӑрӑх, Ирина Андреева ӗҫӗсенче хурапа сӑрӑ тӗссем станок графикипе, офортпа (хрантсусларан куҫарсан азот йӳҫекӗ пулать), литографипе (чултан касса ӑсталани) ҫывӑхлатаҫҫӗ.
Рио-де-Жанейро хулинче иртекен ҫуллахи олимпиадӑра Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш ялӗн хӗрӗ ирӗклӗ майпа кӗрешессине эпир ӗнер пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, Чӑнлӑ районӗнчи Ирҫел ялӗнче ҫуралса ӳснӗ 25 ҫулти Инна Тражукова 63 килограмран ҫӑмӑлрах хӗрарӑмсен категорийӗпе кӗрешӗве тухрӗ.
Инна Тражукова Венгри хӗрарӑмӗпе, 33 ҫулти Марианна Шастинпа, вӑй виҫессине пӗлтернӗччӗ. Анчах ку хыпар тӗрӗсех пулмарӗ. Суйласа илмелли турта Иннӑпа Турци хӗрарӑмӗ Хафизе Шахин пулчӗ. Ӑна ҫӗнтерсе Инна чӗрӗк финала Сюй Жуй Китай хӗрарӑмӗпе кӗрешӗве тухрӗ.
Ҫурма финалта Чӗмпӗр облаҫӗнче ҫуралнӑ И. Тражукован Японири Рисако Каваи спортсменкӑпа кӗрешме тивнӗ. Анчах Рисако Каваине Инна 0:4 шутпа выляса янӑ.
Раҫҫейри Япони посольствинче Чӑваш Республикин экономика тата инвестици потенциалӗн хӑтлавӗ пулнӑ. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗнче пӗлтереҫҫӗ.
Мероприяти ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Мускавра иртнӗ. Унта ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев, Японин Раҫҫейри Посолӗ Тоёхиса Кодзуки, Японири Раҫҫей тата никама пӑхӑнман патшалӑхсен суту-илӳ енӗпе ассоциацийӗн Мускаври элчи Такафуми Накаи хутшӑннӑ.
Михаил Игнатьев Япони компанийӗсене пирӗн республикӑра инвестици хывма, стратеги пӗлтерӗшлӗ проектсене хутшӑнма, строительство индустрине тата туризм комплексне аталантарма чӗнсе каланӑ.
Тоёхиса Кодзуки Япони усламҫисем Раҫҫейри бизнеса аталантарас ӗҫпе кӑсӑкланнине палӑртнӑ. Хӑтлав вара яппунсен регионпа лайӑхрах паллашма май пулнӑ.
Сӑмах таблицӑн 113-мӗш вырӑнӗ пирки пырать. Ун ятне йышӑнассишӗн Раҫҫей тата Яппун ӑсчахӗсем вунӑ ҫул ытла тупӑшаҫҫӗ.
Хими элементне Riken яппун институчӗн тата пирӗн ҫӗршывпа американ ӑсчахӗсен ушкӑнӗ уйрӑмшар уҫнӑ пулать. Вӗсенчен хӑшӗ чи малтанхи хут ҫак элемента кӑларма пултарнине кӑрлач уйӑхӗн вӗҫнелле палӑртасшӑн. Енчен те яппунсен ушкӑнӗ ҫӗнтерӗ пулсан ҫӗнӗ элемента «японий» ят парӗҫ. Хальлӗхе вара вӑл таблицӑра «Унунтрий» ятпа вырнаҫнӑ.
Сӑмах май, Раҫҫейри Дубна хулари ӑсчахсем ҫак элемента Анри Беккерель (вӑл радиоактивноҫе уҫнӑ) ячӗпе «Беккерелий» ят пама сӗннӗ. Яппунсем тепӗр темиҫе ят та сӗннӗ: Ёсио Нисин физика халалласа «Нисинаний» теме е Riken институчӗн ячӗпе — «Рикений».
Хӑш ята суйласа илессине Пӗтӗм тӗнчери теорилле тата практикӑлла хими союзӗн ларӑвӗнче пӑхса тухса йышӑну тӑвӗҫ.
Аса илтеретпӗр, ҫутҫанталӑкра 92-мӗш элемент таран ҫеҫ тӗл пулаҫҫӗ. Ыттисене ҫын ӑҫталанӑ хатӗрпе ҫеҫ тума пулать. 93–100 номерлисене тӗрлӗ реакторсенче кӑларма пулать, 100-тен иртекеннисене вара —частицӑсене хӑвӑртлатакан ятарлӑ хатӗрсенче ҫеҫ.
Чӑваш наци конгресӗ Шупашкарти коопераци институчӗпе килӗштерсе ӗҫлесшӗн. Килӗшӗве ЧНК Президенчӗ Николай Угаслов институт ректорӗпе Валерий Андреевпа алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Ҫав кун коопераци институчӗнчи студентсем нацисен туслӑхӗн уявне пуҫтарӑннӑ. Тӗлпулура Япони утравӗнчен килнӗ хӑна та пулнӑ. Вӑл пухӑннисене чӑвашла калаҫса тӗлӗнтерни пирки ЧНК пресс-ҫыруҫи Зоя Яковлева пӗлтерет. Институтра вӗренекен пӗp xӗp-yпpaҫ вара яппунла пуплесе кӑтартнӑ.
Килӗшӳ тӑрӑх Чӑваш наци конгресӗ тата Шупашкарти коопераци институчӗ малашне икӗ организаци Уставӗсенчи тӗллевсене лайӑхрах пурнӑҫлама пӗp-пӗрин хушшинче туслӑ ҫыхӑну йӗркелӗҫ. Ҫав шута телевидени, хаҫат-журнал, конгреспа институт сайчӗсенче тата ытти массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче пӗрлехи проектсем тӑвасси те.
Японире паян Асо ятлӑ вулкан тӗтӗм-кӗл кӑларнӑ. Метереологи управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх вӗсем 700 метр ҫӳллӗшне хӑпарнӑ. Вулкан ӗҫӗн хӑрушлӑхне иккӗмӗш категорипе хакланӑ. Авиаҫыхӑнӑва чарса лартасси пирки е унта пурӑнакан ҫынсене куҫарасси пирки хальлӗхе хыпарламаҫҫӗ-ха.
«Киато» информаци агентстви пӗлтернӗ тӑрах Асо вӑраннине пула чулсем ишӗлме тата сиенлӗ вӗри газ анма пултарать.
Асо вулкан Кумамото префектурине кӗрекен Кӳсӳ утравра вырнаҫнӑ. Ун ҫӳллӗшӗ 1592 метрпа танлашать. Вулкан хӑйӗн ӗҫӗ хыҫҫӑн ытларах базальт та андезитсем кӑларать. Асо кӑҫал тӗтӗмпе кӗл кӑларнӑччӗ ӗнтӗ — ку авӑнӑн 14-мӗшӗнче пулса иртнӗччӗ. Ун чухне кӗл 2 ҫухрӑм ҫити хӑпарнӑ.
Иртнӗ эрнере Пӗтӗм тӗнчери ҫӑмӑл атлетика федерацийӗ Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетҫӑсене тӗнче шайӗнче иртекен ӑмӑртусене хутшӑнма чарнӑ. Ҫакна пулах чӑваш спортсменӗсем тупӑшусене сиктернӗ.
Акӑ Татьяна Архиповӑна Японире иртекен марафона хутшӑнма ирӗк паман. Ӑмӑрту канмалли кунсенче иртнӗ.
Чӑваш Енӗн ҫӑмӑл атлетика енӗпе пӗрлештернӗ командин тренерӗ Николай Панфилов каланӑ тӑрӑх, раштав уйӑхӗнче Наталья Пучкова марафонка та ӑмӑртӑва сиктерме пултарӗ. Алина Прокопьева тӗнче шайӗнчи ӑмӑртӑва хутшӑнасси те иккӗленӳллӗ.
2016 ҫулта Шупашкарта хӑвӑрт утас енӗпе Тӗнче кубокӗ иртмеллеччӗ. Ӑна ирттерме те чарни пирки сайтра пӗлтернӗччӗ. ЧР спорт министрӗ Сергей Шелтуков каланӑ тӑрӑх, хальлӗхе официаллӑ хутсем килмен, ҫавӑнпа турнира хатӗрленес ӗҫе хальлӗхе чарса лартман.
Паян 8:52-ре турккӑсен Turksat-4B спутникӗ «Бриз-М» хӑвӑртлатакан блокран уйрӑлса чиперех тӗллевлӗ орбитӑна тухнӑ. Саккаслаканнисем управленине хӑйсем ҫине илме те ӗлкернӗ ӗнтӗ. Спутнике эрнекун юпан 16-мӗшӗнче 23:40 вӑхӑтра «Байконуртан» «Протон-М» ракетӑпа вӗҫтерсе янӑ.
Turksat-4B — Япунри Mitsubishi Electric Турцири Turksat Satellite Communication, Cable TV and Operation A.S. спутникла ҫыхӑну операторӗ валли хатӗрленӗ иккӗмӗш спутник шутланать. Ҫӗнӗ уҫлӑхташ (спутник) сарлака юхӑмлӑ ҫыхӑнупа тата телекуравпа Турци, Европа, Тӗп Ази, Африка тата Ҫывӑхри Тухӑҫри тӑрӑхӗсенче тивӗҫтерме пултарӗ.
«Протон-М» рекатӑпа вӗҫтерсе янисене шутласан — ку кӑҫалхи пиллӗкмӗш ӑнӑҫлӑ запуск. Унчченхи авӑнӑн 14-мӗшӗнче пулнӑ, ун чухне тӗнче уҫлӑхӗнчи орбитӑна «Экспресс-АМ8» уҫлӑхташа ӑнӑҫлӑ кӑларма май килнӗ.
Шупашкарта авӑнӑн 9-мӗшӗнче Леонид Черкесов Японири инвесторсемпе тӗл пулнӑ. Ют ҫӗршыв усламҫисем Шупашкарпа паллашма килнӗ. Вӗсем кунта завод хӑпартма шухӑшлаҫҫӗ.
Инвесторсем Японири машиностроени валли кабель продукцине кӑларакан заводран килнӗ. Леонид Черкесовпа тӗл пулсан вӗсем Шупапашкарта ҫӗнӗ производство ярасси пирки калаҫнӑ. Малтанлӑха заводра 150–300 ӗҫ вырӑнӗ пулмалла. Производство нумайлансан унта 2000–3000 ҫын ӗҫлеме пултарӗҫ-мӗн.
Хула мэрӗ проекта ырланӑ, мӗншӗн тесен Япони хальхи технологисемпе мухтанма пултарать тата ӗҫ вырӑнӗсем те пулӗҫ. Делегаци Шупашкарти хӑш-пӗр предприятие ҫитсе курнӑ.
Японири 16-ри ача тӗлӗнмелле япала шухӑшласа кӑларнӑ. Вӑл пулӑшнипе калаҫайман тата илтмен ҫынсем ыттисемпе хутшӑнма пултараҫҫӗ.
Ҫамрӑк ӑсчах ҫак япалана Talk ят панӑ. Ӑна вӑл GoogleScienceFair куравра хӑтланӑ. Коммуникатор ҫыннӑн сывланине тишкерет, ҫакӑнпа усӑ курса сӑмахсем тӑвать. Ҫапла майпа вӑл илтмен ҫынсене ыттисемпе хӑйсен чӗлхипе калаҫма май парать.
Хальлӗхе Talk концепт кӑна-ха. Анчах унӑн пуласлӑхӗ пысӑк. Хӑш-пӗр пӑтӑрмах Морзе азбукине пула сиксе тухать-мӗн. Коммуникатор вара ҫак азбука ҫине таянса ӗҫлет. Хальлӗхе вӑл Морзе азбукине 70% ҫеҫ ӑнланать.
Google ертӳлӗхӗ аппаратӑн пуласлӑхӗ пысӑккине палӑртать. Анчах малтанлӑха проекта вӗҫне ҫити туса ҫитермелле. Аппарата ҫын сывлавне мар, тута хускалнине ӑнланма вӗрентесшӗн. Ҫак тӗллевсене пурнӑҫласан темиҫе ҫултан Talk лавкка сентрисем ҫинче выртӗ. Унӑн хакӗ 100 доллартан ытларах пулмассине палӑртаҫҫӗ.
-1.7 °C