Чӑваш Ен ҫыннисем Словаки ҫӗршывӗнче иртнӗ эсперанто конгресӗнче пулнӑ. Мероприятие «Ӑнӑҫӳ чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗн коммерци пуҫлӑхӗ, «Хавал» пуҫару ушкӑнӗн хастарӗ Александр Блинов, унӑн мӑшӑрӗ — «Ача-пӑча академийӗ» центр преподавателӗ Юлия Блинова тата Блиновсен ывӑлӗ Матвей (вӑл Шупашкарти 5-мӗш гимназире вӗренет) хутшӑннӑ.
Конгресс иртнӗ май чӗлхесемпе культурӑсен фестивальне те йӗркеленӗ. Юлия Блинова ҫак йӗркесен авторне пӗлтернӗ тӑрӑх, пирӗн хастарсем Чӑваш Енпе, унӑн культурипе, Шупашкарпа, чӑваш чӗлхипе паллаштарнӑ. «Пирӗн стендпа 200 ытла ҫын кӑсӑкланчӗ», — терӗ Юлия.
Фестивале Германи, Франци, Чехи, Польша, Словаки, Дани, Швеци, Норвеги, АПШ, Великобритани, Бельги, Нидерланд, Венгри, Итали, Испани, Португали, Бразили, Аргентина, Мексика, Финлянди, Япони, Китай, Корея, Вьетнам, Бурунди ҫӗршывӗсенчен тата ытти ҫӗртен пырса ҫитнӗ.
Чӑваш Ен спортсменки Японин тӗп хулинче Токиора иртнӗ ӑмӑртура тӗнче чемпионкин ятне тивӗҫнӗ. Аиша Александрова штангӑна выртса тӗртнӗ, вӑл 62,5 килограмм ҫӗкленӗ. Палӑртмалла: ку унӑн кӗлеткин йывӑрӑшӗнчен 19 килограмм нумайрах.
Аиша Александрова Ҫӗрпӳ хулинче пурӑнать. Вӑл Токио хулине самолетпа 10 сехет вӗҫнӗ, аякри ҫӗршыва ҫитсен тӳрех ӑмӑртӑва хутшӑннӑ. Ҫул ҫинче, паллах, ывӑнтарать. Ҫапах ку Аишӑна пӗрремӗш вырӑна тухма чӑрмав кӳмен. «Тӳрех помост ҫине! Халӑхра калашле, карап ҫинчен бала лекнӗ. Ҫитменнине, Мускав вӑхӑчӗпе ирхи 3 сехетре», - ҫапла ҫырнӑ Ҫӗрпӳ хулин Инстаграм страницинче.
Ева Лисина ҫыравҫӑн кӗнеки ҫывӑх вӑхӑтра Японире пичетленмелле. Кун пирки Марина Карягина тележурналист Фейсбукра пӗлтернӗ.
«Паян ман телекӑларӑма (кунта сӑмах «Ирхи тӗпел» кӑларӑм пирки пырать. Вӑл — Марина Карягинӑн автор программи. Телеертӳҫӗ унта Чӑваш Енри ятлӑ-сумлӑ ҫынсене йыхравлать, вӗсемпе чӑваш тӗнчинчи ҫивӗч ыйтусене хускатать. — Т.Т.) Ева Лисина прозаик килчӗ. Ҫамрӑк ҫынла васкаса, ҫӑлтӑр куҫӗпе йӑлтӑр-йӑлтӑр ҫиҫсе. Кам ӗненет вӑл ҫитес ҫулла 80 тултарасса! Нумай пулмасть Швецире кèнеке кàларнàскер, каллех унта тухса кайма хатӗрленет, ҫитес вӑхӑтра Японире те кӗнеки тухмалла та — тен, унта та ҫитсе килӗ. Ева Николаевнӑна нихҫан та итлесе тӑранма ҫук!», — тесе ҫырнӑ пултаруллӑ телеертӳҫӗ, драматург тата поэт.
Япунири Токио хулинче паян кӑҫалхи пӗрремӗш пулӑ аукционӗ иртнӗ. Унта пӗр тем пысӑкӑш тунец пуллине — скумбри йӑхӗнчи пысӑк тинӗс пуллине — 336,6 миллион йенӑпа сутса янӑ. Доллара куҫарсан ку вӑл 3,1 миллион пулать, тенкӗне куҫарсан — 206,5 миллион тенкӗ. Чи пысӑк хак парса туянаканӗ Kiyomura Corporation компани хуҫи Киёси Кимура пулнӑ. Вӑл «Суси Дзаммай» ресторансене тытса тӑраканни шутланать.
Пулӑ 278 килограмм тайнӑ, тытма вара ӑна Аомори префектурӑри Ома порт патӗнче сӗтӗрсе кӑларнӑ. Киёси Кимура пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак тунец ӑна ҫакӑн пек пысӑк хака ларасса шутламан та. Пулӑ, паллах, ахаль выртмӗ — паянах ӑна кашни ҫын тутанса пӑхма пултарӗ. «Суси Дзаммай» ресторансене ҫитсен кашни пӗр татӑк пулӑ та пулин тутанса пӑхаятех.
Сӑмах май, унччен те чи хаклӑ пулӑ тунец пулнӑ. 2013 ҫулта 200 килоллине 155 миллион иенӑлла сутнӑ (96 миллион тенкӗ). Ҫав вӑхӑтрах пӗлтӗр 405 килограмлӑ тунеца пурӗ те 323 пин долларпа ҫеҫ сутма май тивнӗ (21,7 млн тенкӗ).
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Япони императорӗ ҫуралнӑ куна халалласа Мускавра ирттернӗ пулӑма кӑҫал та хутшӑннӑ. Хальхинче уяв ӗнер, раштав уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, иртнӗ. Пӗлтӗр ҫав ятпа раштавӑн 7-мӗшӗнче пухӑннӑччӗ.
Пирӗн республика Элтеперне Японин Раҫҫей Федерацийӗнчи Чрезвычайлӑ тата Полномочиллӗ Посолӗ Кодзуки Тоёхиса чӗннӗ.
Уяв вӑхӑтӗнче ӗҫ пирки те калаҫнӑ. Чӑваш Ен Элетперӗн Администрацийӗ пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Японири Раҫҫей ҫулталӑкне тата Раҫҫейри Япони ҫулталӑкӗсене халалласа туса ирттернӗ мерроприятисене тишкернӗ, малашне те килӗштерсе ӗҫлессине сӳтсе явнӑ. Культурӑпа гуманитари хутшӑнӑвӗсене ӳлӗмрен те аталантарасшӑн.
Сӑмах май каласан, Японипе Чӑваш Ен тулаш экономика ҫыхӑнӑвне йӗркеленӗ. Кӑҫалхи кӑрлач-авӑн уйӑхӗсенче тулашри тавар ҫаврӑнӑш Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсен 4707,80 пин долларӗпе танлашнӑ.
Чӑваш поэчӗ тата журналисчӗ Илле Иванов нумаях пулмасть Японире пулнӑ. «Idel.Реалии» тӗнче тетелӗнчи хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, публициста Токиори ют чӗлхесен университечӗ ҫичӗ юта йыхравланӑ.
Унта ҫырни тӑрӑх хакласан, Илле Иванов Японире чӑваш чӗлхи вӗренекен ӑсчахсене пулӑшнӑ. Маларах асӑннӑ кӑларӑм журналисчӗ Япони ӑсчахӗсем чӑваш чӗлхине мӗн тума ӑша хывнипе кӑсӑкланнӑ. «Синджиро Казама профессор Чӑваш Ене темиҫе хут та килнӗччӗ,ученӑй-филологсемпе тӗл пулнӑччӗ. Казама-сан тата унӑн ӗҫтешӗсем чӑваш диалекчӗпе кӑсӑкланаҫҫӗ. Вӗсем алтай ҫемйине кӗрекен чӗлхесен калаҫу словарьне хатӗрлессипе ӗҫлеҫҫӗ. Вӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, тӗрӗк чӗлхисен хушшинче чӑваш чӗлхи питӗ пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнать», — уҫӑмлатнӑ Илле Иванов.
И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата чӑваш филологийӗн тата журналистика факультетӗнче журналиста вӗренекен 18 ҫулти Юлия Полячихина «Раҫҫей пики — 2018» конкурс финалне лекнӗ.
Аса илтерер, Чӑваш Енрен унта икӗ пике суйланнӑ: Ҫӗнӗ Шупашкарти 21-ри Анна Швецова тата Атӑл леш енче пурӑнакан 18 ҫулти Юлия Полячихина.
Паян, ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, конкурсӑн сайтӗнче ҫӗршыври чи чипер пикесемшӗн интернет-сасӑлав пуҫланнӑ. Ӑна йӗркеленисем ӗнентернӗ тӑрӑх, финалта тӳресен хаклавне кӑна мар, тӗнче тетелӗнче сасӑланине те шута илӗҫ.
Юлия маларах ытти тӗрлӗ конкурсра та ҫӗнтернӗ. Вӑл — «Раҫҫей туризмӗ вице пике — 2016», «Атӑл пики топ 10», «Miss globe топ 10 — 2016», «Apollon вице мисс — 2017». 2016 ҫулта вӑл «Чӑваш пики» ята ҫӗсе илнӗ. Пулас журналистка Францинче тата Японинче модель пулса ӗҫлеме те ӗлкӗрнӗ.
Ҫӗршыври чи хитре пикене ака уйӑхн 14-мӗшӗнче палӑртӗҫ.
Чӑваш Енри Етӗрне районӗнче ҫуралса ӳснӗ Наталья Пучкова ҫӑмӑл атлетка ют ҫӗршывсенчи стартсенче нейтраллӑ ялавпа тупӑшасшӑн. Ҫакӑн пирки Чӑваш Енӗн Спорт министерстви пӗлтерет.
Вӑрӑм инҫӗше чупассипе ӑста Наталья Пучкова Японире, Лос-Анджелесра, Германинче иртнӗ халӑхсем хушшинчи марафонсенче темиҫе хут та палӑрнӑ.
Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче ӑна тата Чӑваш Енри тепӗр сакӑр спорстмена спорт маҫтӑрӗн ятне панине эпир пӗлтернӗччӗ. Наталья Пучкована тӗнче класлӑ спорт маҫтӑрӗ пулса тӑнӑччӗ.
Ҫывӑх вӑхӑтра чӑваш спортсменки тӗнче шайӗнчи ӑмӑртусене нейтраллӑ ялавпа каясшӑн. Ҫапла туни вӑл Раҫҫее юратманнипе ҫыхӑнман. 2016 ҫулхи раштав уйӑхӗнче Пӗтӗм тӗнчери ҫӑмӑл атлетика федерацийӗ Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетсене нейтраллӑ статуспа ҫеҫ ӑмӑртма ирӗк панӑ. Ирӗк панӑ ҫак вӑхӑт Наталья Пучкован тата ытти спорстменӑн иртнӗ ҫулхи раштав уйӑхӗнче вӗҫленнӗ. Ҫавна май спортсменка Ҫӑмӑл атлетикӑн пӗтӗм тӗнчери федерацине тата тепӗр вӑхӑт нейтраллӑ майпа хутшӑнтарма ыйтса ҫырнӑ.
«Хавал» ҫуллахи уйлӑх ҫулсеренех пуҫтарӑнать. Кӑҫал ӑна тӑххӑрмӗш хут йӗркелӗҫ.
Уйлӑха кӑҫал та Жан-Марк Леклер (Йомо) музыкант тата юрӑҫ, эсперантист тата полиглот, окситан чӗлхине аталантарасишӗн ҫунакан хастар килӗ. Кун пирки «Хавал» уйлӑх «Контактра» халӑх ушкӑнӗнче пӗлтернӗ.
Ӑна хӑшӗсем эсперанто чӗлхипе «Ĉeboksaro» (чӑв. Шупашкар) юрӑ хайлани тӑрӑх пӗлеҫҫӗ. Чӑвашсен «Илемлӗ» юррине вара вӑл эсперанто чӗлхине куҫарнӑ — «Belas ĝi».
Жан-Марк Леклер (Йомо) ячӗ Гиннесӑн рекордсен кӗнекине кӗнӗ иккен.
«Хавал» уйлӑхра Жан-Марк тӑван, окситан, чӗлхипе паллаштарӗ, диско-концерт лартӗ. Пӗлтӗр те хӑна уйлӑхра хӑйӗн пултарулӑхӗпе тӗлӗнтернӗ.
Чӑваш чӗлхи вӗренмелли уйлӑха пӗлтӗр Японири Масая Сещимо та килнӗччӗ. Компьютер администраторӗнче ӗҫлекен 31 ҫулти ҫамрӑк вырӑсла пӗлменрен ыттисемпе эсперантӑлла е акӑлчанла калаҫнӑччӗ.
Юр нумай ҫуса лартнӑран Японире иртнӗ эрне хушшинче ҫичӗ ҫын таран вилнӗ, 70 яхӑн аманнӑ. Аманнисен ытларах пайӗ — ҫурт тӑрринчи юра тасатнӑ чухне ӳкнӗскерсем.
Фукуи префектурӑра ҫынсене уйрӑмах йывӑр лекнӗ. Кунта юр икӗ метр ҫурӑ хулӑнӑш таранах ҫуса лартнӑ.
Виҫӗ ҫын хӑйсен машининче сӗрӗм тивнипе вилнӗ — тӗтӗм тухмалли пӑрӑха юр хупласа лартнӑ пулнӑ. Тепӗр ҫын юр тасатнӑ чухне ҫурт тӑрринчен ӳксе пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Тепӗр ҫын виллине юр тасатакан машинӑра тупнӑ. Вӑл мӗнле сӑлтава пула пурнӑҫран уйрӑлнине халь тӗпчеҫҫӗ. Ниигата префектурӑри тепӗр ҫын юр айӗнче курӑнман шӑк-пӑх пӑрӑхне кӗрсе ӳкнӗ. Ҫиччӗмӗшӗ почта валеҫнӗ май мотоциклпа пынӑскер шуса каса йывӑр тиевлӗ машина айне кӗрсе кайнӑ.
Японире кунашкал ҫанталӑк икӗ эрне тӑрать ӗнтӗ. Яппун тинӗсӗ хӗрринчи ҫӗрсем ҫине уйӑхра ҫумалли юр ӳкнӗ. Ҫакна пула самолётсем вӗҫеймеҫҫӗ, пуйӑссем ҫула тухаймаҫҫӗ. Шкулсем те пушӑ лараҫҫӗ — ачасем пӗлӳ илме каяймаҫҫӗ.
-1.7 °C