Ултавҫӑсем пек тавҫӑруллӑ ҫын ҫук та пулӗ. Мӗнле кӑна тыттармаҫҫӗ-ши вӗсем: социаллӑ ӗҫчен тесе те калаҫҫӗ, «инкеке лекнӗ» тӑвана пулӑшма хатӗр йӗрке хуралҫи те «пулса тӑраҫҫӗ». Халӗ тата вӗсенчен пӗрисем вӗренӳ министрӗн ҫумӗ тесе тыттарнӑ. Юрӗ, йӗркипех каласа парар.
Телефонпа шӑнкӑравласа ҫынна шӑнман пӑрпа лартса яракансем хальхинче Шупашкарти Мускав районӗнчи ача-пӑча пахчисен тӑватӑ ертӳҫине тыттарма пӑхнӑ. Хӑйӗнпе ултавҫӑ вӗренӳ министрӗн ҫумӗ тесе паллаштарнӑ. Шӑнкӑравлакан этем шкул ҫулне ҫитменнисен хулари учрежденийӗсене ҫывӑх вӑхӑтра тӗрӗслессине систернӗ. Анчах хӑйӗнпе лайӑх пулсан, тепӗр майлӑ каласан, ятарлӑ счет ҫине укҫа куҫарсан пулӑшма пулнӑ. Ача-пӑча пахчисенчен виҫҫӗшӗн ертӳҫи ун пек каланине хӑлхана та чикмен темелле. Пӗри шикленсе ӳкнӗ курӑнать — 100 пин тенке куҫарса панӑ. Сӑмах май, банк карттине Новосибирск облаҫӗнче регистрациленӗ иккен.
Ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче туртма пӑрахмалли тӗнчери куна палӑртаҫҫӗ. Ҫитменнине тата ҫитес уйӑхӑн 1-мӗшӗнчен чӗлӗм туртма мӗнпур кафере, халӑх пухӑнакан ытти вырӑнта туртма чарӗҫ.
«Русвелос» текен Раҫҫейри юхӑм (ун пекки те пур иккен) ҫӗршывӑн хулисенче «Велосипед чӗлӗмрен лайӑхрах!» велочупусем ирттерӗ. Ун пек мероприятие палӑртнӑ хуласен шутӗнче Мускав, Барнаул, Орск, Петропавловск-Камчатски тата ыттисене асӑннӑ.
Шупашкара илсен, велочупӑва хутшӑнас кӑмӑллисене ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Чапаев скверӗнче кӑнтӑрла иртни икӗ сехетре пухӑнма ыйтаҫҫӗ.
Шупашкарта тӳпе айӗнче «литература картишӗ» вулав залӗ уҫӑлӗ. Чӑваш наци вулавӑшӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак мероприяти ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗнче иртӗ.
Ҫак кун ҫынсем тӳпе айӗнче кӗнеке-журнал вулама пултарӗҫ. Кунсӑр пуҫне кашнинех кӗнекепе ылмашӑнма е ӑна вулавӑша парнелеме, килӗшнӗ кӑларӑма киле илсе кайса вулама май пулӗ.
Мероприятие Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли куна халаллӗҫ. Унта литература викторини, конкурссем иртӗҫ, асфальт ҫул ҫинче ӳкерӗҫ. Чи хастаррисем парнесене тивӗҫӗҫ.
«Литература картишӗ» 11:00 сехетре пуҫланӗ. Сӑмах май, вӑл ҫӗртмен 1-мӗшӗнчен пуҫласа ҫурлан 31-мӗшӗччен кашни кӗҫнерникунран пуҫласа шӑмат кунччен 15:00–18:00 сехетсенче ӗҫлӗ. Вырсарникунпа юнкун — канмалли кунсем пулӗҫ.
2008 ҫулхи ҫу уйахӗнче Бинбанк Шупашкара «Ӑс паллисем» скульптура парнеленӗччӗ. Ӑна Хӗрлӗ тӳремре вырнаҫтарнӑ. Монумент ҫинчи чӑваш эрешӗсем — паянхи кун манӑҫа тухнӑпа пӗрех чӗлхе.
Ҫак чӗлхене хӑшӗ-пӗри пачах манасран харать-ши е вӗренесшӗн-ши — «пӗлӳ», «эволюци» тата ытти хаш-пӗр палла хӑйпӑтса илнӗ. «Усал вӑйсенчен хӳтелкен сыхлавҫӑ», «юрату тата хисеп» паллӑсем вандалсене кирлех пулман курӑнать.
Чӑваш ҫырулӑхӗн «Ӑс паллисем» скульптури гранит плита евӗр, 7 тонна йывӑрӑш. Ӑна ятарласа Карелирен илсе килнӗ. Унти чӑваш эрешӗсене Петербург ӑстисем хатӗрленӗ.
Чӑвашсен ӗлӗкхи эрешӗсене ӑнлантаракан пӗрлӗхлӗ ҫӑлкуҫ халӗ те ҫук. Банк ӗҫтешӗсене вӗсене уҫӑмлатма Юрий Петрович Смирнов пулӑшнӑ. Ун чухне вӑл И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн истори факультетне ертсе пынӑ. Шел те, вӑл 2010 ҫулта ҫӗре кӗнӗ.
Скульптура ҫинчи паллӑсем вара сахалланса пыраҫҫӗ…
Шупашкарти «Асамат кӗперӗ» культурӑпа курав центрӗнче «Совет саманинчи вӑрттӑн ӳнерҫӗсем: вӗсем укҫа, маркӑсем, открыткӑсем хатӗрленӗ» курав уҫӑлнӑ.
Куравра Мускаври «Госзнак» пичет фабрикин 11 ӳнерҫин ӗҫне курма май пур. Совет вӑхӑтӗнче классика гравюрине хатерленӗ специалистсем ҫӗршыври хаклӑ хутсене тунӑ. Вӗсен йышӗнче — укҫа банкнотисемпе облигацисем, почта маркисем, открыткӑсем, лотерея билечӗсем. Ӳнерҫӗсем хаклӑ хутсем валли гравюрӑсене ал вӗҫҫӗн хатӗрленӗ, ҫавна май суя хут тума май пулман. 1990-мӗш ҫулсенче «Госзнак» пичет фабрикинче компьютер технологийӗсем ҫине куҫнӑ май классика гравюри ҫухалнӑпа пӗрех пулнӑ.
Экспозицие «Госзнак» фабрика вӗренекенӗсем килти архивсенчен ытти ҫӗртен пухса хатӗрленӗ. Унччен курава Дрезденра, Берлинра, Мадридра, Мускавра, Мускав облаҫӗнче кӑтартнӑ.
Куравра Шупашкара халалланӑ маркӑсене те курма май пулӗ. Вӑл ҫӗртмен 26-мӗшӗччен ӗҫлӗ.
Ҫакна халӗ йӗрке хуралҫисен уҫӑмлатма тивет. Ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче ирхи 3 сехет те 45 минутра Шупашкарти йӗрке хуралӗн органне Алькеш поселокӗнче хӗрарӑм виллине тупни пирки пӗлтернӗ.
1962 ҫулта ҫуралнӑскерӗн пуҫӗ тата кӗлеткин ҫӳлти пайӗ 1,5 метр сарлакӑш, 40 сантиметр тарӑнӑш юханшывра пулнӑ. Ку тӗлӗшпе следстви умӗнченхи тӗрӗслев пуҫарнӑ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, хӗрарӑм шывпа чыхӑнса вилнӗ. Вӑл ҫак вырӑнтан 100 метр аяккарах ҫеҫ пурӑннӑ-мӗн. Ахӑртнех, ун чухне килелле утнӑ.
Кӳршисем пӗлтернӗ тӑрӑх, малтанхи кун ӑна вӗсем ӳсӗр курнӑ. Хӗрарӑм эрех-сӑрапа айкашнине пӗрре мар асӑрханӑ-мӗн.
Халӗ ку тӗлӗшпе тӗрӗслев пырать.
Пӗчӗк кимӗ-карапсен патшалӑх инспекцийӗ шыва кӗме васкамалла маррине аса илтерет.
Атӑлӑн Шупашкар ҫывӑхӗнчи акваторийӗ патӗнче асӑннӑ тытӑм ӗҫченӗсем тӗрӗслев ирттернӗ те ҫынсем шыва кӗме пуҫланине асӑрханӑ. Вӗсене тӗрӗслевҫӗсем шыв кӗмелли тапхӑр ҫӗртмен 1-мӗшӗнчен кӑна уҫӑлассине асӑрхаттарнӑ. Вӑл вӑхӑта ҫӑлавҫӑсем те ӗҫе кӳлӗнӗҫ.
Кӑҫал республикӑра официаллӑ майпа 15 пляж ӗҫлемелле. Хальлӗхе юханшывсенчи тата кӳлӗсенчи шыв температури 13 градуса яхӑн иккен. Сивве пула мышца хутлатса лартас хӑрушлӑх пысӑк. Ун пек чухне ҫыннӑн алли-ури хускалайманнипе путас хӑрушлӑх пысӑк. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа шывра 8 пӑтӑрмах пулнӑ та ӗнтӗ. Пилӗк ҫын пурнӑҫран уйрӑлнӑ.
Чӑваш кӗнеке издетельствинче Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли кун умӗн ҫамрӑк автор кӗнеке кӑларнӑ. Вӑл — Шупашкарта пурӑнакан Александра Сапожникова. Саша 7 ҫулта, кӑҫал Шупашкарти 43-мӗш шкулта пӗрремӗш класс пӗтернӗ.
Александра кӑларнӑ кӗнеке «Канихветпа Печени приключенийӗсем» ятлӑ. Саша шкулта тӗрлӗ кружока ҫӳрет, хӑйне тӗрлӗ енлӗн аталантарать. Вӗрентекенсем унӑн пултарулӑхӗнчен тӗлӗнеҫҫӗ.
Пӗррехинче Саша Канихветпа Печени ҫинчен юмах шухӑшласа кӑларнӑ. Кружок ертӳҫисем хӗрача ашшӗ-амӑшне кӗнеке кӑларма сӗннӗ.
«Канихветпа Печени приключенийӗсем» юмаха пӗрремӗш асламӑшӗпе аслашшӗ вуланӑ. Паллах, кӗнеке вӗсене килӗшнӗ. Кӗнекери ӳкерчӗксем те ватӑсен кӑмӑлна кайнӑ. Вӗсене Бритвина ӳкернӗ.
Шкула ҫӳремен тата шкулта вӗренекенсем валли хатӗрленӗ кӗнеке 1000 экземплярпа тухнӑ.
Ҫӗнӗ Лапсарта пурӑнакансене Шупашкара тата Ҫӗнӗ Шупашкара ӗҫлеме тата вӗренме ҫӳреме меллӗ пултӑр тесе Чӑваш Енӗн Транспорт министерстви ҫӗнӗ маршрут уҫнине пӗлтерет.
337-мӗш номерлӗ автобус Ҫӗнӗ Лапсар поселокӗнчен Ҫӗнӗ Шупашкарти Хӗвелтухӑҫ урамне ҫӳрӗ. Унӑн маршручӗ ҫапларах: «Ҫӗнӗ Лапсар–ССК–«Мебельщик» коллективлӑ пахча–Газопровод–МТВ-Центр–Хулаҫум вокзал–Николаев урамӗ–Вырӑс драма театрӗ–«Раҫҫей» хӑна ҫурчӗ–Шупашкар трикотажӗ–Энергозапчасть–Гремячево–Эверест–Типҫырма–19-мӗш шкул–Интернационалистсен урамӗ–«Турист» лавкка–Ельниково–Хӗвелтухӑҫ урамӗ».
Каялла Лапсара килнӗ чух вӑл ҫапла маршрутпа ҫул тытӗ: «Хӗвелтухӑҫ урамӗ–Советски урамӗ–«Дубрава» лавкка–Ачасемпе ҫамрӑксен пултарулӑх центрӗ–19-мӗш шкул–Типҫырма–Эверест–Гремячево–Энергозапчасть–Шупашкар трикотажӗ–«Раҫҫей» хӑна ҫурчӗ–Вырӑс драма театрӗ–Николаев урамӗ–Хулаҫум вокзалӗ–МТВ-Центр–Газопровод–«Мебельщик» коллективлӑ пахча–ССК–Ҫӗнӗ Лапсар».
Ҫак кунсенче Шупашкарта пӗтӗм тӗнчери кинофестиваль иртет. Кӑҫалхи фестиваль ҫу уйӑхӗн 24-мӗшччен пырассине эпир плтернӗччӗ.
Фестиваль вӑхӑтӗнче тӗрлӗ кинокуравсем, документлӑ фильмсем, мастер-классем, республикӑра пурӑнакансемпе кино ӑстисем пултарулӑх тӗл пулӑвӗсем йӗркелеҫҫӗ. Ҫакӑн пек тӗлпулу виҫӗмкун Хӗрлӗ Чутай шкулӗнче иртнӗ. Унта Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ Сергей Фетисов пырса ҫитнӗ. Тӗлпулу ирттернӗ май «Иуда» илемлӗ фильм кӑтартнӑ. Унта Фетисов Пилат рольне вылять.
-3.7 °C