Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ Чӑваш чӗлхи кунне халалласа «Чӑваш чӗлхи илемӗ сӑвӑра» акци ирттерессине эпир пӗлтернӗччӗ.
Акцие Чӑваш Енри, Тутарстанри, Пушкӑртстанри, Самар тата Чӗмпӗр облаҫӗсенчи, Красноярск тӑрӑхӗнчи тата ытти ҫӗрти чӑвашсем хутшӑннӑ. Вӗсем чӑвашла сӑвӑ вуланӑ, ҫавна видеролик ӳкерсе тӗнче тетелне вырнаҫтарнӑ.
#люблючувашский (чӑв. чӑваш чӗлхине юрататӑп) хештэглӑ видероликсене ачасемпе студентсем те, воспитательсемпе вӗрентекенсем те, ваттисем те вырнаҫтарнӑ.
Сӑвӑ вулакансенчен чи ҫамрӑкки 3 ҫулта пулнӑ, чи асли - 83-ре. Шупашкар районӗнчи Праньккара пурӑнакан 83 ҫулти Клавдия Иванова Любовь Мартьянован «Кун килет те каять ҫаврӑнса» сӑввине хавхаланса вуланӑ, виҫҫӗри Ева Кириллова «Пукане яла каять…» хайлава тӑрӑшса каланӑ. Тӑвай районӗнчи Тӑрмӑшра ҫуралнӑ, халӗ тӗнчен тӗрлӗ кӗтесӗнче пурӑнакансем Константин Ивановӑн «Нарспи» поэминчи сыпӑка ушкӑнпа вуласа видеролик хатӗрленӗ.
Федерацин суд приставӗсен службин Чӑваш Енри управленийӗ тӗп суд приставӗсӗр юлнӑ. Нумайлӑха мар паллах. Ҫветтуй вырӑн пушӑ пулмасть теҫҫӗ мар-и?
Тутарстанра республикӑн ҫӗнӗ тӗп суд приставӗпе паллаштарнӑ. Кун пирки «Rt-online» хыпарланӑ. Асӑннӑ республикӑри ҫав должноҫе 41 ҫулти Анвар Закиров, Тутарстан ҫынни, йышӑннӑ. Унччен вӑл 2018 ҫулхи раштав уйӑхӗнченпе пирӗн республикӑра ӗҫленӗ.
Тутарстанӑн тӗп суд приставӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан ҫынпа регион пуҫлӑхӗ Рустам Минниханов Правительство ҫуртӗнче эрнесерен ирттерекен ӗнерхи планеркӑра паллаштарнӑ. Закиров 2018 ҫулта Федерацин суд приставӗсен службин Тутарстанри управленийӗнче пуҫлӑхӑн ҫумӗ пулса тӑрӑшнӑ, кайран вӑл пирӗн республикӑна куҫнӑ.
Ӗнер ирхине Чӑваш Ен ҫыннисене Бали утравӗ ҫинчен ҫинчен Раҫҫее илсе килнӗ. Самар хулинчи «Курумоч» аэропорта Денпасар хулинчен (вӑл Индонези ҫӗршывӗнче, Бали утравӗ ҫинче вырнаҫнӑ) вӗҫсе килнӗ самолета, тӗрӗссипе, Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчи туристсем пуҫтарӑннӑ. Ҫав йышра — Чӑваш Енрисем тӑваттӑн. Хамӑр ҫӗршыв ҫыннисене тӑван тӑрӑха тавӑрма йӗркеленӗ ятарлӑ рейсра 242 авиапассажир пулнӑ.
Утрав ҫинчен таврӑннӑ 31 ҫынна, ҫав шура Чӑваш Енри тӑватӑ туриста та, Тутарстанри «Васильевский» санаторире йӗркеленӗ обсерватора вӑхӑтлӑха илсе кайнӑ. Ҫак кунсенче ентешӗмӗрсене унтан илсе килсе Муркаш районӗнче йӗркеленӗ обсерватора карантина вынаҫтарӗҫ. Унта вӗсене тухтӑрсем икӗ эрне тӗрӗслесе тӑрӗҫ.
Ака уйӑхӗн 26-мӗшӗ тӗлне ют ҫӗршывра тӑрса юлнӑ пирӗн республика ҫыннисем тепӗр 207 ҫын, ҫав шутра — 22 ача. Ентешӗмӗрсен тӗп пайӗ — Таиландра, Индире, АПШра. Ака уйӑхӗн 10-мӗшӗ хыҫҫӑн тӑван ҫӗршыва Чӑваш Енри 25 ҫынна килме пулӑшнӑ: Таиландран — 8, Индирен — 7, Индонезирен — 4, Турцирен — 2, АПШран, Латвирен, Кипртан, Испанирен — пӗрер ҫынна.
Ӗнер Чӑваш Енре кӑшӑлвируспа чирлисен йышӗ 43 ҫын хушӑннӑччӗ. Паян та ҫавӑн чухлех ҫын инфекциллӗ пулнине палӑртнӑ. Пӗтӗмпе халӗ республикӑра 348 ҫын чирленӗ.
Паянхи кун тӗлне 1482 ҫынна тухтӑрсем тӗрӗслесе тӑраҫҫӗ. 29 ҫын сывалнӑ, вӗсене пульницӑран киле янӑ. Вилнисен йышӗ улшӑнман – 5 ҫын.
Сӑмах май, Чулхула облаҫӗнче паян 94 ҫын чирленӗ, Мӑкшӑ Республикинче – 39, Мари Элте – 29, Чӗмпӗр облаҫӗнче – 25, Тутарстанра – 14.
Тутарстан Республики 100 ҫул тултарнине халалласа «Тутарстанӑн чи лайӑх 100 бренчӗ» интернет-конкурс ирттернӗ. Асӑннӑ тӑрӑхри чӑвашсен «Сувар» хаҫачӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, халӗ ӑмӑрту вӗҫленнӗ, ҫӗнтерӳҫӗсен ячӗсем паллӑ.
«Ҫӗнтерӳҫӗсен хушшинче чӑвашсемпе ҫыхӑннӑ предприятисем те пур», – тесе ҫырнӑ «Сувар» хаҫатӑн тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринчи страницинче.
«Тӗслӗхрен, Ҫӗпрел районӗнчи «Тӑван ен» хаҫат, Алексеевски районӗнчи Пӳлерти музей-заповедник, Элкел районӗнчи «Хузангаевский» ял хуҫалӑх производствин кооперативӗ», – пӗлтернӗ «Сувар».
Тутарстанри шкул ачисем тӗп патшалӑх экзаменне тытмалли предметсене суйланӑ. Чӑваш чӗлхипе экзамен тытас кӑмӑллисем те пур.
Кӳршӗллӗ регионта кӑҫал тӑхӑр класс вӗренсе пӗтерекенсенчен 1949 ача тутар чӗлхипе тӗп патшалӑх экзаменне тытма палӑртса хунӑ. Пӗлтӗр кун пеккисен йышӗ 1600 вӗренекен пулнӑ. Ҫак цифрӑсене Тутарстанӑн Вӗренӳ министерствин ӗҫченӗ Марина Алексеева пӗлтернӗ.
Марина Алексеева каланӑ тӑрӑх, 2020 ҫулта 100 ача чӑваш чӗлхипе экзамен тытма ӗмӗтленет. Удмурт тата мари чӗлхисене суйланисем те пур.
Тӑван чӗлхене суйлакансен йышӗ ҫапах та сахалтарах. Математика предметне, акӑ, Тутарстанри 405 пин ача суйланӑ. Ҫакӑ вӑл е ку предмет ӳлӗмрен вӗренме кӗнӗ чух кирлӗ пулассипе ҫыхӑннӑ пулинех.
Чӑваш Енре Семён Ислюков ятне вилӗмсӗрлетесшӗн. Вӑл парти тата патшалӑх ӗҫченӗ пулнӑ.
Семён Ислюковпа ҫыхӑннӑ ыйтӑва Патшалӑх Канашӗнче тишкернӗ. Ҫак сӗнӳпе Чӑваш Енӗн агропромышленность комплексӗн ветеранӗсен союзӗ республикӑн Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев патне ҫитнӗ.
Семён Ислюков Тутарстанри Теччӗ районӗнчи Чӑваш Таяпи ялӗнче 1915 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Юридици наукисен кандидачӗ. Хусанти юридици институтӗнче, Партин аслӑ шкулӗнче, Общество ӑслӑлӑхӗсен академийӗнче вӗреннӗ. Унӑн пурнӑҫӗнчи хӑш-пӗр тапхӑрне ҫиелтен асӑнар. 1932 ҫулта Тутарстанра учительте ӗҫлеме тытӑннӑ. 1941–1947 ҫулсенче Чӑваш обкомӗн лекторӗ, пропагандӑпа агитаци пайӗн ертӳҫи пулнӑ, Шупашкар хула комитечӗн виҫҫӗмӗш тата иккӗмӗш секретарӗнче тӑрӑшнӑ. 1947 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче Чӑваш обкомӗн виҫҫӗмӗш секретарьне суйланӑ. 1955 ҫулхи нарӑс–чӳк уйӑхӗсенче — Чӑваш АССР Министрсен Совечӗн председателӗ. 1968–1985 ҫулсенче вӑл ЧАССР Верховнӑй Совечӗн президиумӗн председателӗ пулнӑ.
Google Translate сервиса ҫӗнӗ пилӗк чӗлхе хушнӑ. Вӗсен хушшинче тутар чӗлхи те пур. Ҫапла май вӗсен куҫару сервисӗ 108 чӗлхе пӗлме пуҫланӑ.
Тутар чӗлхисӗр пуҫне ҫӗннисен йышне руанда, ори (е оди), туркмен тата уйкур чӗлхисем кӗнӗ. Ixbt.com пӗлтернӗ тӑрӑх ку чӗлхесемпе пурӗ 75 млн ҫын калаҫать. Тутарпа уйкур тата руанда чӗлхисем валли Гугл ӑстисем виртуаллӑ клавиатура та ӑсталанӑ.
Сӑмах май, тутарларан куҫарма Яндекс.Тӑлмач 2015 ҫултах вӗренсе ҫитнӗ. 2018 ҫулта Швейцарире пурӑнакан тутарсемпе тӗл пулнӑ хыҫҫӑн Рустам Минниханов Тутарстанри ҫыхӑну министерствине тутар чӗлхине Google Translate куҫару сервисне хушма май тупма хушнӑччӗ, кун пирки хыпар тухнӑччӗ. Халь вара ку ӗҫ пурнӑҫланнӑ теме май пур.
Чӑваш чӗлхине тӗнче тетелӗн уҫлӑхне кӑларас тӗлӗшпе «Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ» ӗҫлет. Вӗсем тӑрӑшнипе нумай пулмасть Яндекс чӑвашларан куҫарма вӗренсе ҫитрӗ. «Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ» чӑваш чӗлхине Google сервисне те ҫитерес шухӑшлӑ — хальхи вӑхӑтра вӗсем чӑвашла-вырӑсла пуплевӗшсен мӑшӑрӗсене пухаҫҫӗ. Нумай пулмасть вӗсен йышӗ 300 пин урлӑ каҫрӗ.
Нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарти кӳлмекре «Пӑр кубокӗ» ӑмӑрту иртнӗ. Ипподрома ҫаврӑннӑ кӳлмеке Чӗмпӗртен тата Тутарстанран та пуҫтарӑннӑ.
Ӑмӑртӑва хутшӑннӑ 17 лашаран финала пиллӗккӗшӗ ҫеҫ тухнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма виҫӗ ӑмӑрту май панӑ. Пӗчӗк пӑр кубокне Марина Никольская
ӑйӑрӗ тивӗҫнӗ. Вӑтам пӑр кубокне Петр Макаров тытса пыракан ӑйӑр ҫӗнсе илнӗ. Пысӑк пӑр кубока Владимир Пайдютов тивӗҫнӗ.
Лаша спорчӗн ӑмӑртӑвӗ пӑр ҫинче пуҫласа иртнӗ. Рысаксен урисене ятарлӑ шиппа таканланӑ.Каннӑ вӑхӑтра вӗсен урисене ӑшӑтнӑ.
Лаша спорчӗн ӑмӑртӑвне курма халӑх йышлӑ пуҫтарӑннӑ. Шупашкарти кӳлмеке 3 пин ытла ҫын пухӑннӑ. Хула администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсене сырникпа тата вӗри чейпе сӑйланӑ.
«Чӑвашкино» чӑваш патшалӑх киностудине тата электрон документацин архивӗнче Кӑркӑстанри кинематографистсем пулнӑ.
Вӗсем Совет Союзӗн маршалӗн А.И. Еременкӑн «Годы возмездия» кӗнекине тӗпе хурса Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин 10 паттӑрӗ ҫинчен фильм ӳкереҫҫӗ иккен. Ҫав паттӑрсенчен пӗри — Чӑваш Енри Вӑрнар район ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗ Фёдор Иванович Ашмаров.
Кӗске метрлӑ фильма Латвинче, Кӑркӑстанра, Узбекистанра, Каракалпак Республикинче, Пушкӑртстанра, Тутарстанра, Чӑваш Енре, Чӗмпӗр облаҫӗнче, Мускав облаҫӗнче ӳкернӗ. Кино ӳкерес ӗҫе 2018 ҫулта пуҫланӑ.
Хӑнасене «Чӑвашкино» ертӳҫин ҫумӗ Олег Цыпленков В.В. Николаевӑн «Генеалогия чувашского народа» кӗнекине тата Пӗтӗм чӑвашсен «Асам» кинофестивалӗн статуэткине парнеленӗ.
+8.3 °C