Чӳк уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Шупашкарти ӳнер театрӗнче «APTARA-fest» фестиваль иртрӗ. APTӐRA-festа пыракансене живопись те, авангардла поэзи те, наци чӗлхиллӗ хальхи юрӑсем те, дизайн-маркет та, фуд-корт та, наци сӗмӗллӗ хулари тумтир те тӗлӗнтерме шантарнӑччӗ мероприяти йӗркелӳҫисем.
Чӑн та, пурте тӗлӗнтернӗ. Ҫӑвара пуринчен ытла карса пӑрахтарни — фестивальти ҫара пикесем. Ҫакна халӗ Фейсбукра хытах сӳтсе яваҫҫӗ. Ҫара пикисем ҫарах та мар темелле: вӗсене сӑрласа пӗтернӗ. Мӗнле май килнӗ пек мар, шухӑшласа виҫсех. Чӑваш тӗррипе капӑрлатнӑ хайхисене.
Те ҫыннисем кая юлса аталанса пыраҫҫӗ-и, те аптӑратас тесе ытлашшипех аптӑратнӑ-ши: анчах ҫара ӳтлӗ пикене чӑваш тӗррипе сӑрмакланине ырласа йышӑннине хальлӗхе асӑрхамарӑм.
Фейсбукрисенчен пӗри, Юрий Федоров, ку фестивале ҫапларах хакланӑ: «Эпӗ тӗлӗнмеллипех тӗлӗнтӗм», — сӑмаха вӑл жаргонпа усӑ курса вырӑсла каланӑ. Унӑн пӗлтерӗшне чакарас мар тесе цитатӑнах илсе кӑтартам: «Я прифигел». Унтан вӑл ҫапларах ҫырать: «Сцена ҫинчи ҫара кӑкӑр — пирӗн тренд иккен.
Красноармейски районӗнчи Культура ҫуртӗнче шкул ачисем хушшинче Трак ен сӑвӑҫин Николай Ершов-Янгерӑн пултарулӑхне халалласа «Кашни сӑмахӗ — чун хӗлхемӗ» илемлӗ вулакансен конкурсӗ иртнӗ. Н. Ершов — Раҫҫей журналисчӗсен, Чӑваш писателӗсен союзӗсен тата Композиторсен ассоциацийӗн пайташӗ. 15 кӗнеке авторӗн сӑввисемпе вырӑнти композиторсем 150 ытла юрӑ кӗвӗленӗ.
Конкурса 3–11-мӗш классенче вӗренекен 68 ача хутшӑннӑ. Вӗсен пултарулӑхне тӳресен председателӗ пулса Николай Ершов хӑй хакланӑ. Илемлӗ вулакансене ӳсӗме кура виҫӗ ушкӑна пайласа хакланӑ: 3–5, 6–8, 9–11-мӗш классенче вӗренекенсем.
Николай Ершов ҫӗнтерӳҫӗсене преми тата кашни хутшӑнакана хӑйӗн кӗнекисене парса хавхалантарнӑ.
Конкурса Чӑваш наци конгресӗн Красноармейски районӗнчи уйрӑмӗ йӗркеленӗ.
Тӗмен тӑрӑхӗнчи чӑвашсен «Тӑван» ассоциацийӗ нумаях пулмасть хӑйӗн 25 ҫулхине паллӑ тунӑ. Ҫавна май унта «Бичуринские чтения: история, культура и религия чувашей» (чӑв. Бичурин вулавӗсем: чӑвашсен историйӗ, культури тата тӗнӗ) ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртнӗ.
«Тюменская область сегодня» (чӑв. Тӗмен хутлӑхӗ паян) интернет-хаҫат хыпарланӑ тӑрӑх, унта ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчи кӑна мар, ытти патшалӑхри хӑнасем те хутшӑннӑ.
Виҫӗ кунлӑ форум Горьковка ялӗнчи шкулта чӑваш культурипе уҫӑ урок ирттернипе уҫӑлнӑ. Тепӗр кун Тӗменти культура институтӗнче Бичурин вулавне пуҫтарӑннӑ. Ҫав кунах чӑваш эстрада артисчӗсем те хутшӑннӑ концерт иртнӗ. Виҫҫӗмӗш кун Тобольскри Декабристсен урамӗнчи 21-мӗш ҫурт ҫинче (унччен вӑл ҫуртра ял хуҫалӑх колледжӗ пулнӑ) Никита Бичурин китаеведӑн асӑну хӑмине уҫнӑ. Барельеф ҫине ҫапла ҫырса хунӑ: «Здесь в Знаменском монастыре жил и преподавал в Тобольской духовной семинарии (1806—1807) великий сын чувашского народа Никита Яковлевич Бичурин (29.08.1777—11.05.1853), в монашестве — архимандрит Иакинф, выдающийся учёный востоковед, один из основоположников российского китаеведения» (чӑв.
Паян ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗнче Халӑхсен туслӑхӗн ҫуртне тӑвасси пирки хушу тухнӑ. ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ЧР Министрсен Кабинетне ҫак ҫурта пурлӑх пама хушнӑ.
Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗ унччен Раҫҫей патшалӑх социаллӑ университечӗ пулнӑ ҫӗрте уҫӑлӗ. Правительство ҫӗнӗ ҫурта ӗҫлеме май туса памашкӑн хыснари укҫа-тенке пӑхса тухӗ.
Ку – республикӑшӑн пӗлтерӗшлӗ пулӑм. Вӑл Чӑваш Енре кӑна мар, Раҫҫейре те пурӑнакан халӑхсен культурине, чӗлхине упрас тӗлӗшпе нумай ӗҫлӗ.
Халӑх юррине шӑрантаракан 40 юрӑҫ чӳк уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шупашкарти педагогика университечӗн ӳнер тата музыка вӗрентӗвӗн факультечӗн сцени ҫине тухнӑ. Конкурса хутшӑнас шухӑшлисем 14 районти 60 солист тупӑннӑ. Анчах финала пурте лекеймен.
Халӑх юррисене пухнӑ тата вӗсене юрланӑ Ираида Вдовина ячӗллӗ конкурса Халӑх пултарулӑхӗн республикӑри центрӗ И.Я. Яковлев ячӗллӗ ЧППУпа пӗрле ирттернӗ. «Ай, юрлар-и!» регионсем хушшинчи конкурса кӑҫал улттӑмӗш хут ирттернӗ.
Конкурса икӗ номинаципе йӗркеленӗ: «Студенты специальных музыкальных учебных заведений» (чӑв. Ятарлӑ музыка вӗренӳ заведенийӗсен студенчӗсем) тата «Любители народной песни» (чӑв. Халӑх юррине юратакансем). Юрласа ӑмӑртакансене Михаил Кондратьев музыковед, ӳнер пӗлӗвӗн докторӗ, Чӑваш гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн пай пуҫлӑхӗ; «Классика» юрӑ капеллин дирижер-хормейстерӗ, Шупашкарти Ф. Лукин ячӗллӗ ача-пӑча шкулӗн хор уйрӑмӗн ертӳҫи Александра Васильева; Александр Осипов музыковед; Шупашкарти Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищин преподавателӗ Светлана Лаврентьева; Республикӑри халӑх пултарулӑх центрӗн пай пуҫлӑхӗ Светлана Тяхмусова; Ҫӗрпӳ районӗнчи культура аталанӑвӗн центрӗн пуҫлӑхӗ Светлана Смирнова тата Ирида Вдовинан хӗрӗсем — Рива Захаровапа Луизы Березнева — хакланӑ.
Ҫак йӗркесене ҫырас шухӑшпа аппалана пуҫласан чӑвашсен паллӑ артистки Тани Юн ҫырнӑ асаилӳ кӗнеки алла лекрӗ. Уҫкаларӑм та шартах сикрӗм: пӗр сыпӑкне «Аса илес килменнисем» тесе ят панӑ. Ҫакӑ мана тарӑн шухӑша ячӗ, чылай вӑхӑт канӑҫ памарӗ. Тем те пулать пурнӑҫра, мӗн тӳснине аса илсен йывӑр шухӑшсем капланса килсе ҫын чӗрине пусарса асаплантараҫҫӗ.
Аллӑ ҫул ытла театрта ӗҫлерӗм, иртнӗ вӑхӑтри пурӑнӑҫ сыпӑн-сыпӑкӑн кинори пек куҫ умӗнчен вӗлтлете-вӗлтлете иртме пуҫларӗ. Анчах та ман пурнӑҫра аса илес килменни пулман та тейӗн, пулнӑ пулсан та аса килмеҫҫӗ вӗсем. Пурнӑҫри лайӑх пулӑмсем, телейлӗ самантсем пуҫра явӑнаҫҫӗ, вӗсем ҫинчен каласа парас килет. Ҫавӑнпа кӗнеке ятне (паллах, пиҫсе ҫитсе ҫут тӗнче курма пултарсан) аса илӳсем мар, аса килнисем тесе калас килет.
1930 ҫулсен пуҫламӑшӗнче ялти шкула тӑхӑр ҫул тултарнӑ ачасене ҫеҫ илнӗ. Эпӗ вара ҫичӗ ҫултах вӗренме пуҫланӑ. Ку ҫапларах пулса тухрӗ. Манӑн аттен шӑллӗн ывӑлӗ, манран тӑватӑ ҫул аслӑрах Петӗр пичче, пӗррехинче мана хӑйӗнпе шкула илсе кайрӗ.
Шупашкарти гидроэлектростанци хӑйӗн ҫуралнӑ кунӗпе Ҫӗнӗ Шупашкарти инвалидсене чысланӑ. Анчах унччен вӗсем сусӑрсем валли пултарулӑх конкурсӗ йӗркеленӗ.
Ҫиччӗмӗш хут йӗркелекен ӑмӑртӑва кӑҫал Ҫӗнӗ Шупашкарти инвалидсен пӗрлешӗвӗн 35 пайташӗ хутшӑннӑ. Вӗсенчен хӑшӗсем конкурса кашни ҫулах хутшӑнса пынӑ. Ҫапах та хальхинче тӳресем анлӑ сарӑлнӑ техникӑпа хатӗрленӗ ҫӗнӗ ӗҫсене хаклама пултарнӑ: тӗрӗ, шӑрҫаран тӗрленӗ хатӗрсем, ҫыхнӑ япаласем, йывӑҫа касса ӑсталанисем, оригами (хӑмаран хатӗрленӗ ӗҫсем), живопсиь, графика. Сусӑрсем декупаж (япаласене ӳкерчӗпе тата орнаментпа илемлетни), канзаши (чечеке яппунсен мелӗпе хатӗрлесси), тильда (алӑпа ӑсталанӑ пуканесем) мелӗпе те ӑсталаҫҫӗ.
Ҫӗнтерӳҫӗ ята кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут ӗнтӗ Тамара Андреева ҫӗнсе илнӗ. Парнесене Надежда Зайкова тата Алексей Городнищев те тивӗҫнӗ. Ӑмӑртӑва хутшӑннисене тӗрлӗ номинаципе те хавхалантарнӑ.
Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче кӑнтӑрла иртни 2 сехетре Шупашкарти Литература музейӗнче Уйӑп Мишши ҫурланӑранпа 105 ҫул ҫитнине асӑнса литература каҫӗ иртмелле.
Михаил Шумилов 1911 ҫулта чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Мӑштавӑшра ҫуралнӑ. Шупашкарти коммуна шкулӗнче, унти педагогика техникумӗнче тата Чулхулари педагогика институтӗнче вӗреннӗ. Вӗрентекенте те ӗҫленӗ, «Сунтал» журналта редакторӑн ҫумӗ тата яваплӑ секретарӗнче тӑрӑшнӑ, Чӑваш Енри писательсен пӗрлешӗвӗн правленийӗн председателӗнче тимленӗ, «Тӑван Атӑл» литература альманахӗнче тӑрӑшнӑ.
Уйӑп Мишшин пӗрремӗш сӑввисем 1925 ҫулта «Канаш», «Ҫамрӑк хресчен» хаҫатсенче тата Мускаври «Ӗҫлекен сасси» журналсенче ӗҫленӗ. Тепӗр пилӗк ҫултан унӑн пӗрремӗш кӗнеки кун ҫути курнӑ.
Юбилея халалланӑ каҫра «Илӗртӳллӗ инҫет» курав уҫмалла.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Николай Ишентейӗн суйласа илнисем пӗр кӗнекере кун ҫути курнӑ. «Суйласа илнисем» ят панӑскере ҫыравҫӑн тӗрлӗ ҫулта ҫырнӑ хайлавӗсем кӗнӗ. Вӗсенче автор нравственность, юратупа туслӑх, тӑван тавралӑха юратас темӑсене хускатнӑ.
«Тӗрӗллӗ ҫыру тӗлӗнтермӗшӗсем» хайлава Н. Ишентей 2005 ҫултах ҫырнӑ, «Ташлакан купӑса» — 2006-мӗшӗнче, «Чарусӑр мечӗке» — 2007-мӗшӗнче, «Хаваслӑ кӑлтӑрмача» — 2009-мӗшӗнче.
Николай Ишентей – Ҫеҫпӗл Мишши премийӗн лауреачӗ, 20 ытла кӗнеке авторӗ. Вӑл ачасем валли кӑна мар, аслисем валли те ҫырать. Унӑн ӗҫӗсем «Чи вулакан кӗнеке» республикӑри конкурсра та пӗрре кӑна мар ҫӗнтернӗ. Ҫыравҫӑ Кашкар Махмучӗ ячӗллӗ кӑҫалхи ӑмӑртӑвӑн чӑваш тапхӑрне те хутшӑннӑччӗ.
Чӳк уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Халӑх пултарулӑхӗн республикӑри центрӗнче (вӑл Трактор тӑвакансен культура керменӗнче вырнаҫнӑ) харӑсах икӗ мероприяти иртмелле. Юрлакан ушкӑнсем ҫав кун
«Хавхаланса юрлать чӗре» республикӑри фестиваль-конкурсра хӑйсен пултарулӑхне кӑтартӗҫ, хореографи ушкӑнӗсем — «На Волге широкой…» (чӑв. Аслӑ Атӑл шывӗнче...) ятлинче. Мероприятие Халӑх пултарулӑхӗн центрне йӗркеленӗренпе 80 ҫул ҫитнӗ ятпа ирттереҫҫӗ.
Фестивале 19 районти тата Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкарти 33 ушкӑн хутшӑнмалла.
«Хавхаланса юрлать чӗре» республикӑри фестивальне юрлакан ушкӑнсене зонӑри тапхӑрпа юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен тытӑнса 30-мӗшӗччен суйланӑ. Унта 38 хор тата 41 вокал ансамблӗ хутшӑннӑ. Ҫавӑнта суйласа илни чи лайӑх ушкӑнсем гала-концертра куракана савӑнтарӗҫ.
-2.7 °C