Эрнекун, авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, каҫ кӳлӗм 17 сехет те 15 минутра эсир ӑҫта пулатӑр, мӗн тӑватӑр? Сирӗн ҫывӑхра телевизор, компьютер е смартфон пулсан телекурӑмӑн «Культура» каналне тупмашкӑн тӑрашсах сӗнетӗп. Шӑп ҫав вӑхӑтра унта «Письма из провинции» ярӑмри черетлӗ кӑларӑм, документлӑ фильм пуҫланать. Ку ярӑм «Культура» каналпа 20 ҫул хушши пырать ӗнтӗ. Пӗринче унта Хусан пек пысӑк хулапа паллаштараҫҫӗ, тепринче – районпа‑округпа, виҫҫӗмӗшӗнче – тинӗсри утравпа е пӗчӗкҫӗ ялпа. Ку хутӗнче ӳкерӳ ушкӑнӗ Тверь облаҫӗн Бологой районӗнчи Денисова Горка (Тенис Сӑрчӗ) ялне ҫитсе килнӗ.
Ҫак ял пирӗншӗн мӗнпе кӑсӑклӑ-ха? Чӑвашсен паллӑ ҫыравҫи, Библин чӑвашла куҫарӑвӗн тӗп редакторӗ Ева Николаевна Лисина ҫу уйӑхӗсене (вӑтӑр ҫул ӗнтӗ) ҫак ялта ирттерет. Кӑшт ӗлӗкрех Ева Лисина пиччӗшӗн Геннадий Айхи поэтӑн ҫуллахи «резиденцийӗ» те ҫак касрах пулнӑччӗ. Вӗсен чӑваш, вырӑс тата тӗнче литературине илем кӳрекен чылай хайлавӗ шӑпах ҫавӑнта ҫуралнӑ е тӗвӗленнӗ.
Эпир сирӗнпе курма тӑрӑшакан фильмӑн сӑнарӗсем: Тенис Сӑртлӑхӗ, Ева Лисина тата унӑн кӳршисем Евгения Гребеневӑпа Лев Иванов.
Чӑваш патшалӑх пукане театрӗнче Уильям Шекспир трагедийӗ тӑрӑх лартнӑ «Король Лир» спектакле ҫамрӑксемпе аслисем те курма пыраҫҫӗ. Кун пирки культура учрежденийӗнче пӗлтереҫҫӗ.
Иртнӗ канмалли кунсенче вара театрта Мускаври театр критикӗсем: Художествӑсен Раҫҫейри академийӗн хисеплӗ членӗ, Раҫҫейри театр ӗҫченӗсен союзӗн членӗ Дмитрий Родионов тата Александр Вислов театровед, драматург, «Ылтӑн маска» эксперт канашӗн председателӗ пулнӑ.
«Питӗ тивӗҫлӗ, тарӑннӑн», — хакланӑ ӗҫе Александр Вислов.
«Король Лир» спектакле Пукане театрӗнче 2023 ҫулта лартнӑ. Рольсене чӑваш халӑх артистки Елена Хорькова, Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗсем Алина Каликова, Юрий Филиппов тата Эльвира Соколова, Николай Соколов артистсем калӑплаҫҫӗ.
Спектаклӗн режиссёр-постановщикӗ — Калмӑк Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Борис Манджиев. Художникӗ-сценографӗ – Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ художникӗ, «Ылтӑн маска» театр премийӗн лауреачӗ Эмиль Капелюш. Пуканесен художникӗ — Юрий Сучков. Юлашкинчен асӑннӑ икӗ ӑста — Питӗр хулинчен.
Чӑваш ӳнерӗнче Олег Иванович Прокопьев (1968 ҫ.ҫ.) тахҫанах палӑрнӑ. Вӑл паллӑ журналист, пултаруллӑ поэт. Унӑн сӑввисем 2008 ҫулта «Шыв ҫинчи сар хӗвел ҫутипе» кӗнекинче тата 2013 ҫулта «Чӑваш поэзийӗн антологийӗнче» пичетленнӗ, интернетра тухнӑ.
Олег Прокопьевӑн пичете хатӗрленӗ «Чӑвашӑм, пурӑн» кӗнеки «Кая хӑварнӑ сӑвӑсем» ятлӑ пӗтӗмлетсе хаклакан хайлавпа уҫӑлать. Сӑвӑ кая юлать-и? Лайӑх сӑвӑ ӗмӗрсем пурӑнать. Сӑввисем ҫынна «ҫунат хушса вӑй панине» кунтах каланӑ-ҫке! Апла-тӑк, пӗртте кая юлман.
Сӑвӑсене ултӑ ушкӑна уйӑрса панӑ. Вӗсем пӗлтерӗшлӗ, мӗн ҫинчен ҫырнине пай ячӗсенченех пӗлме пулать: «Ялти ӳкерчӗксем»; «Юрату тата ырату»; «Тӗрӗслӗх шыравӗ»; «Тивӗҫ»; «Юратупа эс килтӗн тӗнчене» (кил-йышри ҫывӑх ҫыннисене халалланисем); «Витӗркуру».
Юрӑ хывма ӑсталанӑ сӑвӑсене уйрӑм кӗртнӗ. Жанр тӑрӑх йӗркелес пулсан, «Сӑвӑсем» (шурӑ сӑвӑ, ирӗклӗ сӑвӑ, эреш сӑвӑ, акросӑвӑ, ода тата ыт.), «Уйланӑшсем» (баллада); «Юрӑсем» (романс, гимн, марш, такмак...) темеллеччӗ. Тема (мӗнтел) тӑрӑх йӗркеленӗ пайсенче маларах ҫырнисем пур пулсан та, XXI ӗмӗрте ҫырнӑ хайлавсем нумаййине кура Олег Прокопьева ҫак ӗмӗр поэчӗ тетӗп.
Чӑваш академи драма театрӗнче Иван Тургенев пьесипе лартнӑ «Пӗр уйӑх ҫеҫ пӗрле» премьерӑна йыхравлаҫҫӗ. Вӑл ӗҫе куракансем авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче хаклайӗҫ.
Театрта пӗлтернӗ тӑрӑх, ку — Раҫҫейри театр ӳнерӗн институтне (ГИТИС) пӗтернӗ Дмитрий Миронов ҫамрӑк режиссерӑн асӑннӑ учрежденири пӗрремӗш ӗҫӗ.
«Спектакль лартма пьеса шыранӑ чухне Тургеневӑн хайлавӗ чӑваш халӑхӗшӗн ҫывӑх пек туйӑнчӗ. Камит пек ҫырнӑ пьесӑна спектакле калӑпланӑ май тата та тарӑнлатрӑмӑр, тӗп геройсен хуйхи-суйхине, шухӑшлавне анлӑрах уҫса пама тӗллев лартрӑмӑр», — каласа кӑтартнӑ режиссер.
«Пӗр уйӑх ҫеҫ пӗрле» спектакле Светлана Зверева ӳнерҫӗ илемлетнӗ. Декорацисене ытларах тимӗрпе кантӑкран ӑсталанӑ», — хыпарланӑ театрта.
Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ Наци коллективӗсен Пӗтӗм Раҫҫейри форумне хутшӑннӑ. Вӑл Ставрополь хулинче иртнӗ. Ларӑва Ю.М. Лермонтов ячӗллӗ Ставропольти академи театрӗнче пуҫтарӑннӑ.
Форум кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут иртнӗ. Чӑваш Енрен кӑҫалхине юрӑпа ташӑ ансамблӗн гастрольпе концерт ӗҫӗ-хӗлӗ енӗпе иртекен менеджерӗ Леонид Антонов хутшӑннӑ.
Сӑмах май каласан, пултарулӑх коллективӗ «Мы – Россия» (чӑв. Эпир — Раҫҫей) проекта хутшӑннӑ. «Хамӑр тӑван ҫӗршывӑмӑрпа мӑнаҫланатпӑр» концерт программипе ушкӑн Ижевск, Ҫыранҫи Чаллӑ, Киров тата Чистополь хулисен сценисем ҫине тухнӑ.
Чӑваш Енри Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗ «Играем в куклы» (чӑв. Пуканелле вылятпӑр) наци пуканисен республика шайӗнчи конкурсене ирттерет. Унта 10-18 ҫулсенчи ачасене хутшӑнма чӗнеҫҫӗ.
Кун пек конкурса унта пуҫласа ирттереҫҫӗ. Наци тумне тӑхӑнтартнӑ пуканесем халӑхсен хӑйне евӗр культурипе паллашма май парӗҫ. Этнокультура проектне виҫӗ номинаципе ирттерӗҫ: «Наци тумӗллӗ автор пукани», «Хальхи вӑхӑтри наци тумӗллӗ пукане», «Йӑлана кӗнӗ наци тумӗллӗ пукане».
Заявкӑсене юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗччен йышӑнӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене юпа уйӑхӗн 14-мӗшӗнче 11 сехетре чыслӗҫ.
Авӑн уйӑхӗн 21-22-мӗшӗсенче Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче «12» драмӑна кӑтартӗҫ. Ӑна паллӑ режиссер Никита Михалков ертсе пыракан Театр тата кино центрӗ хатӗрленӗ.
Никита Михалков Шупашкара ҫитнӗ ӗнтӗ. Спектакльте вӑл хӑй те вылять. Ҫавӑн пекех сцена ҫине Раҫҫей халӑх артисчӗсем Николай Бурляев, Владимир Долинский тата Сергей Степанченко тухӗҫ. Паллӑ режиссер Наци музейне ҫитсе курнӑ, ӑна Раҫҫейӗн тӗрленӗ карттине кӑтартнӑ. Экскурсие ЧР культура министрӗ Светлана Каликова ирттернӗ.
Авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Театр ӗҫченӗсен союзӗ 80 ҫулхине уявланӑ. Савӑнӑҫлӑ мероприяти Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче иртнӗ. Сцена ӑстисене тата вӗсене кулленхи ӗҫре пулӑшса пыракансене союзӑн юбилейӗпе саламлама тӗрлӗ шайри тӳре-шара, депутатсем хутшӑннӑ.
Театр ӗҫченӗсен пӗрлешӗвне пирӗн республикӑра 1943 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче йӗркеленӗ. Пӗрлешӗве артистсене ҫеҫ мар, театрӑн ытти ӗҫченне те илеҫҫӗ. Союза паян Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗ Сергей Павлов ертсе пырать.
Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалласа Хусанта ҫавра сӗтел иртӗ. Мероприятие Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ, Хусанти федераци университечӗ тата Тутарстанри наци библиотеки авӑн уйӑхӗн 21-22-мӗшӗсенче пӗрле пулса ирттерӗҫ.
«Гений места. Технология работы с наследием И.Я. Яковлева в современных архивах, музеях и библиотеках» ятлӑ регионсем хушшинчи ҫавра сӗтел Н.И. Лобачевский ячӗллӗ ӑслӑлӑх вулавӑшӗнче иртӗ.
Унта Чӑваш Енӗн культура министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Татьяна Казакова, Тутарстан культура министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Юлия Адгамова, Хусанти федераци университечӗн ӑслӑлӑх енӗпе ӗҫлекен проректорӗ Дмитрий Таюрский, музейсемпе архивсен, вулавӑшсен ӗченӗсем хутшӑнӗҫ.
Чӑваш Ен модульлӗ хӑна ҫурчӗсем тӑвассине эпир унччен пӗлтернӗччӗ-ха. Ҫавна валли федераци хыснинчен пирӗн республикӑна тата 130 миллиона яхӑн тенкӗ килӗ. Маларах Чӑваш Ене 178,5 миллион тенкӗ килсе ҫитнӗ.
Модульлӗ отельсем тума ҫӗршыври 58 региона 2023-2024 ҫулсенче 10 миллиард тенкӗ укҫа уйӑрса парӗҫ. Ҫав шутран 130 миллионӗ пирӗн республикӑна лекӗ: 46,4 миллионне кӑҫалах парӗҫ, 83,4 миллионне — килес ҫул.
Эпир маларах асӑнса хӑварнӑ 178,5 миллион тенкӗпе Канаш районӗнче «Малинка 7/12» комплекс хута яма палӑртнӑ. Унта йывӑҫ ҫинче пӗчӗк пӳртсем тӑвасшӑн.
+24.3 °C