Республикӑри ача-пӑча вулавӑшӗ тата республикӑн Культура министерстви пӗр шухӑшлӑ пулса «Чи вулакан ҫемье» конкурс ирттернӗ. Ӗнер унӑн ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ. Вӗсене темиҫе номинаципе хакланӑ.
«Чи вулакан ҫемье» номинацинре Красноармейскинчи Григорьевсен ҫемйи ҫӗнтернӗ. Иккӗмӗш вырӑна Йӗпреҫри Емельяновсем, виҫҫӗмӗшне Ҫӗмӗрле районӗнчи Турханти Красновсем тухнӑ. «Ҫемье вулавӗн йӑлине сыхласа хӑварнишӗн» номинацире малти виҫӗ вырӑна Андреевсем (Канаш хули), Леонтьевсем (Элӗк), Захаровсем (Шупашкар) пайланӑ. Кунсӑр пуҫне ытти номинаци те пулнӑ.
Сӑнсем (14)
Иртнӗ кунсенче Трак тӑрӑхӗнчи шкулсенче истори, географи тата общество пӗлӗвӗ вӗрентекенсен ушкӑнӗ — 18 вӗрентекен — Чӑваш Республикипе юнашар вырнаҫнӑ кӳршӗ Мари ел Республикин шӗкӗр хулине ҫул тытнӑ. Йошкар-Олара вӗсем хула центрӗнче ҫӗкленекен ҫӗнӗ архитектура микрорайонне ҫитсе курнӑ, тӗрлӗ паллӑ вырӑнсенче экскурсире пулнӑ.
Вӗрентекенсене уйрӑмах ҫармӑссем хӑйсен тӗп хулин историне, унпа ҫыхӑннӑ паллӑ ҫынсен ячӗ-шывне ҫӗклеме тӑрӑшни кӑмӑла кайнӑ тата Европа шайӗнче тӑракан архитектура ҫурчӗсемпе парксем, урамсемпе лапамсем ҫӗклеме вӑй-хал ҫитерни тӗлӗнтернӗ. Экскурсие йӗркелекенӗ — районти методика пӗрлешӗвӗн ертӳҫи, Красноармейски шкулӗн истори вӗрентекенӗ Илларионова Л.Ю.
Вӗрентекенсем ҫак хулана районти шкул ачисене те килсе кӑтартсан вӗсен пӗлӳпе тавракурӑм шайӗ ӳсессе палӑртрӗҫ.
Сӑнсем (65)
Трак тӑрӑхӗнчи шкулсенче пилеш пухасси йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ — ак ҫак кунсенче те Красноармейскинчи вӗренӳ учрежденийӗ таврашӗнче ӳсекен пилеш йывӑҫҫисем тавра шкул ачисем пухӑнчӗҫ. Ӗҫе ертсе пыраканӗсем — С.Н. Дмитриева класс ертӳҫи тата социаллӑ педагог М.И. Кириллова.
10-мӗш класра пӗлӳ пухакансем пилеш пухма уроксем хыҫҫӑн пуҫтарӑннӑ. Ӗҫ кал-кал пынӑ май тупӑшӗ те сахал мар — патшалӑх валли вӗсем пурӗ 50 килограмма яхӑн пуҫтарма ӗлкӗрнӗ.
Пилеш йышӑҫӗ пирӗн тӑрӑхра сахал мар ӳсет. Ятарласа лартнисем те чылай тӗл пулаҫҫӗ — ара чӑваш тӗнче курӑмӗпе ҫак йывӑҫран усал-тӗсел те хӑрать-ҫке. Ҫӳллӗшпе пилеш 20 метра яхӑн ӳсме пултарать. Ҫупа ҫӗртме уйӑхӗнче чечеке ларать те ҫырлисем — сапакӑн-сапакӑн пухӑннисем — авӑн-юпа уйӑхӗсенче пиҫеҫҫӗ.
Ҫӗртмен 27-мӗшӗнче республика ҫулӗ-йӗрӗнче 5 пӑтӑрмах таранах тухнӑ пулнӑ, вӗсенче 6 ҫын аманнӑ. Тӗслӗхрен, ҫав кун 8:15 сехетсенче Ҫӗрпӳ–Красноармейски ҫул синче «Лада-211440» урапапа пыракан 53 ҫулхи водитель хирӗҫле ҫул ҫине тухнӑ пулнӑ. Вӑл иккен хӑйӗн умӗнче пыракан «ГАЗ-271211» урапана иртсе каясшӑн пулнӑ. Анчах «Газель» ҫул тӑваткӑлӗнче сулахай еннелле пӑрӑнма тытӑннӑ, ҫапла вара «Ладӑпа» ҫапӑннӑ.
Сиксе тухнӑ пӑтӑрмахра ҫӑмӑл урапа ҫинче ларса пыракан 30 ҫулхи хӗрарӑм тата 2 уйӑхри ача сусӑрланнӑ пулнӑ. Иккӗшне те вӗсене васкавлӑ пулӑшупа пульница леҫнӗ. Кунта, паллах, «Лада» машинӑн водителӗ айӑплӑ — ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн йӗркипе ҫул тӑваткалӗнче ытти машинсене хӑваласа иртсе кайма юраманни пирки маннӑ-тӗр.
Ҫӗнӗ Шупашкарти Силикат урамӗн таврашӗнче вырнаҫнӑ чарӑну ҫывӑхӗнче 15:15 сехетре тата тепӗр пӑтӑрмах сиксе тухнӑ пулнӑ. Кунта ҫул ҫине кӗтмен ҫӗртен сиксӗ тухнӑ 10 ҫулхи хӗрача урапан кустӑрми айне лекнӗ иккен. 50 ҫулхи Шупашкар ҫынни ҫул-йӗрте шӑпӑрлана асӑрхасан тӳрех чарӑнма хӑтланнӑ, ҫав ҫавах инкекрен хӑтӑланасси пулайман.
Паян, ҫӗртмен 7-мӗшӗнче, республикӑра пурӑнакан Татьяна Викторова ҫул ҫинче кӑсӑклӑ пулӑм асӑрханӑ имӗш. Ирхи 6 сехетре вӑл маршрутлӑ «ГАЗелпе» Красноармейскинчен Шупашкара килнӗ пулнӑ. Сасартӑк ҫул урлӑ пӑши, кайран хир сысни чупса иртнӗ.
— Пикшик ялне ҫитсе пынӑ чухне пире хирӗҫ пӑши сиксе тухрӗ. Вӑрманта пурӑнакан чӗрчун асфальт ҫине тухма хӑяймарӗ. Хӑнӑхманнине пула пӗр вӑхӑт пӑшин урисем асфальт ҫинче шума пуҫларӗҫ. Ҫавах та вӑрманти чӗрчун ҫул урлӑ каҫса кайма ӗлкӗрчех. Инҫех мар пӑши ҫурине те курма май лекрӗ.
«Присурский» заповедник пуҫлӑхӗн ҫумӗ Александр Дмитриев ҫак пулӑма вӑрмансенче вӑрӑмтуна йышлӑн ӗрченипе ҫыхӑнтарать. Вӗсенчен хӑтӑлас тесе чӗрчунсем урапасем чупакан ҫул-йӗр ҫине те чупса тухаҫҫӗ иккен.
Мӑн Шетмӗ тӑрӑхӗнчен паллӑ ҫынсем сахал мар тухнӑ. Ҫав йышра литературӑпа ӳнерте палӑрнисем те. Вӗсен шутне Четрикре ҫуралса ӳснӗ Николай Петрович Петрова кӗртетпӗр. Вӑл учитель пулнӑ — шкулсенче ачасене вӗрентнӗ, директорта ӗҫленӗ. Ҫав хушӑрах поэзи пахчинче ырми-канми вӑй хунӑ. Ӑна эпир чӑннипех те поэт-публицист е гражданла лирика сӑвӑҫи тетпӗр.
Мӑн Шетмӗри вӑтам шкулта Николай Петрова асӑнса литература каҫӗ иртрӗ. Ку икӗ пулӑмпа сӑлтавланнӑ: ҫӑвӑн 19-мӗшӗнче учитель-сӑвӑҫ ҫуралнӑранпа 60 ҫул тултарчӗ тата ҫӗртмен 23-мӗшӗнче вӑл пирӗнтен уйрӑлса кайнӑранпа виҫӗ ҫул ҫитет. Питӗ шел, мал ӗмӗтлӗ ҫынӑн кун-ҫулӗ кӗске килчӗ, хӑйӗн сумлӑ юбилейне паллӑ тӑваймарӗ.
Тӗлпулӑва шкул директорӗпе А.И. Васильевпа С.М. Назарова вӗрентекен ертсе пычӗҫ, унта шкулти 5, 7, 8-мӗш классенче вӗренекенсем пухӑнчӗҫ. Районти Н. Янкас ячӗллӗ литературӑпа ӳнер тата культура пӗрлӗхӗн правлени пайташӗсем пиллӗкӗн килнӗ. Красноармейскинчи вӑтам шкулти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен В.
Красноармейскинче Бавари Ҫӗрӗн Лапперсдорф общинин (районӗн) делегацийӗ пулса курчӗ.
Ун йышӗнче — 19-ӑн, ҫав шутра Эрих Доллингер бургомистр мӑшӑрӗпе — Йоханнапа тата Ханс Тодт альтбургомистр мӑшӑрӗпе — Каролинӑпа, ыттисем — община парламенчӗн депутачӗсем, хуҫалӑхсен, вӗрентӳ, культура, коммуналлӑ организацисен ертӳҫисем. Ҫулҫӳреве икӗ ен туслӑх кӗперне хывнӑранпа 20 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Делегацине Трак вӑтам шкул вӗренекенӗсемпе вӗрентекенӗсем ҫӑкӑр-тӑварпа, чӑваш сӑрипе тата юрӑпа тарават кӗтсе илчӗҫ.
Шкул директорӗ, ЧР тава тивӗҫлӗ вӗрентекенӗ Г. Юлмасова вӗрентӳ учрежденийӗн ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарчӗ. «Эпир чылай проекта пурнӑҫа кӗртессипе ӗҫлетпӗр, ҫав шутра нимӗҫ чӗлхине республикӑра анлӑрах сарас енӗпе те. Ку чӗлхене ачасем юратса вӗренеҫҫӗ, ҫӑмӑллӑнах калаҫма хӑнӑхаҫҫӗ. Пирӗн шкулта пӗлӳ илнӗ вунна яхӑн ҫамрӑк хӑйӗн пурнӑҫне Германипе ҫыхӑнтарнӑ. Ачасен пӗр ушкӑнӗ кӗҫех Англире ҫулҫӳревре пулса курать», — пӗлтерчӗ Галина Илларионовна.
Чӑваш апатне — хуран куклине — тутанса пӑхнӑ хыҫҫӑн инҫетри ҫывӑх туссем шкулпа паллашрӗҫ: пуҫламӑш классен пӳлӗмӗсене, этнопедагогика музейне кӗрсе курчӗҫ, «Ачасен Арбачӗн» ӗҫне хутшӑнчӗҫ, ачасене сувенирсем пачӗҫ.
Шупашкар хулин администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Красноармейски ҫак кунсенче Ҫӗнтерӳ кунне палӑртакан хӑйне майлӑ палӑкпа пуянланнӑ. 76 миллиметрлӑ девизи тупине ялти Мухтав монумӗнчӗпе ҫуммӑн вырнаҫтарнӑ.
Тӑван Ҫершывӑн Аслӑ вӑрҫинче тупӑ чи анлӑ усӑ куракан хӗҫ-пӑшалсенчен пӗри пулнӑ. Вӑрҫӑ хыҫҫӑн та вӗсемпе самай хушӑ усӑ курнӑ. Хӑш-пӗр ҫӗршывсенче ҫак кӑрал паянхи кун та тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнса тӑрать.
«Вӑрҫӑ палӑкне Чӑваш Республикине Курган облаҫӗнчен ҫитернӗ. Тупӑна вырнаҫтарас ӗҫ-пуҫ ака уйӑхӗн вӗҫӗнчех пуҫланнӑ. Ҫӗнтерӳ кунӗ тӗлнелле палӑка майлаштарса лартассине вӗҫленӗ», — пӗлтереҫҫӗ хула администрацийӗн пресс-службинче.
Ял таврашӗнче ҫавӑн йышши палӑксене лартасси ӳсекен ӑрӑва паттӑрлӑх туйӑмне ӳстерессе, тӑван ҫӗршыва юратма вӗрентессе, чунӗсенче ҫирӗплетме пулӑшасса шансах тӑрас килет.
Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗн хушӑвӗпе килӗшӳллӗн Красноармейски районӗнчи тата Чӑваш Республикинчи шкулсенче 5-11 классенче вӗренекенсем валли «Улӑп — 2013» уҫӑ тата инҫет вӑйӑ конкурс ирттерме йышӑннӑ. Ӑна Чӑваш чӗлхи кунне тата Раҫҫей халӑх артисчӗ, Чӑваш тата Дагестан Республикисен искусствӑсен тава тивӗҫлӗ деятелӗ, паллӑ чӑваш композиторӗ Ф.М. Лукин ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалланӑ. Конкурса пуҫараканӗсем — В.М.Михайловпа З.П.Михайлова, Пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан Красноармейски шкулӗн вӗрентекенӗсем.
Вӑйӑ-ӑмартӑва Красноармейски районӗнчи тата Чӑваш Республикинчи шкулсенче 5-11 классенче вӗренекенсем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Тулай Чӑвашри шкул ачисене ирӗклех йышӑнаҫҫӗ.
Вӑйӑ конкурса хутшӑнас текенсен http://www.make-test.ru сайта кӗрсе регистрациленмелле. Ҫак вӑйӑ конкурсӑн шывӗ-йӗркипе килӳшӳллӗн пӗр сехет хушшинче 30 ыйтуран тӑракан теста пурнӑҫламалла. Тест ыйтӑвӗсене пӗр хут ҫеҫ хуравлама юрать.
Вӑйӑ-конкурс инҫет майпа 2013 ҫулхи акан 8-мӗшӗпе 21-мӗшӗччен 5-7, 8-9, 10-11 класс ушкӑнӗсенче иртет. Пӗтӗмлетӳ протоколӗ акан 30-мӗшӗччен http://chuvsite.ucoz.ru сайтра курнӑҫланӗ.
Вӑйӑ-ӑмартӑвӑн тулли йӗрке-шывӗпе кунта паллашма пулать.
Трак Енти Нестер Янкас ячӗллӗ литературӑпа ӳнер тата культура пӗрлӗхӗн правленийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртрӗ. Унта 2012 ҫулшӑн Нестер Янкас премине парас ыйтӑва пӑхса тухрӗҫ.
Чӑваш литературипе ӳнерне тата культурине аталантарас енӗпе уйрӑмах палӑрнӑшӑн, 2012 ҫулхи пултарулӑх ӗҫӗнче ҫитӗнӳсем тунӑшӑн Нестер Янкас ячӗллӗ преми лауреачӗн хисеплӗ ятне 2 ҫын тивӗҫрӗ.
1. Чӑвашсен хальхи вӑхӑтри паллӑ ҫыравҫи — Раҫҫей Писателӗсен Союзӗн членӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауреачӗ Николай Петрович Ишентей — 2012 ҫулта Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленсе тухнӑ «Планетӑпа чӗре» ятлӑ сӑвӑсен кӗнекишӗн.
Вӑл 1953 ҫулхи нарӑсӑн 14-мӗшӗнче Красноармейски районне кӗрекен Тури Шурҫырма ялӗнче (халӗ Ҫӗрпӳ районӗ) ҫуралнӑ. Унтах пурӑнать. Красноармейски вӑтам шкулӗ хыҫҫӑн икӗ аслӑ пӗлӳ илнӗ. Ял хуҫалӑхӗнче, вӗрентес ӗҫре, журналистикӑра вӑй хунӑ.
+7.3 °C