Чӑваш наци конгресӗн Красноармейскинчи уйрӑмӗн ӗҫ планӗпе килӗшӳллӗн юпа уйӑхӗн вӗҫӗнче Красноармейски районӗнчи краеведени музейӗнче Культура ҫулталӑкне халалласа «Асамлӑ тӗрӗ-ҫӗвӗ тӗнчинче ӑсталаннӑ Трак ен ҫи-пуҫӗ» темӑпа ал ӑстисен куравӗ уҫӑлчӗ. Чаплӑ курав тесен те йӑнӑш пулмӗ. Курава тӑратнӑ кашни экспонат куҫа илӗртет, чунра ырӑ туйӑм ҫуратать. Курса киленме те, пӑхса тӑранма та май ҫук. Асатте-асаннесен авалхи ҫи-пуҫӗнчен пуҫласа паянхи илемлӗ тумтир таранах паллашма пулать унта. Ҫавсене йӑлтах халӑх алли ӑсталанӑ, тӗрлӗрен тӗрӗ-эрешпе илемлетнӗ. Мӗн чухлӗ ӑсталӑх, пултарулӑх, тӑрӑшулӑх, чӑтӑмлӑх, хастарлӑх, ыркӑмӑллӑх, чунлӑх палӑрса тӑрать ҫав япаласенче. Кашни япали – пысӑк пуянлӑх. Харпӑр хӑй илемлетсе ӑсталанӑ ӗҫсене нимӗнле укҫапа та виҫме май ҫук. Вӗсене ӑшӑ куҫпа та чунпа ҫеҫ хаклама пулать. Кашни япалинех юратса тунӑ. Ҫавӑнпа илемлӗ те вӗсем, ҫавӑнпа чуна тыткӑнлаҫҫӗ те.
Музей ӗҫченӗ Валентина Аркадьевна Тихонова Трак енри ал ӑстисемпе калаҫса, кашни япалишӗн яваплӑха хӑй ҫине илсе ҫак курава йӗркелеме пултарнӑ. Экспонатсене пӗлсе вырнаҫтарнӑ вӑл: эстетика тӗлӗшӗнчен те паха, содержани енчен те пуян.
Паян Чӑваш наци конгресӗнче пысӑках мар ушкӑнпа — пурӗ те 15 ҫынна яхӑн пулчӗҫ — чӑваш чӗлхине мӗнле майпа хӳтӗлеме пуласси тавра калаҫрӗҫ. Тӗп ыйтусем шутӗнче шкулсенче пилӗк кунлӑха куҫнӑ май чӑваш чӗлхипе литературин сехечӗсене чакарма май парас марри тата чӑваш чӗлхине упраса хӑварас тата аталантарас тӗлӗшпе 2–3 ҫулталӑклӑх план хатӗрлеме тытӑнасси пулчӗ.
Ларӑва Валерий Клементьев ертсе пычӗ. Вӑл ЧНК Президенчӗ чӑваш чӗлхин шӑпишӗн пӑшӑрханни пирки пӗлтерчӗ. Чӑн та юлашки вӑхӑтра тӑван чӗлхене «тапӑнни» уйрӑмах уҫӑмлӑн курӑнма тытӑнчӗ — ку шутра шкулсенче вӗренӗве 5 кунлӑха куҫарнӑ май чӑваш чӗлхин сехечӗсене чакарнине те, Шупашкарта спорт канашлӑвӗ умӗн чарӑну ячӗсенче чӑваш чӗлхине «маннине» те илсе кӑтартма пулать. Ҫавӑн пекех Валерий Леонидович ҫакна та палӑртрӗ — иртнӗ Аслӑ Пухуранпа вӑхӑт чылай иртрӗ пулин те вӑл ытларах хут ӗҫӗсемпе пулчӗ имӗш. Халӗ вара, вӑл ыйтусене татса панӑ хыҫҫӑн, ӗҫлеме те вӑхӑт ҫитнӗ.
Егорова Анна Семёновна (вӗренӳ институтӗнче чӑваш чӗлхи кафедрин ертӳҫи) шкулти вӗрентӳпе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсем пирки кӗскен каласа пачӗ.
Юпан 7-мӗшӗнче (ытларикун), Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче чӑваш чӗлхин пуласлӑхӗшӗн пӑшӑрханакансем пухӑнӗҫ. Тӗп ыйту: Федераци шайӗнчи вӗренӳ стандартне (ФГОС) пурнӑҫа кӗртнӗ май чӑваш чӗлхине вӗрентессине епле сыхласа хӑварасси пирки.
Ҫитес ҫултан ФГОС текен япалапа 5-мӗш класра вӗрентме тытӑнмалла, кӑҫал ҫак «тискер» (чӑннипе тискерлӗхӗ ҫук пулӗ-ха, анчах чӑваш чӗлхишӗн тискертен те тискер кайӑк евӗрех пырса килет вӑл) программа 4-мӗш классчен кӑна ҫитнӗ-ха. Ҫавӑнпа та ҫав программӑпа вӗрентме хатӗрленес тесе кӑҫал республикӑри 4 районта (сӑмахран, Элӗк районӗнче) тата темиҫе вырӑс шкулӗнче (тӗслӗх пек Красноармейскинчи шкулсене илес пулать) эксперимент шайӗнче тенӗ пек ялсенче чӑваш чӗлхине вырӑс шкулӗн программипе вӗрентсе, вырӑс шкулӗнче вара чӑваш чӗлхин сехечӗсене пӗтерсе пӑхаҫҫӗ.
Енчен те Тутарстанра тата Пушкӑртстанра ФГОС программине пурнӑҫлас тесе тӑван чӗлхе урокӗсене чакарас вырӑнне урӑх майсем тупаҫҫӗ пулсан пирӗн республикӑн вӗренӳ министерстви тӑван халӑха сӑтӑр туса чӑваш чӗлхин урокӗсене пӗтереҫҫӗ, пӗлӳ парас шая чакараҫҫӗ, тӑван ен культурин сехечӗсене пӗтереҫҫӗ.
Красноармейскинче пуҫламӑш классенче чӑваш чӗлхи вӗрентме пӑрахаҫҫӗ иккен. Ку хыпара илтсен тӗлӗнсе хытса кайма пулать. Суя пуль ку тетӗн. Чӑваш районӗнче чӑвашла вӗрентме чараҫҫӗ те... Ҫук иккен, чӑнах.
Вӗренӳ пайӗнчи канашлу хыҫҫӑн шкул директорӗсем васкасах вӗренӳ программисене улӑштарма васканӑ: вырӑс шкулӗн пуҫламӑш класӗсенче чӑваш чӗлхин пӗр сехетне те хӑварман, чӑваш шкулӗн 5-мӗш класӗнче чӗлхе урокӗсен шутне чакарнӑ. Расписание улӑштарса ҫакма та ӗлкӗрнӗ. Мӗн ку? Мускав хушать-и е хамӑр «ӑсран тайӑлатпӑр»? Е хамӑр хамӑра пӗтеретпӗр? Вӗрентӳ министерстви ирӗк парать пулсан, ку тата та тӗлӗнмелле... Чӑваш халӑхне хирӗҫ тунӑ тӑшман сӑтӑрӗ (диверсийӗ) вырӑнне хума пулать кӑна...
Ҫапла пӗлтерет Красноармейски районӗнчи «Ял пурнӑҫӗ» хаҫат Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ, педагогика ӗҫӗн ветеранӗ, Красноармейски районӗн хисеплӗ гражданинӗ М. Прохоров пирки. Нумаях пулмасть вӑл тӑхӑр вунӑ ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ.
Ҫак паллӑ кун хисеплӗ ватӑн хваттерӗнчен хӑна-вӗрле татӑлмарӗ. М. Прохорова Трак тӑрӑхӗнче пӗлмен-палламан ҫын ҫук та пулӗ. Михаил Прохорович, Тусай ялӗнче ҫуралнӑскер, пӗтӗм кун-ҫулне Трак тӑрӑхӗн аталанӑвне панӑ, паян кун та унӑн шӑпипе, пуласлӑхӗпе интересленсех тӑрать. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вучӗ витӗр тухнӑ вӑл. Мирлӗ пурнӑҫра истори, географи, черчени учителӗнче, Именкассипе Красноармейски вӑтам шкулӗсен директорӗнче, культура пайӗн пуҫлӑхӗнче, райӗҫтӑвком председателӗн ҫумӗнче тӑрӑшнӑ. Ял тата район совечӗсен депутачӗ пулнӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухсан Трак енри ветерансен канашне ертсе пынӑ. Темиҫе кӗнеке авторӗ. Наградӑсем чылай унӑн. М. Прохорова паллӑ кун ячӗпе район администрацийӗн пуҫлӑхӗ А. Шестаков саламларӗ, ҫирӗп сывлӑх, ырӑ кун-ҫул сунчӗ, Раҫҫей Президенчӗ В.
Ҫӗртмен 19-мӗшӗнче Красноармейски районне Италири Сардини хӑнасем ҫитнӗ. Хӑнасене «Хавал» халӑх кӗввин ансамблӗ ҫӑкӑр-тӑварпа, сӑрапа кӗтсе илнӗ. Унтан Италири пултарулӑх ушкӑнне ҫавра сӗтеле чӗннӗ.
Кун хыҫҫӑн «Про Локо Самугео» Трак урамӗсем тӑрӑх утнӑ. Ҫӗнтерӳ паркӗнче вӗсене куракансем чӑтӑмсӑррӑн кӗтнӗ. 20:30 сӗхетре халӑх Итали ҫӗршывӗн кӗввипе тата ташшипе киленме пуҫланӑ. Юлашкинчен хӑнасем картана тӑрса сцена ҫинчен халӑх патне аннӑ. Ҫынсем те чӑтса тӑрайман, хӑнасемпе пӗрле картана тӑнӑ. Чӑваш кӗвви янӑрасан пурте ташша янӑ. Сардинирен килнӗ ансамбль пурин кӑмӑлне те кайнӑ. Кашниех асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗнме тӑрашнӑ.
Каҫхи апатлану хыҫҫан хӑнасем Трак енпе сыв пуллашнӑ.
Сӑнсем (41)
Ҫынсене карас тата ытти ҫыхӑнупа тивӗҫтерекен компанисенчен пӗри (монополипе кӗрешекенсем реклама тесе хакласран хӑшне каламӑпӑр) Шупашкар хулинчи Чапаев поселокне тата Красноармейски салине чӗлкӗмпе оптика линийӗн ҫыхӑнӑвне илсе ҫитернине пӗлтерет. Ун пек меслетлӗ ҫыхӑнупа нумай хутлӑ 77 ҫурта, е 3 пин ытла киле, тивӗҫтернӗ.
Ку вӑл пӗрремӗш проект мар-ха, юлашки темиҫе ҫулта асӑннӑ компани FTTx технологие, тепӗр майлӑ ӑна «киле ҫити оптика» теҫҫӗ, юсаса ҫӗнетесипе ҫине тӑнӑ. Ку меслет оптика чӗлкемне пӗр-пӗр вырӑна илсе ҫитерме май парать иккен. FTTx пулӑшнипе ҫынсем тӗнче тетелне пысӑк хӑвӑртлӑхпа кӗме пултараҫҫӗ, телефон ҫыхӑнӑвӗ те пек аванрах-мӗн, интерактивлӑ телевиденипе те тивӗҫтереҫҫӗ.
«Киле ҫити оптика» технологине хальхи вӑхӑтра Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Улатӑр, Ҫӗмӗрле хулисене, Кӳкеҫ, Вӑрмар, Вӑрнар, Йӗпреҫ поселокӗсене, Муркаш, Ҫӗньял тата Красноармейски ялӗсене ҫитернӗ. Пӗчӗкрех хӑш-пӗр ялсенче те вӑл пур. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 40 километр ҫавӑн пек лини хунӑ пулсан, ҫулталӑк вӗҫлениччен тепӗр 85 километр палӑртнӑ. FTTx технологи ырлӑхне ҫывӑх вӑхӑтра Пӑрачкавпа Етӗрнере пурӑнакансем туйса илӗҫ.
Ака уйӑхӗн 15–30-мӗшӗсенче (ӑна, хутшӑнакансем ыйтнипе, ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗччен тӑсма тиврӗ) пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан Красноармейски шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литератури тата тӑван ен культури вӗрентекенсем В.М.Михайловпа З.П.Михайлова пуҫарнипе, Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗ, Чӑваш Наци Конгресӗн Красноармейски районӗнчи уйрӑмӗ тата Чӑваш патшалӑх символӗсен авторӗн Э.М.Юрьев ӳнерҫӗн Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ ялӗнчи музейӗ-картинӑсен галереййи йӗркеленипе республикӑмӑрти районсем хушшинче «Улӑп-2014: Эпир — Улӑп йӑхӗнчен!» уҫӑ инҫет вӑйӑ конкурс иртрӗ.
Ӑна Культура ҫулталӑкне, Чӑваш чӗлхи кунне, Раҫҫей тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ В.Е. Петров ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Конкурса пурӗ 70 ытла ача ыйтса ҫырни ярса панӑ. Вӑйӑ конкурс ыйтӑвӗсене пур ача та ӑнӑҫлӑ хуравлама пултарнӑ. Ачасен ӗҫӗсенчи тӗп ҫитменлӗхсем ҫаксем: факт тата орфографи йӑнӑшӗсем, хуравсене вырӑсла ҫырни (ку вара вӑйӑ конкурс йӗркипе килӗшсе тӑмасть). Кунсӑр пуҫне пӗр пек тата йӗкӗреш хуравсем те пурччӗ (вӑйӑ конкурс ушкӑнпа хуравламалли маррисен йышши пулин те).
Нумаях пулмасть Красноармейски районӗнчи Пикшик ялӗнче Евгений Скрипкина асӑнса футбол енӗпе уҫӑ турнир иртнӗ. Унта «Классик» (Красноармейски ялӗ), «Ункӑ» (Чутукасси), «Пикшик», (Яманак), «Спартак» (Кӗҫӗн Шетмӗ), «Гигант» (Алманч), «Вольник» (Красноармейски ялӗ), «Пархикасси» (Шупашкар районӗ) ушкӑнсем хутшӑннӑ.
¼ финалта «Вольник» «Пархикасси» командине 2:0 шутпа ҫӗнтернӗ. Кӗҫӗн Шетмӗсем Алманч командине парӑнтарнӑ. Пикшиксем Чатукасси командине ҫӗнтернӗ. «Классик» Яманак спортсменӗсене парӑнтарнӑ.
Ҫурмафиналта Пикшик команди Кӗҫӗн Шетмӗсене ҫӗнтернӗ, «Классик» — «Вольника». Финалта Пикшик команди «Классика» ҫӗнтернӗ. Ҫавна май «Классик» 2-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Пикшик команди турнирта ҫӗнтерӳҫӗ пулса тӑнӑ.
Чи лайӑх хапхаҫӑ ятне Олег Мачехин («Классик») тивӗҫнӗ. Чи лайах тапӑнакан — Максим Иванов. Универсал вӑйӑҫӑ — Михаил Петров (Кӗҫӗн Шетмӗ).
Красноармейски районӗнче ачасемпе ҫамрӑксен общество организацийӗсен «Яковлев хунавӗсем» XIII район фестивалӗ иртнӗ.
Мероприятие районти 11 шкулти организаци хутшӑннӑ. Пурте Мухтав монуменчӗ патне колоннӑпа утнӑ, чечексем хунӑ. Унтан Красноармейски ялӗн тӗп урамӗпе Ҫӗнтерӳ паркне утнӑ. Мероприятие Красноармейски районӗн хисеплӗ ҫынни, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ Михаил Прохорович Прохоров та хутшӑннӑ.
Уявра ташланӑ-юрланӑ, вӑл ташӑ марафонӗпе вӗҫленнӗ. Тӑватӑ номинацире Трак вӑтам шкулӗ, Упи вӑтам шкулӗ, Еншик Чуллӑ шкулӗ ҫӗнтернӗ.
Фестивале хутшӑннӑ ачасен мӗнпур организацисене «Яковлев хунавӗсем» программӑна аталантарнӑшӑн грамотӑсемпе, тав ҫырӑвӗсемпе чысланӑ. Район фестивальне хастар хутшӑннӑшӑн Трак вӑтам шкулӗн вожатӑйне Д.Ф.Ефимовӑна Димплом панӑ.
+7.3 °C