Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ачалăх иртнĕ çурт-йăва

Чĕнет çаплах чĕпписене.

Шур юр ларсан, тухсан çăва,

Кĕрхи кунра е çуркунне —

Кирек хăçан та чун туртать

Çитсе килмешкĕн çав çурта.

Атте-аннен кив пӳртĕнче

Пуçтарăнсассăн ачисем,

Кил хуçисен куçĕсенче

Савăнăçпа телей çиçет.

Хĕвел шевли вылять çуртра

Пурте пĕрле пухăннăран.

Йăмра çинче — курак йăви,

Кашни çулах унта — чĕпсем.

Атте-аннен телей, шăпи —

Вĕсем ӳстернĕ ачасем.

Чĕппи пăрахмĕ йăвине,

Ачи — хăй ашшĕ-амăшне.

Çӳллĕ, çӳллĕ, çӳллĕ ту,

Хăпарасчĕ ту çине.

Чун çунтармĕш юрату,

Ах, тупасчĕ савнине.

Çӳллĕ, çӳллĕ ту çине

Хăпармашкăн йывăр çав.

Чун юратнă савнине

Ах, тупмашкăн йывăр çав.

Çӳлле, çӳллĕ ту çине

Эп хăпарăп пурпĕрех.

Чун юратнă савнине

Эп тупатăп пурпĕрех.

Çӳллĕ, çӳллĕ ту çинчен

Эп анмашкăн пĕлес çук.

Чун юратнă савнирен

Эп нихçан уйрăлас çук.

03.01.07.

Савнă мăшăра

Ун чухне саркайăксем юрлатчĕç,

Çутататчĕ уйăх тӳперен.

Чĕресем пĕр харăссăн тапатчĕç,

Эс мана саватăп тенĕрен.

Унтанпа çур ĕмĕр ытла иртрĕ,

Ватлăх килсе ларчĕ пӳрт умне.

Мăнук хĕрĕ хăнана ак çитрĕ

Хăй саван ламтайĕсем патне.

Кур, çаплах саркайăксем юрлаççĕ,

Çутатать çут уйăх тӳперен.

Чĕресем пĕр харăссăн тапаççĕ

Пĕр-пĕрне саватпăр тенĕрен.

02.01.07

Пĕр чухăн çемье пурăннă. Хăш-пĕр чухне сĕтел çинче пĕр татăк çăкăр та пулман. Анчах та вĕсем пĕр-пĕрне питĕ юратнă: ашшĕпе амăшĕ тата икĕ ывăлĕ. Пĕр-пĕринсĕр пурăнма пултарайман: пĕр-пĕрне хисепленĕ, пулăшнă, пĕр-пĕриншĕн тунсăхланă. Килĕштерсе пурăннипе, пер-пĕрне ăнланнипе вĕсем чухăнлăха çĕнтерсе пынă. Пĕчĕк пӳрчĕ вĕсен таса, тирпейлĕ, хăтлă пулнă.

Пĕррехинче ашшĕпе амăшĕ ĕçе тухса кайсан пиччĕшĕпе шăллĕ пулă тытма кайма шутланă. Пулă вăл тутлă та усăллă апат. Килте нимĕн те çимелли çук чухне — пушшех те.

Акă ачасем пĕве хĕррине çитрĕç. Кивĕ кимĕ çине ларса кĕсменсемпе авăса-авăса пĕве варрине кĕрсе ларчĕç. Кунта шăв-шав çук, пулă лайăх кĕрет. Ачасем вăлтисене шыва ывăтса ĕлкĕреймеççĕ — пулă хыççăн пулă çакланать. Каçхи апат пулчĕ те. Арçын ачасем савăнса çеç лараççĕ. Киле кайма хатĕрленеççĕ. Хавхаланса ларнипе ачасем сисмен те — тӳпене хура пĕлĕтсем сырса илнĕ. Чашлаттарса çумăр çума пуçларĕ, аслати авăтма, çиçĕм çиçме тытăнчĕ. Аслатиллĕ çумăр вăхăтĕнче шыв çинче пушшех те хăрушă иккен. Ниçта тарса пытанма çук, çиçĕм çиçсе куçа шартарать, аслати авăтса чуна çӳçентерет. Ачасем часрах пĕве хĕрринелле ишме пуçларĕç. Çине-çине хум пырса çапнипе кимĕ малалла шумасть, пĕр вырăнта тăнă пек туйăнать. Акă пĕр вăйлă хум килсе çапрĕ те кимме ӳпĕнтерсе ячĕ. Ачасем шыв айĕнче çапкаланчĕç-çапкаланчĕç, ниепле те çиеле ишсе тухаймарĕç. Шыв вăйĕ вĕсене пĕве тĕпне туртса анса кайрĕ. Арçын ачасем малтан шывпа чыхăнчĕç пулсан — халь вара пулăсем пек шывра çăмăллăнах сывлама пуçларĕç. Вĕсем çине пулă сăнлă çынсем пĕрре тĕлĕнсе, тепре шеллесе пăхрĕç. Мĕншĕн тесен пĕве тĕпне лекнĕ çынсем урăх нихăçан та кунтан тухайман. Тухсассăн та çĕр çинче вĕсем нумай пурăнайман. Çакна пĕлсен ачасем чарăнайми макăрма пуçларĕç: «Пире çӳлте аттепе анне кĕтеççĕ, эпир ăçтине те пĕлмеççĕ вĕсем. Паян пулă яшки пĕçерсе çиесшĕнччĕ».

Малалла

Кунта кĕрленĕ пурнăç,

Шавланă урамсем.

Телей, пуянлăх курнă

Тăван çĕрте çынсем.

Хирте ӳстернĕ тырă,

Ĕрчетнĕ выльăхне.

Пит пулнă пурнăç ырă —

Çын пухнă пурлăхне.

Ку вырăнта ял ларнă —

Илемлĕ çĕр çинче.

Анчах, шăпа тустарнă

Ăна çак çулсенче:

— Пуласлăхĕ çак ялăн

Ан пултăр малашне! —

Каланă, пуснă алă

Чиновник хут çине.

Вăл янă директивă

Яла кабинетран,

Малашлăх перспективи

Ку ялăн çак кунран

Ĕмĕрлĕхе çухалнă

Çынран ыйтмасăрах,

Яла кăкланă, алнă

Тем пĕр вăрçăсăрах.

Эп çакăнта пулманччĕ

Çич-сакăр çул таран,

Анчах, чĕрем аманчĕ

Курма килсен паян.

Сăнарăм — кураймарăм

Шăв-шавлă пурнăçа,

Шырарăм — тупаймарăм

Хам пĕлнĕ çăлкуçа.

Эп пăхрăм каллĕ-маллĕ:

Йăваннă картасем,

Урамсенче шăп халĕ,

Клуб ларнă ишĕлсе.

Пуш çуртсенче кураймăн

Хуçин ура йĕрне:

Тахçан тухса вăл кайнă

Инçет хула енне.

Ман чунăм пит хурланчĕ

Çакна куçпа курсан...

Ан сӳнтĕр çыннăн шанчăк —

Ан тартăр вăл ялтан.

Ял урамне каçпа тухсан,

Унта-кунта пăхкаласан,

Васкавлăн утрăм клубалла —

Унта кино кăтартмалла.

Клубра лараççĕ каччăсем —

Хаваслă, çамрăк ĕçченсем.

Вĕсем пуçтарăннă канма —

Пуш вăхăтра кино курма.

«Çуралнă çĕр, уйсем-хирсем, —

Тесе лараççĕ, — пит хитре.

Шавлаççĕ симĕс вăрмансем,

Асран каймаççĕ инçетре».

Уй-шухăшне уçа-уçа,

Сӳтсе яваççĕ пурнăçа.

Хĕрсем çинчен те сăмахне

Калаççĕ, тарăхнă енне:

«Хĕрсем тăван ялта сайра:

Телей шыраççĕ хулара,

Качча каяççĕ инçете.

Туссем, çакна тӳссе çитет!

Вунтăххăра е вăтăра

Çите пуçланă вăхăтра

Улахсене çӳрер, туссем,

Кĕрлеттерер вара туйсем!»

Билет сута пуçланă чух

Клуба, ак, килчĕ ӳсĕр чун.

Ура çинче тăрать аран —

Яла вăл килнĕ... хуларан.

«Мана, тесен, ял-йыш хуйхи

Пит кирлĕ мар, — тет, ак, хайхи. —

Айван ĕçлетĕр фермăра,

Ухмах юраттăр трактора!

Ман çак ялтан тухса кайни

Пĕр уйăхран виç çул çитет.

Эп тахçанах — хула çынни!

Малалла

Асамлă курăнман карап туса

Эп вĕçсе кайăп çăлтăрсем патне

Хам кам пулнисене йăлт астуса

Эп çитĕп-ха унта Атте патне.

Телей эп ыйтăп чăвашсем валли

Мана хама пĕр ним те кирлĕ мар

Чăваш сĕтелĕ пултăр туп-тулли

Кашни çынра упрантăр пархатар.

Çакна курса тав тăвăп савăнса

Çӳл тӳпере юратнă Аттене.

Çĕн юрăсем çуратăп мухтаса

Чăвашлăха упранă çынсене.

30.12.06.

Уяв умĕн çапла каçхине

Çул тытрăм хам мăн акка патне.

Ялта ман мăн акка пурăнать,

Ĕнтĕ вăл çĕр çула çывхарать.

Выçлăх, вăрçă, тем чул терт-нуша

Мăн акка ман тухнă чăтса.

Нихçан та, нихçан та пуçа вăл усман.

Калап эп: «Чăн-чăн аптраман!»

Мăн акка çынна ялан тарават,

Хăна мĕн килсен апат янтăлать.

Хăпарту кăларать, сиплĕ чейне,

Пуçлать те вара хăй сăмахне.

— Ухванеç, кунта эс килсем,

Пирĕнпе пĕрле апата ас тивсем, —

Ватти мăшăрне çапла асăнать,

Мăн акка куçĕнче куççуль ялтăрать.

Пĕлетĕп эпĕ инкен ашшĕне

Çамрăклах вăрçа илсе кайнине.

Мăн аккан аллинче юлнă Суйук,

Сăпкара утайман пĕчĕк Хветюк.

Ик çул пурнайман çамрăк çемье

Шутламан çĕр çинче телей пĕтессе.

— Час килĕп киле тăшмана çĕнтерсе,

Йывăр пулсан та кĕтсем ĕненсе.

Уничери мăшăрь сăмахне

Аса илет мăн акка ир те каçхине.

Пĕлсемĕр эсир, вăл хăй мăшăрне

Çич теçетке çапла кĕтнине.

Малалла

(пулмасла халап)

Эпĕ пулă тытма юрататăп. Хĕллехи сивĕ çанталăк асар-писер çил çавăрттарать-и, çил-тăман ахăрать-и е хĕвел хĕртсе пăхать — маншăн пурпĕрех, алла вăлта илсе çырма хĕррине васкатăп. Пĕччен мар, паллах, аттепе. Атте хăшпĕр чухне мăкăртатса илкелет-ха, анчах та вăл хăй те пулла çӳреме юратать, хăй тетепĕр чухне ман пусăрăнчăк кăмăла пăхмасăрах мана хăйпе пĕрле пулă тытма кайма васкатать. Эпир яланах вăлтапа кăна каятпăр, тетелпе нихăçан та усă курмастпăр.

Паян та ăмансем пухса ирхи хĕвелпе кӳлĕ хĕрне тухса утрăмăр. Кӳлли ку ахаль кӳлĕ мар-ха. Ун таврашĕнче яланах темĕнле тĕлĕнтермĕшсем пулса иртеççĕ. Ăна Асамлă кулĕ тесе ят панă. Мĕншĕн тетĕр? Кунти шыв çав тери таса та сăваплă. Çынсене чирсенчен сыватать, асамлăх кӳрет. Тепĕр чухне вара аскăнма юратать. Эпĕ хам та кунта пĕррехинче чутах ухмаха тухаттăм. Касу пăхма кайнăччĕ. Вăл кунхине питех те шăрăхчĕ. Выльăхсем выртасшăн та мар, шыв шыраса кăна çӳреççĕ. Темĕнле уçланкă патне чупса кайрĕç, кунта шапа хупаххисем çав тери нумай. Йĕри-таврари сап-сарă чечек шăрши сăмсана кăтăклать. «Шапахупаххи ӳснĕ çĕрте шыв пулма кирлĕ», — тет атте. Чăнах та уçланкă варринче тем пысăккăш та тем сарлакăш кӳлĕ пур иккен. Ĕнесем чупса пырса кӳлĕрен шыв ĕçме пуçларĕç. Ман куç умĕнчех ĕнесен хăлхисем ӳсме тытăнчĕç. Аттепе иксĕмĕр нимĕн тума аптратпăр. Ĕнесене шывран хăвалатпăр, итлеттерейместпĕр.

Малалла

Пырса кĕрсен асфальт çулпа

Кĕрлеттерсе Теней ялне,

Малтан куратăн эс клуба,

Çитсе тăратăн ун умне.

Уру утать магазина.

Ял кантурне кĕрсе тухан.

«Аван-и!» — тетĕн эс çынна,

Вăл чăвашлах калать: «Аван!»

Унпа тăрсан кăшт калаçса,

Ыйтса пĕлсессĕн сывлăхне,

Çак чăваша чунна уçса

Ху та паратăн хăвăнне.

Вара утатăн малалла

Илемлĕ ял урамĕпе,

Кил-çуртсене тата шкула

Курса иртетĕн майĕпен.

Хитре те аслă ял Теней!

Урамĕсем ун — темиçе.

Утса тухаймăн вĕсене

Утăмăпах виçе-виçе.

Кунта юхать шăнкăртатса

Ĕсек çырми ял варрипе.

Ӳсет яла илем парса

Йăмра, хăва ун хĕррипе.

Юрлать саркайăк вĕтлĕхре,

Сасси ял çийĕн шăранать.

Малалла