Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Юр ирĕле пуçласан

Хурăн шывĕ вăранать,

Çĕр айĕнчи тымартан

Çӳлелле вăл туртăнать.

Йывăçсен кăчăкисем

Пăшăл-пăшăл тунипе

Çуйхашаççĕ кайăксем

Иртен каçчен — кунĕпе.

Çӳхелет юр кунран-кун,

Шăнкăр-шăнкăр шыв юхать.

Шкулта çурхи каникул

Ачана савăнтарать.

Çамрăк, йăрăс хĕрупраç

Хатĕр капăр тумланма,

Каç пулсан хĕрсем клубра

Пухăнаççĕ ташлама.

Каччăсем клуб умĕнче

Илĕртеççĕ хĕрсене

Мотоциклсем çинче

Ярăнмашкăн уй çине.

Пуш, ака уйăхĕсем

Час вĕçеççĕ кайăк пек.

Ăшă çу килсе çитсен

Хĕрӳрех хĕртет ирпе.

Симĕс курăк хăпарать,

Кунран-кун çĕр ăшăрах.

Çеçкине чие çурать,

Авăтать куккук вăрах.

Пуçланать кĕçех ака,

Хир тулать çын сассипе.

Качака, ĕне, така

Хире тухнă кĕтӳпе.

Çырма тăрăх шăпчăксем

Янратаççĕ юррине.

Пит илемлĕ вăхăтсем

Пирĕн патра çуркунне.

Çуркунне эп лартрăм хурлăхан.

Хăярне те акрăм ăшăтсан.

Çимĕç ӳсессе чунран шанса,

Кашни кун шăвартăм савăнса.

Панулми те лартрăм кĕркунне,

Курăксем хăрса типес чухне.

Ĕненсе, çурхи кун килессе,

Хутăм кишĕре çĕре чиксе.

Хĕллехи кунсем килсе çитсен,

Çутçанталăк ыйăха ӳксен,

Кăшт эп мантăм сад-пахча çинчен:

Канас терĕм юр ирĕличчен.

Тăван çĕршыв вăл юрату сăмахĕ кăна мар,

Тăван çĕршыв вăл — чун-чĕрери сӳнми кăвар.

Тăван çĕршыв вăл кăшкăрса калаçни кăна мар,

Тăван çĕршыв — çынна савни те юратни, чухлар.

Тăван çĕршыв — аваллăха савни те тĕпчени,

Тăван çĕршыв — пуласлăха шанни те ĕненни.

Тăван çĕршыв — тăван çĕре акса тырпул туни,

Тăван çĕршыв тени — тăвансене савма пĕлни.

Тăван çĕршыв тени — çын кăкринче чĕре тапни,

Тăван çĕршыв — çак çĕр çинче этем пек пурăнни.

04.02.07.

Эпĕ Чаканар ятлă ялта пурăнатăп. Тăван ялăм мана питĕ килĕшет. Улăх-çаран çинче черетпе кĕтӳ кĕтетĕп. Вăрмана кăмпана çӳретĕп. Çуллахи шăрăх кунсенче вара туссемпе кӳлĕре шыва кĕретĕп.

Пахчара та ĕç нумай. Пĕррехинче çапла йăрансене çумларăм та кӳлĕ хĕррине кайса çăвăнса килем-ха терĕм. Шывĕ тăрă, ăшă. Малтан пит-куçа çуса илтĕм, вара урасемпе шыва кĕрсе тăтăм. Çапла тăратăп шывпа киленсе. Сасартăк темĕскер ман урасене ярса тытрĕ те шывалла сĕтĕрме пуçларĕ. Мĕнрен те пулсан çакланасчĕ тесе алăсене тăсрăм — нимĕн те лекмерĕ. Мана шыв тĕпнех сĕтĕрсе кĕрсе кайрĕ. Тĕттĕм, сивĕ, сывлаймиех пулса лартăм. Кăшт вăхăт иртсен сывлама çăмăлланчĕ, ăшă пулса кайрĕ. Ман паталла пĕр пулă ишсе пычĕ.

— Эсĕ кам?

— Эпĕ çын. Кӳлĕ хĕррине çăвăнма килтĕм.

— Ман хыççăн пыр.

— Ăçта илсе каятăн мана?

— Çитсен курăн.

Пулă мана пĕр шăтăка ертсе кĕчĕ. Шалта шултра чулсем выртаççĕ. Чулсем тавра чечексем ӳсеççĕ, фонтансем пĕрĕхсе тăраççĕ, пулăсем ишсе çӳреççĕ. Чи пысăк чулĕ çинче икĕ пăт таякан пулă ларать. Аллинче — вăрăм туя.

— Эсĕ кам пулатăн?

— Эпĕ — Укçине. Кӳлĕ хĕрринче тăраттăмччĕ те мана сирĕн пулăсем шыва сĕтĕрсе кĕрсе кайрĕç. Халĕ эп сирĕн умра тăратăп.

Малалла

Ăшă çумăр çурĕ,

Çĕр шывпа йĕпенчĕ.

Васкамасăр утрăм,

Уçăлса, çулпа.

Ак, куратăп: иккĕн —

Ачапа ун амăш —

Сывламашкăн тухнă

Уçă сывлăшпа.

Кайăксем юрлаççĕ.

Йăл кулать хĕвелĕ.

Асамат кĕперĕ

Утăмлать инçе.

Чĕвĕл-чĕвĕл саслă

Пĕчĕк хĕрачашăн

Курăнать илемлĕн,

Чаплăн çут тĕнче.

Мĕн пурне курасшăн

Та тытса пăхасшăн,

Ĕмĕтсем çунатлă

Пĕчĕк чиперккен.

Тинкерсе пăхать вăл

Çĕр çине ачашшăн:

Уншăн çутçанталăк —

Уçă кĕнеке.

Ăмăртса вĕçеççĕ

Икĕ шурă лĕпĕш,

Çумăр хыççăн тухнă

Çĕр çине ăман.

Çăвăнса тасалнă

Курăксем сип-симĕс,

Питĕ илĕртеççĕ

Çаруран чупма.

Хĕрача хаваслăн

Кулчĕ, чĕвĕлтетрĕ.

Çутă ун пуласлăх,

Паянхи кун пек.

Шухăша кайса эп

Ерипен утатăп...

Каялла ачалăх

Килмĕ манăн тек.

Иртнине тавăрса ман килесчĕ,

Яшлăха таврăнасче тепре.

Ăçта йăнăш ман пулнă — пĕлесчĕ,

Тӳрлетесчĕ ăна çĕн ĕçре.

Хальхи ăсăмпала пурăнасчĕ,

Яшлăхри вăй-халпа савăнса;

Ырă ĕç темĕн чухлĕ тăвасчĕ,

Тăван халăхăма юратса.

Çут хĕвел нихăçан та тухаймĕ

Мальене йăлт манса анăçран.

Яшлăх пирĕн нихçан таврăнаймĕ,

Тараяс çук эпир ватлăхран.

Ватлăха та, эппин, хисеплер-ха,

Тен, вăл пирĕн чи хаклă кунсем.

Тумалли тем чухлех, кӳлĕнер-ха,

Çен ĕçе кăштах пур чух вăйсем.

02.02.2007.

Текех ан кил, ан çыр тесе мана

Савни ытла та хытă хурлантарчĕ.

Çапла калаççĕ тĕлсĕр айвана,

Мана та тĕлсĕрсен картне хăварчĕ.

Кӳнми чĕрем вутпа çунса тухать,

Мĕскер сапса ăна кăшт сӳнтерем-ши?

Пĕтĕм тĕнче çил-тăвăллăн юхать,

Анчах мана хăратаймасть вăл темшĕн.

Эй, çил-тăман, ташла ман пуç тавра!

Çил ачисем, алхасăр! тĕлсĕр-палсăр,

Эсир хускатнă вĕçсĕр шăв-шавра

Эп пулас çук нихçан та вăйсăр-халсăр.

Эсир манпа пĕр кăмăллă паян.

Апла пулсан, мĕн-ма хивре сикместĕр?

Чĕрем, вут пек çунса эс ан шуйлан,

Ан сик ытла, ăна-кăна пĕлмесĕр.

Аякрисем санран писсен,

Савми пулсан,

Тĕнче тĕссĕрленсе çитсен,

Чун тăвăлсан —

Ан иккелен —

Кил çаврăнса:

Пĕрех кĕтетĕп!

Кăмăл таса,

Вăл иксĕлмен —

Эсĕ пĕлетĕн.

Юратупа вĕлтĕртетсе

Çунса тухсан,

Суя хитрелĕхсем иртсен,

Куç уçăлсан —

Ан иккелеи —

Кил çаврăнса:

Шанма пĕлетĕп!

Чуну таса,

Вăл иксĕлмен —

Эп ĕненетĕп!

Элĕк районне кĕрекен Мăн Этмен ялĕпе юнашар Выла шывĕ шăнкăртатса юхса выртать. Шывĕ янкăр тăрă, пулăсем ишсе çӳрени таçтанах курăнать. Юхан шыв хĕррипе çирĕк тата йăмра йывăççисем мăнаçлăн кашласа лараççĕ. Тарăнрах лакăмсенче ачасем шыва та кĕреççĕ. Ялти хĕрарăмсем çунă япаласене чӳхеме те çак юхан шыв хĕрнех утаççĕ. Çывăхрах кĕтӳ те пăхаççĕ, сурăххисене Выла шывĕнчех шăвараççĕ

Каç. Таврара шăп. Выла шăнкăртатса юхни çеç илтĕнет. Шыв шăппăн, васкамасăр юхать. Вăл сăпка юрри юрлать тейĕн. Ял çийĕпе çăлтăрсем пытанмалла выляççĕ. Çакна уйăх курчĕ те вĕсене сăнама, каçăн шăплăхне хураллама тухрĕ. Тĕлĕрет çуллахи лăпкă каç, лăпкăн сывлать вăл. Каçăн лăпкăлăхĕпе илемлĕхне ытараймасăр Кĕтерук та урама тухса ларчĕ. Ĕмĕтленме, малашлăх çинчен шухăшлама юратать вăл. Иртнине аса илме те манмасть. Шухăшăн çăмхине сӳтсе ларнă чухне ун патне ачаран пĕрле ӳснĕ хĕр-тантăшĕ Пăраски пырса тăчĕ, Пăраскипе юнашар майлашăнса ларчĕ, сăмах пуçарчĕ:

— Тусăм, мĕншĕн ĕнер вăййа тухмарăн?

— Май пулмарĕ.

— Сан савни текенни тухнăччĕ унта. Питĕ cалху çӳрерĕ, сансăр тунсăхларĕ пулас.

Малалла

«Çирĕп йывăç — юман» —

Тенине шав илтетпĕр.

«Урăх шухăш пур ман

Кун пирки», — тетĕп эпĕ.

Мĕншĕн халь юмансем

Пин-пиншерĕн хăраççĕ?

Хуп-хуран вăрмансем

Инçетрен курăнаççĕ.

Ку чухне вăрманта

Чакака та кураймăн.

Çук пакша та унта,

Шур мулкач асăрхаймăн.

Ĕлĕкрех ялсенче

Чĕкеçсем курнă эсĕр.

Халь вара çут тĕнче

Тăчĕ юлчĕ вĕсемсĕр.

Экологи йĕрки

Мĕн иккен эпĕр маннă.

Ĕнтĕ çавăн пирки

Чирĕ йывăр юманăн.

Удобрени хире

Хĕлĕн-çăвăн тăкатпăр.

Химикат та çĕре

Купипех купалатпăр.

Çын çиес тырпула

Имçамлатпăр пĕрмайăн.

Пĕр çавна çеç пула

Çук хирте тĕрлĕ кайăк.

Чарăнусăр тăксан

Химикат, удобрени,

Тăрса юлмĕ вăрман,

Хытă чул та тĕпренĕ.