Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çиçĕм çиçрĕ, аслати кĕрлерĕ,

Ямшăк килчĕ, каймалла кăна.

Кĕтрем-кĕтрĕм, ăсатма килмерĕн,

Кĕрсе тухмаллаччĕ хамăнах.

Юрату çуначĕ çутă кайăк,

Çулне тупĕ юратсан чĕре,

Эс мансан та, эпĕ манса каймăп,

Çунмăпах хаяр кĕвĕçӳре.

Сăртпа сăрт çеç пĕр-пĕрне тĕл пулмĕ,

Эпир тĕл пулатпăр пурпĕрех.

Сансăр çумăр çумĕ, хĕвел кулмĕ —

Уйрăмшар савмасть телей пире.

Юрату çуначĕ çутă кайăк,

Çулне тупĕ юратсан чĕре,

Эс мансан та, эпĕ манса каймăп,

Çунмăпах хаяр кĕвĕçӳре.

Уйрăлу та пулĕ, тĕлпулу та,

Черетпе килет тĕнче йĕрки.

Иксĕмĕр нихçан та çичĕ ютăн

Уйрăлса каймастпăрах эпир.

Каçĕ пулнă-пулман икĕ çăлтăр

Йăлтăрать хĕвеланăç енче.

Ӳркенмесĕр, савни, кăшт пăхса тăр:

Эпир иккĕн — çав çăлтăрсенче.

Пĕри уçăмлă, çӳллĕ те çутă.

Тепри шăппăн çунать хыçĕнче.

Ĕлкĕрсе çитеймен пек пĕр утăм

Курăнать вăл малти çумĕнче.

Темĕнччен танкеретĕп те эпĕ

Тĕлĕнетĕп вĕсен йĕркинчен.

Ман пекех, иртеймест пуль çав, тетĕп,

Пĕчĕк çăлтăр шăпа çырнинчен.

Хĕвел аннă-анман икĕ çăлтăр

Çуталать сирĕн ял çумĕнче.

Хăйсене уйăрма та май çук-тăр,

Хушшисем вĕсен пурпĕр инçе.

Чечек татса, пуçкашăлĕ туса,

Эп килтĕм çакă çутă тĕнчене.

Анчах çынсем, курми-илтми пулса,

Мана кĕртмерĕçĕ хăйсем патне.

Ан шантăрччĕ тесе чечексене

Куççульпеле шăвартăм кашни кун.

Вĕсем илемлине эп çынсене

Юрла-юрла кăтартрăм, мĕскен чун.

Пĕлместĕп, мĕншĕн пирĕн çынсене

Хитре чечек те пач та кирлĕ мар.

Пĕлместĕп, мĕншĕн ман юрăсене

Вĕсем пачах итлесшĕн мар.

Усратăп пурпĕрех чечексене,

Чунра хыватăп çĕнĕ юрăсем,

Парнелесе паратăп çынсене,

Шанса килĕшессе вĕсем.

Çуркунне çывхарать. Çутçанталăк çуталать. Çăварни çитрĕ. Çаврака çатма çинче çуллă çăкăр-тăвар, çăмарта. Çăварниччен çынсем çăвăнаççĕ, çапăнаççĕ. Çынсем çăварнире. Çунашка çинчи çамрăксем çухăраççĕ. Çемен çунашкийĕ Çтаппан çунине çапăнчĕ те Çтаппан Çемен çине çилленмеллипех çилленчĕ. Çурхи çанталăк çилсĕр. Çĕмĕрт çеçке çурасшăн.Çеремсем çеçенленчĕç, çĕмĕрт çеçки те çурăлчĕ, çеçпĕлсем те çеçкеленчĕç. Çăлкуçсем çĕр çĕмĕрсе çĕр çинелле çĕкленеççĕ. Çыранĕсем çывăхĕнче çӳçе-хăва. Çуркунне çемми çепĕç те çемçе.

Çеруш Çурçĕре çыру çырчĕ: «Çинук! Çĕмĕрт çеçке çурчĕ, çулла çăвĕпех çырла çийĕпĕр. Çырмара çăлкуç çывăхĕнчи çерем çинче çĕр çырли çитĕнет. Çĕр çырли çеçкере, çулла çĕр çырлине çурлапа çулсах çийĕпĕр. Çĕр çырли Çуткасси çывăхĕнчи çăлкуçра та çитĕнет. Çăлкуçри çырла çăмăлскер, çăмарта çӳллĕшскер, çулсене çухатать. Çав çырлана çиекен çамрăкланса çăмăлланать. Çак çăлкуç Çуткассине çеçенхиртен çитнĕ. Çăка çулçи çаврака, çавах çырли çук. Çеçпел çеçкере, çеçпĕлĕн çимелли çырла çук çав. Çулла çумăр çăвать, çиçĕм çиçет. Çутă çăлтăрсем çынсене çутатаççĕ. Çĕнĕ çăлтăр çутăлсан çĕнĕ çын çуралать. Çурçĕрте çырла çук. Çулла çулçӳреве çит, çырла çийĕпĕр. Çеруш».

Малалла

Эпĕ шăнкăрч йăвине

Тухса çакрăм ирхине

Çӳлĕ йывăç тăррине,

Итлемешкĕн юррине.

Пăхрăм икĕ сехетрен:

Вăл ларать — мĕн юрласа.

Хĕпĕртерĕм чĕререн,

Аялтан ăна курса.

«Пин-пин çухрăм вĕçсе пуль

Çитрĕн эсĕ, — терĕм эп, —

Кунта халĕ хăна пул,

Чĕппӳне вĕрент вĕçме».

«Мĕн хăни? Эп — хăна мар, —

Терĕ шăнкăрч йăваран, —

Ман анне тĕнче курма,

Пĕлтĕрех çăмартаран

Кăларса, çак туратран

Мана янă вĕçтерсе.

Хăна мар — эп, ху куран,

Киле çитрĕм халь вĕçсе.

Эпĕ килтĕм, ак, кунта.

Питĕ ăшă пулсан та

Кăнтăрта, анчах, туртать

Çĕршыва пире чунтан!

Лайăх мар читре, начар!

Чун канать Тăван çĕрте».

Эп ăнлантăм шăнкăрча:

Вăл, чăнах, кунта-килте.

Шăнкăрч çат! çат! тутарса

Çапса илчĕ çунатне.

Шăхăрса та савăнса

Шăрантарчĕ юррине.

Алхасать хирте тăман,

Шăхăрса çил вĕçтерет,

Çывăхри çăра вăрман

Пытанма çилтен чĕнет.

Унта шăп. Çил çӳлте çеç

Авать йывăç тăррине.

Юр пĕрчи, вĕл-вĕл вĕçсе,

Ӳкет шăппăн хул çине.

Çемçе, кăпăш, шурă юр

Хупласа выртать çĕре.

Васкамасăр, эп, маттур,

Шутаратăп йĕлтĕре.

Утса-чупса çапă пухрăм

Çăра вĕтлĕх вăрманта...

Ерленме мар, макăрĕ-ха

аса илнĕ вăхăтра.

Çаппи çамрăкки пулсассăн

Çатан авма ним те мар...

Макăрма мар, типсе лартăр

Чăтаймасăр хурлăха.

Телей пур-и, телей çук-и,

Шыраканшăн вăл пурах...

Типме мар, хуçăлса антăр,

Хăй хурлантăр, эпĕ мар!

Кунçул пĕр вĕçсĕр ĕмĕт пек çăмха,

Анчах ăна сӳтмешкĕн эп пĕлмерĕм.

Сиктерчĕç ыттисем юланутпа,

Эпĕ вара çуран кăна çӳрерĕм.

Утан çулта телей çăмхи тупсан

Пĕртен пĕр тусăма парас тесеттĕм.

Телейĕме вăл тиркемен пулсан

Мăшăр утпа ĕрехтерсе çӳреттĕм.

...Хама савман савни патне кайса

Чĕре çине кача тăвар çеç сапрăм,

Çăмха пек утсемпе çăрхаласа

Яш ĕмĕрти ĕмĕтсене ăсатрăм.

Астан хăйĕн шыври патшалăхĕнче савăнса çеç пурăннă. Унăн чи пысăк пуянлăхĕ — унăн çичĕ хĕрĕ. Чи асли — Стана ятлă. Хĕрĕсем вара пĕри тепринчен чипер пулнă. Шыв патши вĕсене питĕ юратнă. Кашни хĕрĕн уйрăм пӳлĕм, илемлĕ кĕпесем, хитре пушмаксем, йăлтăркка шăрçасем, хăлха çаккисем, сулă-çĕрĕсем… Астанăнни пек хитре хĕрсем патшалăхĕпе те никамăн та пулман. Ашшĕ хĕрĕсене куç пек сыхланă.

Астанăн Рина ятлă аппăшĕ пулнă. Çак усал та хытă чунлă хĕрарăм шăллĕ пуян пурăннине курайман, унăн пурлăхне ăмсаннă. Астанăн хĕрĕсене вара чунтан юратман. Рина шăллĕн патшалăхĕнче хăй хуçа пуласшăн çуннă. Астан вара аппăшĕн вăрттăн шухăшне пĕлмен, ун çинчен шухăшлама та пултарайман.

Пĕррехинче аппăшĕ Астан патне хăнана килнĕ. Шăллĕ ăна вăхăтлăха пурăнма тесе хăна пӳлĕмне вырнаçтарнă.

Пĕр кунхине Астан чи çывăх юлташĕ патне хăнана кайнă. Патшалăхне астуса тăма, хĕрĕсене пăхкалама Ринăна шанса хăварнă. Шăллĕ кайсанах çак хапсăнчăк хĕрарăм пĕтĕм патшалăха пăхса çаврăннă, чее куçĕсене выляткаласа куланçи тунă. Куç умĕнчи пуянлăха еплерех çавăрса илес-ши тесе кунĕн-çĕрĕн пуçне çĕмĕрнĕ.

Малалла

Чĕрчунсем, кайăксем, çĕленсем, пулăсем

Çĕр çинче авалтан — шăллĕсем çыннăн. Пĕлĕр!

Çавăнпах пуль йĕреççĕ çын евĕр вĕсем

Патакпа, сăмахпа кӳрентернĕшĕн тĕлсĕр.

Пуртăпа эс çапсассăн лаштра юмана,

Тымартан пуçласа çулçиччен чĕтренет вăл.

Çуркунне çĕçĕпе амантсан хурăна,

Вăл куççуль юхтарать — ыратать унăн нервă.

Уй-хире пăхмасан юратса ача пек,

Пуçланать кĕç эрози — уй-хирĕн суранĕ.

Пӳр пек пылчăк юхать çав суран тĕпĕпе:

Вăй ĕмет вăл çĕртен. Çухалать тĕс çаранăн.

Çамрăк тусăм! Юлташ! Ан васка пурттуна

Ӳсекен йывăçа амантма çĕклемешкĕн.

Ан васка, эс, этем, ятлама чĕрчуна

Шухăшне, кӳренсен, калама пĕлейменшĕн.

Çынсемпе чĕрчунсем Çĕр-планета çинче

Пурăнсан кӳршĕлле хирĕçӳсĕр те туслă,

Начар пулмĕ нихçан, капăрланĕ тĕнче,

Пурне те пурнăçра пулĕ çеç пысăк усă.