Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Сунарçă эп. Браконьерсем

Манран хăраççĕ. Çаратаççĕ

Вăрмансене çак ирсĕрсем,

Чĕрчунсене персе тытаççĕ.

Вĕсен тĕллевĕ — аш-какай,

Мулкач тытса çини — моралĕ.

Çакна пулах пуль эп пĕрмай

Путсĕрсемпе вăрçатăп халĕ.

Пĕррехинче çапла, хĕлле,

Каç пуличчен тăман уларĕ.

Тĕттĕмленсен вара — çĕрле

Чӳречерен такам шаккарĕ.

Тухсассăн куртăм: ку — Йăван,

Юратнă арăмăн пĕр шăллĕ.

Машинпалан Йăван: «Аван!

Уç хапхуна, йысна, пит шăнтăм...»

Çынсем килсессĕн хăнана

Чун-чĕререн эп савăнатăп.

«Часрах кĕр! — терĕм Йăвана, —

Мĕнле çулпа? Епле пурнатăн?»

«Пурнатăп лайăх. «Москвича»

Малтан шала кĕртесчĕ. Тытрăм

Паян эп виçĕ мулкача!

Иртен вара, йысна, пит выçрăм».

Чăнах, куратăп — салонра

Выртать пăшалĕ ун хăяккăн.

Тар çуннă шăршă аякран

Çапать. Выртать мулкачĕ акă

Куç умĕнчех. Вăт ку ача!

Чĕрчун тытма ăста-мĕн! Кулă

Питрен çухалчĕ: мулкача

Шеллемесен этем, мĕн пулĕ?

«Кхе-кхе! Кĕрер çурта, Йăван!»

Малалла

Майĕпен кунсем кĕскелчĕç,

Вăрăмланчĕç çĕрĕсем.

Шуралса уйсем çĕнелчĕç,

Килсе çитрĕç сивĕсем.

Хирсем тăрăх чупкалаççĕ,

Ăмăртса, çил ачисем.

Мерчен пек йăлтăртатаççĕ

Ӳкнĕ чух юр пĕрчисем.

Шур сухаллă Хĕл мучийĕ

Сăмсана тек чĕпĕтет.

Вĕлтĕр-вĕлтĕр юр пĕрчийĕ

Çăвара вĕçсе кĕрет.

Куккук канмасăр авăтатчĕ

Сип-симĕс тулăх йăлăмра,

Сан куçусем теме сăнатчĕç,

Тăраттăн эсĕ ман умра.

Ăшă та лăпкă çурхи каçчĕ,

Çăлтăр сапатчĕ çутине.

Савни килне кĕме васкатчĕ,

Паратчĕ сылтăм аллине.

Хумханнипе алли чĕтретчĕ,

Çӳхе тути кулатчĕ ун.

Икĕ кăвак куçĕ пăхатчĕ

Манран ыйтса чăн юрату.

Сана савса сăмах эп хушрăм,

Паллашрăм çывăхрах ун чух.

Тен, астăватăн та пуль, тусăм,

Анчах халь эсĕ кунта çук.

Шап-шурă, шурă пăрахучĕ

Ока шывне ик еннелле

Сирсе илемлĕн ишсе пычĕ,

Тухайрĕ Атăл çинелле.

Пăрахут пек кунсем иртеççĕ,

Вăхăт шăвать, вăхăт иртет.

Çак кунсене эпир манмастпăр,

Тĕл пулусем юлаç пирте.

Уроксем пĕтсенех Петте класран пуринчен малтан тухса чупрĕ. Килĕнче те апатланнă хыççăн кăшт çеç ларчĕ. Васкасах пальтине тăхăнчĕ, хура çӳçне якаткаласа шурă кубанкине пуçĕ çине чалăшрах лартрĕ, алăк патне пычĕ.

— Ăçта каятăн? — ыйтрĕ тирĕк-чашăк çуса тăракан амăшĕ.

— Пăр çине кунькипе ярăнма, — терĕ Петте.

— Уроксене хатĕрле-ха, вара кай.

Петте амăшĕ çине хура куçĕпе кăмăлсăрланса пăхса илчĕ.

— Кунĕпе шкулта ларнă хыççăн уçăлмалла та мар-и вара?

— Каях эппин, — килĕшрĕ амăшĕ, — анчах нумай ан çӳре. Аçу района бригадирсен пухăвне кайнă. Эпĕ выльăхсене хупсан клуба лекци итлеме каятăп. Шăллусем каçхине пĕччен ларма хăраççĕ.

— Юрĕ, анне, кăшт ярăнсанах килетĕп.

Петте тухса кайрĕ. Юнашар пӳртĕн кантăкĕнчен шаккарĕ.

— Атя, Михаç, пăр çине ярăнма!

Хапха умне сарă пуçлă ача свитер вĕççĕнех чупса тухрĕ.

— Эпĕ пăр çине халех пыраймастăп. Тамарăна çунашкапа туртса уçăлтарнă хыççăн хăшпĕр уроксене вĕренетĕп, аннене выльăхсене тирпейлеме пулăшатăп, вара — пăр çине!

Михаç шурă çăматăллă урисемпе тăпăртаттарса пӳрте кĕрсе кайрĕ. Петте пăр çине вĕçтерчĕ.

Малалла

Кайăксен çапла йăла:

Анать персе аяла

Çерçи часах çĕр çине,

Курсан çăхан вĕçнине.

Сассине парать: «Чĕрик!»

Çурăлас пек ун чĕри

Кăкăрта тĕпĕртетет,

Хăраса çерçи чĕтрет.

Çӳлте вĕçнĕ чух çăхан

Хăпараймĕ нихăçан

Çерçи уçă тӳпене.

Лăпчăнсан çеç çĕр çумне

Пурăнайĕ вăл вăрах

Хур курмасăр, лăпкăрах.

Çĕкленсессĕн çӳлелле

Çăхан сăхĕ çĕленле.

Анчах мĕн ку? Çерçисем —

Ĕмĕрхи хăравçăсем,

Ушкăн-ушкăн пĕрлешсе,

Хăвалаççĕ çăхана!

Тарать лешĕ вăрмана.

Асăрхатпăр: хăш чух кĕркунне

Çĕмĕрт-йывăç çурать çеçкине.

Курăнать шуралса инçетрен,

Сĕртĕнет çывăхра вăл питрен.

...Юратать çын хăй çамрăк чухне,

Ыталать вăл хитре хĕрсене.

Пурнăç урлă иртсессĕн çулсем,

Чунĕнче ун чакать вут-хĕлхем.

Тĕлĕнес мар, анчах, çынсенчен,

Ватăлсан: «Юратап», — тенинчен.

Ăнланар: вĕсен те кĕркунне

Çурнă пуль чунĕсем çеçкине.

Ĕçре пиçсе тарланă кăкăр

Тухасшăн анлă уй-хире:

Ăша уй-хир сассисĕр тăвăр,

Вăл çук-тăк — канăç çук пире.

Шăрши те хаклă тăван çĕрĕн,

Йӳç тĕтĕмĕ те — чĕр сипет.

Çавна ăнланнăран-ши чĕррĕн

Хăватланса чĕре сикет?

Вăрманĕ, улăхĕ, шыв-шурĕ,

Тĕтрийĕ, пĕлĕчĕ, ăрши —

Йăлтах — çак çĕр çинче мĕн пурĕ —

Тăван çĕршывăмăр ăшши.

Тăван çĕрте сукмак та тӳрĕ,

Телей те хĕвелпе пĕрех...

Пĕр ӳркенмесĕр, пырăп, çӳрĕп,

Юратăп хамăрăн çĕре.

Çăлтăрăн — ялкăшмалла.

Сан — мана юратмалла!

Хурăнăн — кашламалла.

Сан — мана юратмалла!

Шăпчăкăн — юрламалла.

Сан — мана юратмалла!

Тинĕсĕн хумханмалла.

Сан — мана юратмалла!

Сан — мана юратмалла.

Ман-и? Ман — савăнмалла.

Паян Шансовсен çемйинче халиччен пулман пысăк ĕçкĕ. Тăватă пӳлĕмлĕ хăтлă хваттерĕн залĕ тăршшĕпех сĕтел лартнă. Тутлă апат-çимĕçпе тулнă сĕтел йăтăнса анас пек ларать. Шансовсем патне хăнасем патшалăх банкĕнче самаях пысăк должноçа куçнă Мария Петровнана саламлама килнĕ.

Шурă чĕнтĕрлĕ çиттипе витнĕ сĕтел çинче хурапа хĕрлĕ вăлчасемпе тултарнă савăтсем, темле акăлчан рецепчĕсемпе хатĕрленĕ сысна çурипе хур тушкисем, банан, ананас, хĕл кунĕсене пăхмасăрах тин татнă пек курăнакан çĕр çырли, кил хуçи халиччен курман тĕрлĕрен эрех темĕн чухлех.

— Мария Петровна, сирĕн сывлăхăршăн, пуянлăхшăн, — çĕклеççĕ черккисене хăнасем.

— Сирĕншĕн, сирĕншĕн! — янăраса тăрать пӳлĕмре.

— Каçарăр та, Мария Петровна, — илтĕнсе кайрĕ сасартăк пĕр хулăнрах сасă, — мăшăрăрпа паллаштарăр-ха пире.

Халиччен ют çын пек вăрттăн сĕтел хушшинче хĕсĕнсе ларакан Николай Иванович шартах сикрĕ. Хумханса кайнипе чĕри сиксе тухасла тапрĕ унăн.

— Николай Иванович, эсир хăш банкра ĕçлетĕр? — ыйтрĕ пĕр мăнтăр туталлă майра.

Шансов ура çине тăчĕ:

— Эпĕ нимĕнле банкра та ĕçлеместĕп, эпĕ наукăпа тĕпчев институтĕнче биологи наукисен тухтăрĕ, аслă наукăллă сотрудник пулса ĕçлетĕп, — хумханнипе тем айăпа кĕнĕ çын пек аран-аран сассине кăларчĕ вăл.

Малалла

Хурама çийĕнче, хулара,

Тăхăр хутлă çуртсем хушшинче,

Чак! та чак! тутара-тутара,

Ик чакак çуйхашать вăрахчен.

Эп курман халиччен нихăçан

Чакаксем хулара вĕçнине.

Сăмахран, пурăнать вĕт ăсан

Вăрмантах тăрантса хырăмне.

Тĕлĕнетĕп: ма килнĕ кунта

Инçетрен чаклатса чакаксем?

Мĕн çитмест вĕсене вăрманта,

Хулара мĕн шыраççĕ вĕсем?

Çакăн пек ыйтупа чакака

Кансĕрлерĕм, çӳле эп пăхса,

Вăл каларĕ: «Итле, ан васка

Тĕрĕс мар шут тума, йăнăшса.

Ху пĕлетĕн: хĕлле вăрманта

Кайăка апат çук вĕт питех.

Кунта çеç: хулара е ялта

Апат-çимĕç пире те çитет.

Сăлтавсем малалла пур тата.

Ак пĕри: вĕçсĕр-хĕрсĕр тăкать

Çын тени, ухмах пек, тупата,

Уй-хире, вăрмана химикат.

Хĕлĕн-çăвăн сунарçă çӳрет

Пăшалпа вăрман тăрăх пĕрмай.

Кĕрс! те кĕрс! тутарать вăл, перет —

Хăраса ахлатать çеç вăрман.

Ху куратăн: ăçта ман каяс?

Вăрманта е кунта пурăнас?»

Шеллесе эп каларăм ăна:

«Ан кай урăх, чакак, вăрмана».