Паян Шупашкарти Президент пепкелӗх центрӗнче ашшӗсен республикӑри пӗрремӗш слёчӗ иртнӗ. Арҫынсене пӗрлештерес шухӑша хӗрарӑмсем каланӑ иккен.

Ҫӗршывра юлашки ҫулсенче «Ҫирӗп ҫемье — тӑнӑҫлӑ патшалӑх» программа пурнӑҫланать. Унӑн тӗллевӗ — ача ҫуратассине ӳстересси. Экспертсен шучӗпе икӗмӗш тата виҫҫӗмӗш хут ашшӗ-амӑшӗ пулса тӑма килӗшччӗр тесен ҫемьесене ытларах пулӑшмалла. Раҫҫейӗн статисчӗсем кашни иккӗмӗш ҫемье арканнине палӑртаҫҫӗ. Уйрӑлнин сӑлтавӗ чылай чух — эрехпе иртӗхни. Ҫавна пула ҫемьесен 41 проценчӗ уйрӑлать. Пурӑнма кӗтес ҫуккипе те ҫак шухӑш патне пырса тухаҫҫӗ — кун пеккисен тӳпи 26 процентпа танлашать. Тӑван-пӗтен хушша-хуппа кӗни, чылай вӑхӑт ача ҫуратайманни, чылай вӑхӑт уйрӑм пурӑннине пула та ӗнерхи мӑшӑрсем паспортри штамппа сывпуллашас шухӑш патне ҫитеҫҫӗ иккен. Уйрӑлас шухӑша ытларах чух — 66 процентӗнче — хӗрарӑмсем тытаҫҫӗ. Республикӑра иртнӗ ашшӗсен слёчӗ ҫемье кирлӗлӗхне ҫынсене картса хӑварттарасшӑн.

Федерацин монополипе кӗрешес енӗпе ӗҫлекен службин республикӑри управленине Улатӑр хула администрацийӗ пирки ҫӑхав пырса ҫитнӗ. Хута ҫырнӑ тулли мар яваплӑ общество хула администрацийӗ хӑйне аукциона пустуйранах хутшӑнтармасӑр хӑварнӑ тесе евитленӗ.

Конкурсӗ ишӗлекен ҫурт-йӗрен ҫынсене хӑтлӑ хваттерсене куҫарма ҫурт тума подрядчика суйлассипе йӗркеленӗскер пулнӑ иккен. Контракт хакӗ 4,7 миллион тенкӗ ытларахпа танлашнӑ. Конкурса хутшӑнакансен ӗҫе пурнӑҫлама килӗшнине палӑртмалла пулнӑ. Монополипе кӗрешекенсем патне каярах ҫӑхав шӑрҫаланӑ общество килӗшнине пӗлтернӗ. Анчах ӑна аукциона хутшӑнтармасӑр хӑварнӑ. Монополипе кӗрешекенсем аукциона саккуна пӑсса ирттернине палӑртнӑ, апла тӑк унӑн кӑтартӑвне ҫывӑх вӑхӑтра пӑрахӑҫламалла.

Ҫак кунсенче Россельхознадзорӑн республикӑри управленийӗ Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкил ял тӑрӑхӗнче ҫӗрпе епле усӑ курнине тӗрӗсленӗ. Унта ҫӗр лаптӑкӗ 5 476 гектарпа танлашать иккен, ҫав шутран пысӑк пайӗ, 4 356-шӗ, ял хуҫалӑх тӗллевли. Юлашкинчен асӑннинчен пысӑк пайӗ вырӑнти «Шимкусский» коооперативӑн тата Н.В. Морякова фермерӑн.

Хальхи вӑхӑтра ял тӑрӑхӗ хуҫасӑр 79 ҫӗр пайне харпӑрлӑха куҫарассипе ҫине тӑрать иккен. Лаптӑкпа пӑхсан, ку вӑл 165 гектар пухӑнать. Йӑлари хытӑ каяшсене турттарма пӗр предприятипе килӗшӳ тунӑ-мӗн. Ирӗк паман вырӑна ҫӳп-ҫап тӑкнӑ икӗ факт пӗлтӗр пулнӑ-ха. Ҫӳп-ҫапа пырса тӑкнӑ ҫынсене тупса хайхисене штрафламалла тунӑ. Хальхи вӑхӑтра Турикас Тушкил тӑрӑхӗнче тек кӑлтӑк асӑрхаман.

Шупашкарта ниҫта ҫук стадион туса лартма ӗмӗтленеҫҫӗ. Ниҫта тесе, тен, ӳстеререх те каларӑмӑр пуль-ха, анчах ыттисенчен расна тума ӗмӗтленни пирки республикӑмӑрӑн тӗп хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков каланӑ. Кунта сӑмах Шупашкарти «Атӑл» стадиона юсаса ҫӗнетесси пирки пырать. Хӑй вӑхӑтӗнче вӑл Чапаев ячӗллӗ производство пӗрлешӗвӗн балансӗ ҫинче пулнӑ, кайран ӑна завод тытса тӑрас темен курӑнать — хула администрацийӗн пурлӑхӗн шутне кӗртнӗ. Нумаях пулмасть вара ӑна епле тӑвассине палӑртма аукционах ирттернӗ.

Хулан тӗп архитекторӗ Александр Шевлягин унчченхи «Атӑл» вырӑнӗнче спорт ҫурчӗсемпе стадионтан тӑракан комплекс ҫӗкленсе лармалла. Унта бассейн, хальхи вӑхӑтри тренажер пӳлӗмӗсем, хоккей лаптӑкӗ тата ытти пулмалла.

Перу патшалӑхӗнчи Лима тӑрӑхри Мирафлорес округӗнче археологсем лайӑх упранса юлнӑ икӗ мумине шыраса тупнӑ иккен. Вӗсем ҫӗр ӑшӗнче пин ҫул ытла выртнӑ тесе шутлаҫҫӗ. Вырӑнти El Comercio хаҫат хыпарланӑ тӑрӑх вӗсене Уака Пукьяна комплекса тӗпченӗ май тупнӑ пулать.

Мумисенчен пӗри ҫитӗннӗ ҫыннӑн, тепри вара — ачан. Вӗсем вари ятлӑ халӑхӑн тесе шутлаҫҫӗ. Варисем вӑл тӑрӑхра инксем киличчен пурӑннӑ.

Виле вырӑнӗнче ҫавӑн пекех мате чей ҫулҫисем, пуснаран тунӑ 12 кушел, 3 тинӗс сыснин шӑмшакне тупнӑ. Ку япаласене тишкернӗ май ӑсчахсем кунта тӗп-пӗр чиновнике е мӑчавӑра пытарни пирки калаҫҫӗ.

Ыран, юпан 26-мӗшӗнче, К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Чӑваш наци конгресӗн VIII Аслӑ Пухӑвӗ пулать. Унӑн ӗҫне 300 яхӑн делегат тата 250 яхӑн хӑна хутшӑнмалла. Съезд 11:00 сехете пуҫлать.

Кун йӗркинче Чӑваш наци конгресӗн президиумӗ VII-мӗш съезд хыҫҫӑн ирттернӗ тата малашне тумалли ӗҫсене сӳтсе явӗҫ, ревизи комиссийӗн отчётне итлӗҫ. Аслӑ Пуху йышӑнмалли хӑш-пӗр документсемпе вӗсен сайтӗнче паллашма пулать.

Чи пӗлтерӗшлӗ ыйтусем хушшинче ЧНК Президентне суйласси пулӗ. Ҫӗнӗ ертӳҫӗпе халӑх ЧНК ӗҫӗнче улшӑнусем пуласса кӗтет. Чӑваш наци конгресӗн ертӳҫисем ҫакӑнпа килӗшеҫҫӗ-килӗшмеҫҫӗ-и, анчах мӗн пытармалли пур — халӑх вӗсен ӗҫне пысӑках хакламасть. Кӑна эпир маларах ирттернӗ ыйтӑм та ҫирӗплетет. «ЧНК ӗҫӗ-хӗлӗ сире тивӗҫтерет-и?» ыйту ҫине 30 ытла ҫынран 2-мӗшӗ кӑна тивӗҫтерет тесе хуравланӑ, ыттисем вара япӑх ӗҫленине тата ӗҫне лайӑхлатмалли пирки пӗлтернӗ.

Президент вырӑнне йышӑнмалли кандидатсен йышӗнче хальлӗхе тӑватӑ ҫынна палӑртнӑ: Клементьев Валерий Леонидович (юрӑҫ, усламҫӑ, хальхи вӑхӑтра ЧНК Президенчӗн ӗҫне пурнӑҫлакан); Лукианов Николай Егорович (юрист, ЧАП партине йӗркелеме хутшӑннисенчен пӗри); Портнов Константин Петрович (ЧНК ӗҫтӑвком ертӳҫи); Тимӗр Тяпкин («Сӑвар» Чӑваш наци культурин аталану фончӗн ертӳҫи). Сас-хура пӗлтернӗ тӑрӑх влаҫ тытӑмӗнчи тӳре-шара ЧНК ертӳҫинче Угаслов Николай Фёдоровича курасшӑн. Чӑннипе, миҫе кандидат пулассине Аслӑ Пухара пӗлтерӗҫ пулас, ЧНК сайтӗнче кун пирки информаци ҫук.

Малалла...

Виталий Кличко Украинӑра 2015 ҫулта иртекен Президент суйлавне хутшӑнассине пӗлтернӗ. Ҫак шухӑша вӑл Аслӑ Радӑра каланӑ. Хӑйӗн шухӑшне вӑл налук тӳлекенсене регистрацилесси пирки калакан саккуна ылмашу кӗртесси ҫинчен йышӑнӑва ырланӑ хыҫҫӑн пӗлтернӗ.

Асӑннӑ хутра урӑх ҫӗршывра пурӑнма ирӗк пур ҫын Украинӑра пурӑнакан шутланмасть тени пур-мӗн. Ҫапла йышӑннине Виталий Кличко хӑйне ҫӗршыв пуҫлӑхӗн пуканӗшӗн кӗрешӗве тухма чарнӑ евӗр йышӑннӑ. «Суйлава эпӗ Виктор Януковича хирӗҫ тухатӑпах», — тенӗ.

Ҫук-ха. Аплах мар. Анчах кӑмӑлсӑрлануран. Европӗрлӗх саммичӗн кӗркуннехи саммичӗ Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсем «хӑйсен шанчӑклӑ партнёрӗсене» телефонпа вӑрттӑн итленишӗн кӑмӑлсӑрлланинчен пуҫланнӑ. Асӑннӑ ҫӗршывӑн спецслужбисем Германин канцлерӗн Ангела Маркельӗн тата Франци Президенчӗн Франсуа Олландан карас телефонӗн калаҫӑвӗсене итленӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ-мӗн.

Еврокомиссин пуҫлӑхӗ Жозе Мануэл Баррозу Евросоюзӑн уйрӑм даннӑйсене хӳтӗлеси пирки хӑвӑртрах ҫӗнӗ директива йышӑнмалли пирки саммит кун йӗркине ыйту кӗртессине пӗлтернӗ.

Нумаях пулмасть Шупашкарти аэропортран Самара самолетпа вӗҫме ҫитме май туса панӑ иккен.

Регионсенче авиаҫыхӑнупа ҫыхӑнтарасси ҫинчен калакан пилотлӑ программа пирки хӑй вӑхӑтӗнче массӑллӑ информаци хатӗрӗсем хавхалансах пӗлтернӗччӗ. Мун чухне эпир, журналистсем, Шупашкара виҫӗ хулапа ҫыхӑнтарасси пирки савӑнса систернӗччӗ. Анчах ҫырасса ҫыртӑмӑр та, каласса каларӑмӑр та, анчах самолечӗсем вӑл проектпа пирӗн патран ниепле хускалмарӗҫ. Пурӑнсан-пурӑнсан Ӗпхӗве вӗҫме пуҫларӗҫ-ха. Анчах вӑл та пулин нумайлӑха пыман. Самолётсене вӗҫтерекен Тутарстанри компани унта-кунта 10 хут каллӗ-маллӗ хутлаттарнӑ хыҫҫӑн рейса «техника сӑлтавне» пула хупса хунӑ. Малтанласа ҫак уйӑхӑн 27-мӗшӗччен, каярах вара 29-мӗшӗччен хупасси пирки асӑрхаттарнӑ иккен.

Мӗнех, Самарӑна вӗҫекен самолетсем апла «кутӑнлашмасса» шанас килет. Тӳррипе, унта та тутарсемех вӗҫтереҫҫӗ-ха. Сӑмах май, тӑхӑр вырӑнлӑ самолетпа пӗрремӗш рейспа Самара тӑватӑ ҫын вӗҫсе кайнӑ иккен. Сахал йышпа хутлаттарнинчен авиакомпание усси ҫукрах пуль ҫав…

Шӑп та лӑп 23 ҫул каялла, 1990 ҫулхи юпа уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, Чӑваш Совет Социализмла Республикин патшалӑх суверенитечӗ ҫинчен деклараци йышӑннӑ. Асӑннӑ документпа килӗшӳллӗн пирӗн республика «чӑваш нацийӗн наципе патшалӑхӑн пӗртен пӗр пӗрлешӗвӗ» тата «суверенлӑ патшалӑх» пулса тӑнӑ. Чӑваш ене хыснапа налук, социаллӑ пурнӑҫ тата тулаш политикӑна хӑй тӗллӗн тытса пыма ирӗк панӑ. Декларацие ҫав ҫулхи раштавӑн 28-мӗшӗнче «Федераци тата Союз килӗшӗвӗсем тата патшалӑх управленине тӑвиччен, РСФСР, СССР тата Чӑваш ССР хушшинче тивӗҫе пайличчен» чарса лартнӑ.

2001 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗ республика законодательствине федерацинхипе пӗр евӗр тӑвасси пирки саккун йышӑннӑ. Ҫапла вара Суверинитет ҫинчен калакан деклараци хӑй вӑйне ҫухатнӑ тесе йышӑннӑ.

Суверинетет кунне республикӑра официаллӑ майпа палӑртмаҫҫӗ. Ӑна чӑваш наци юхӑмӗшӗн пӑшӑрханӗсем вара асра тытаҫҫӗ.