ЧР Наци вулавӑшӗнче пӗтӗм тӗнчери «Чӑваш Ен — ӑслӑлӑх пуҫарӑвӗн лаптӑкӗ» ӑслӑлӑхпа вӗренӳ канашлӑвӗ иртнӗ. Ӑна ӑслӑлӑх кунне халалланӑ. Унта студентсен ӑслӑлӑх обществисем, аспирантсем, ҫамрӑк ӑсчахсемпе специалистсем хутшӑннӑ.

Вулавӑшра ҫамрӑксен ӑслӑлӑхпа техника пултарулӑхӗн куравӗ уҫӑлнӑ. Чӑваш Енри аслӑ шкулсен ӑслӑлӑх обществисем хӑйсен ӗҫӗсемпе паллаштарнӑ.

И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн 3-мӗш курсӗнче вӗренекен Николай Демидов хӑйсем ӑсталанӑ робот пирки каласа кӑтартнӑ.

И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн шкул умӗнхи тата тӳрленӳ педагогикипе психологи факультечӗн студенчӗсем куҫ курман ачасем валли хатӗрленӗ кӗнекесемпе паллаштарнӑ.

«Астӑвӑм» шырав отрячӗ Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи пынӑ ҫӗрсенче тупнӑ патронсемпе, хӗҫ-пӑшалпа паллаштарнӑ.

Ун чухне ҫамрӑк пултаруллӑ ӑсчахсене те чысланӑ. «Чӑваш Енри чи лайӑх ҫамрӑк ӑсчах» тата «Ҫулталӑк аспиранчӗ» ятсене гуманитари тата ытти енӗпе панӑ. Ӑслӑлӑх тытӑмӗнче чи лайӑх ӑсчах ятне Константин Липин тивӗҫнӗ.

Ҫӗршывӑн Финанс министерстви пенси ҫулне пӗчӗкшерӗн ӳстерсе пырасшӑн. Антон Силуанов министр шучӗпе тивӗҫлӗ канӑва 63 ҫула ҫитсен кӑна кӑлармалла. Ку вӑхӑт арҫынсене те, хӗрарӑмсене те пӗр пек пырса тивмелле.

Раҫҫейӗн экономика министрӗ Алексей Улюкаев та ӗҫтешӗпе килӗшет-мӗн. «Ҫӗнӗ пенсионерсемшӗн» пенси ҫулне ӳстерме ун шучӗпе йывӑр мар. Пенсие каймалли вӑхӑта Улюкаев министр ҫулталӑкра ҫуршар ҫул хушса пырсан пилӗк ҫулта 63 ҫула ҫитерме пулать тесе шухӑшлать иккен.

Ҫав вӑхӑтрах Ӗҫ министерствинче пенсие каяссипе этем ӗмӗрӗн хушшинчи уйрӑмлӑха пӗчӗклетме кирлӗ мар тени сисӗнет. Паян пирӗн ҫӗршывра, Максим Топилин министр каланӑ тӑрӑх, вӑтамран 71 ҫул пурӑнаҫҫӗ.

Ҫӗршывӑн правительствин экономика блокӗ хыснари тӑкаксемпе пӗлсе усӑ курмалла тесе шухӑшлать-мӗн. Апла тӑк пенси ҫулне ӳстернинче ним начарри те ҫук.

Аса илтеретпӗр, хальхи вӑхӑтра хӗрарӑмсене 55 ҫул тултарсан тивӗҫлӗ канӑва яраҫҫӗ, арҫынсене — 60 ҫулта.

Тӗлпулура

Вӑхӑт кунсерен малалла шӑвать. Совет халӑхӗ Аслӑ Отечествӑлла вӑрҫӑра Ҫӗнтерӳ тунӑранпа 70 ҫул ҫывхарать. Юнлӑ вӑрҫӑ ҫулӗсем кашни совет ҫыннин пурнӑҫӗнче тарӑн йӗр хӑварнӑ, кашни килтен тенӗ пекех арҫынсем фашистсене хирӗҫ ҫапӑҫма тухса кайнӑ. Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырлан ял тӑрӑхӗнчен те 1941–1945 ҫулсенче 864 ҫын фронта тухса кайнӑ, вӗсенчен 476 ҫын тӑван килне таврӑнайман. Ҫавсене чысласа Пӗрҫырланта палӑк вырнаҫтарнӑ, унта вӑрҫӑра пуҫне хунӑ кашни салтак ятне ҫырса хунӑ. Ҫулсем иртнӗҫемӗн ҫӗнтерӳпе таврӑннисем те пурнӑҫран уйрӑлсах пычӗҫ, халӗ Пӗрҫырлан ял тӑрӑхӗнче пурӗ те 6 вӑрҫӑ ветеранӗ кӑна Ҫӗнтерӳ кунне кӗтсе илме хатӗрленет.

Ҫӗнтерӗве ҫывхартма арҫынсем кӑна мар, хӗрсемпе хӗрарӑмсем те пулӑшнӑ. Вӗсенчен пӗри Чурпай ялӗнче 1923-мӗш ҫулта йышлӑ ҫемьере кун ҫути курнӑ, кӑҫал 92 ҫул тултаракан Казанбаева Вера Даниловна. Унӑн ашшӗ вӑрманҫӑ пулса ӗҫленӗ, амӑшӗ колхозра тӑрӑшнӑ. Пилӗк пӗртӑван ялти мӗнпур тантӑшӗсем пекех мӗн ачаран аслисемпе танах пур ӗҫе те пурнӑҫласа ӳснӗ: пӳрт-ҫурт тирпейленӗ, пахчара ӗҫленӗ, выльӑх-чӗрлӗх пӑхнӑ, аслисене утӑ-улӑм хатӗрлеме пулӑшнӑ, тыр-пул пухнӑ, аслисене кантӑр акса, ӑна пухса кӗртсе тӗртнӗ, арланӑ, кӗпе-йӗм тунӑ ҫӗрте пулӑшнӑ,ҫӑм арланӑ, тӗрӗ тӗрленӗ.

Малалла...

Ял ҫыннисен пуҫлӑхсенчен ыйтса пӗлмелли яланах тупӑнать

Хальхи вӑхӑтра ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем хӑйне евӗр экзамен витӗр тухаҫҫӗ. Иртнӗ ҫул туса ирттернӗ ӗҫ-хӗл пирки вӗсем халӑх умӗнче отчет тӑваҫҫӗ. Ун йышши пухусене районти пуҫлӑхсем те ҫитме тӑрӑшаҫҫӗ. Ӗнер ун пекки Тӑвай районӗнчи Тӑвай ял тӑрӑхӗнче ҫӑлпуҫсемпе, чӳкҫырмисемпе, вӑрманхӗррисемпе иртнӗ.

5 пине яхӑн ҫынлӑ ял тӑрӑхӗнче — 1920 кил. Иртнӗ ҫул ял тӑрӑхӗнче 17 ача ҫуралнӑ. 2013 ҫулта пепке ҫуратакансем ытларах пулнӑ, ун чух ҫут тӗнчене 47 ҫӗн кайӑк килнӗ. Сӑмах май, вилекенсен йышӗ пӗлтӗр унчченхинчен нумайланнӑ. Ҫут тӗнчерен 67 ҫын уйрӑлнӑ, ку вӑл — унчченхинчен 14 ҫын ытларах.

Нумай хваттерлӗ ҫуртсене уйрӑм ӑшӑтмалла туса пӗтернӗ май халӗ ҫынсем кирек хӑҫан та ӑшӑра лараяҫҫӗ, сывлӑш температурине те хӑйсене кирлӗ пек тытса тӑраяҫҫӗ.

Кирек хӑш тӑрӑхри пекех, ҫул-йӗр ыйтӑвне те манаймӑн. Хӗлле юртан тасатмалла, ҫулла шӑтӑк-путӑка сапламалла. Вырӑнти хыснара пӑхса хӑварнӑ 400 пин тенкӗ укҫа йӑлтах хӑй вырӑнне тупнӑ. Ҫӑлпуҫ ялне вара ҫурхи шыв илсе аптӑратнӑ та, унран сыхланас тесе дамба купаланӑ. Ялсенче ытти ӗҫ те тупӑнсах тӑнӑ: ҫӑл тасатнӑ, шыв насусӗсем ылмаштарнӑ, ватӑ йывӑҫсене касса тирпейленӗ.

Малалла...

Турикас Тушкил ачисем юр тасатаҫҫӗ

Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтеренпе 70 ҫул ҫитнӗ май палӑксемпе обелисксене тӗрӗслесе тӑрас ыйтӑва Культура министерстви хӑй ҫине илни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Асӑннӑ ведомство ӗҫченӗсем районсене тухсах тӗрӗслеме тытӑннӑччӗ. Йӗркене кӗртме волонтерсене явӑҫтарасси пирки те сӗнекенсем пулнӑччӗ.

Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкилти вӑтам шкулта ун пек отряда йӗркеленӗ те. Йыша шкул ачисем кӗнӗ. Волонтерсем ял тӑрӑхӗнчи палӑксемпе обелисксене йӗркене кӗртессипе ҫине тӑраҫҫӗ. Ачасене шаннӑ ӗҫ кӑткӑсах мар. Эрнере пӗрре вӗсен палӑк тавралли юра тасатмалла.

Нумаях пулмасть ку ӗҫе ҫиччӗмӗш класра вӗренекен Саша Андреев, Мария Камасева, Сергей Серафимов, Ксения Иванова тухнӑ. Вӗсем Турикас Тушкилти палӑк таври тултарса лартнӑ юра тасатнӑ.

Урам ятне вырӑсла кӑна ҫырнӑ

Географи ячӗсене икӗ чӗлхепе пур чухне те ҫырманнишӗн чунӗсене ыраттаракансем тупӑнсах тӑраҫҫӗ. Ятсене шӑрҫалама тӑрӑшакансем те тепӗр чухне йӑнӑш ҫине йӑнӑшпа ҫырса хураҫҫӗ. «Никампа канашламасӑр ҫыраҫҫӗ-ши?» — тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерет ун пекки вара. Йӑнӑшсем пирки «Халӑх тӗрӗслевӗ» портала та ҫыраҫҫӗ. Сӑмахран, Мичман Павлов урамӗнчи 74-мӗш ҫурт пирки калани пурччӗ. «Ҫурт ҫинчи «Мичман Павлов урамӗ / улица Мичмана Павлова» пӗр чӗлхепе кӑна, унтан тата йӑнӑшлӑ ҫырса хунӑ», — тенӗ. «С.Д. Павлов тинӗс ҫарта хӗсметре тӑман, нихӑҫан та. Мичман вӑл хушма ячӗ», — тенӗ ҫӑхав авторӗ.

Шупашкар районӗнче пурӑнакан И.В. Иванов ятлӑ ҫын вара «Халӑх тӗрӗслевӗ» портала урам ячӗсене икӗ чӗлхепе ҫырма ыйтса янӑ. Иртнӗ эрнере вӑл унта ҫичӗ хутчен ҫыру ӑсатнӑ иккен. Унта вӑл Ишлейри тата Кӳкеҫри нумай хваттерлӗ урамсен ҫурчӗсем пирки каланӑ. Тӗрӗсрех, вӗсене вырӑсла тата чӑвашла кӑтартмаллине асӑрхаттарнӑ. Хӑйӗн ыйтӑвне ӗнентерес тесе ҫыру авторӗ сӑнӳкерчӗксем те ярса панӑ.

Малалла...

Улатӑр районӗнчи тӗп пульницӑра йыш хушӑннӑ. Унта нумаях пулмасть реаниматолог анестезиолог ӗҫе кӳлӗннӗ. Александр Николаевич Ревацкий — Украина ҫынни.

Унччен вӑл ҫак специалноҫпех Донецк облаҫӗнчи Харцызск хулинчи пульницӑра ӗҫленӗ. Александр Николаевич Раҫҫейре медицина тата фармацевтика ӗҫӗпе вӑй хумашкӑн ирӗк тата специалист сертификатне илнӗ.

Александр Ревацкий ҫынсене пулӑшма, хӑйӗнчен мӗн килнине тума шантарнӑ. Вӑл хӑйӗн ҫемйипе Улатӑра ҫулла килнӗ. Унӑн арӑмӗ те медицина ӗҫченӗ. Вӑл та специалист сертификатне илнӗ те Улатӑр районӗнчи тӗп пульницӑра ӗҫлет.

Украинӑран килнӗ тухтӑр Чӑвашра ҫак ӗҫре тӑрӑшнӑшӑн хӗпӗртет. Ку унӑн медицина ӗҫне малалла тӑсма май парать-ҫке-ха.

Прокуратура, Роспотребнадзор, Россельхознадзор ӗҫченӗсем лавккасенче пысӑк акци ирттернӗ. Вӗсем апат-ҫимӗҫ хакне, вӗсен срокне тӗрӗсленӗ. Ҫавӑн пекех Раҫҫее кӳрсе килме юраман таварсем лавкка сентрисем ҫинче пулнипе пулманнине пӑхнӑ.

Прокурорсем темиҫе кунра Ҫӗмӗрлери кашни лавккана тенӗ пекех тӗрӗсленӗ. Пур ҫӗрте те пӗрешкел ыйту панӑ: ҫӗрулмине, купӑстана ӑҫтан илсе килнипе кӑсӑкланнӑ.

Ҫӗмӗрлери лавккасенчи улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ сывлӑхшӑн хӑрушӑ пулманни палӑрнӑ. Темиҫе лавккара карантинри продукцие сутни тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Израильтен кӳресе килнӗ мандаринра, Эквадорти бананра, Египетри апельсинра организмшӑн сиенлӗ япаласем тупнӑ. Вӗсене ҫӳп-ҫап купине ывӑтнӑ.

Халӗ специалистсем улма-ҫырла фитосанитари сертификачӗсӗр сентре ҫине епле лекнине уҫӑмлатаҫҫӗ. Аш-какая та ветеринари сакунне пӑсса сутни паллӑ пулнӑ. Ытларах ку кайӑк-кӗшӗк ашне, ҫурмафабрикатсене пырса тивнӗ.

Пӗтӗмпе йӗркене пӑснӑ 20 тӗслӗх шута илнӗ. Вырӑнти прокуратура пӗлтернӗ тӑрӑх, лавккасенче срокран тухнӑ тавар та сахал мар. Тӗрӗслев хыҫҫӑн ҫӳп-ҫап купине сӗт, ҫӑмарта, ҫӑкӑр ывӑтнӑ.

Малалла...

Юр нумай ҫуни ача пахчисемшӗн питӗ лайӑх пулнӑ. Картишсенчен юр кӳлепесем курӑнма пуҫланӑ. Вӗсене ачасем, вӗсен ашшӗ-амӑшӗсем ӑсталанӑ. Пурте хула пуҫарнӑ конкурсра ҫӗнтерессишӗн тӑрӑшнӑ.

Павел Иванов хӑй те пӗчӗк чухне юртан кӗлеткесем ӑсталама юратнӑ. Ҫак ӗҫ ӑна халӗ те килӗшет. Анчах халӗ вӑл ӑна пӗчӗк хӗрӗпе Ульянӑпа пурнӑҫлать. Ашшӗ хӗрӗпе ирттернӗ вӑхӑт усса кайнине пӗлтерет.

Кашни ача пахчи вӑйӑ патшалӑхӗ пулса тӑнӑ тейӗн. Шупашкарти 172-мӗш ача пахчинче юр керменсем ӳссе ларнӑ, юмахри сӑнарсем тупӑннӑ. Ландшафт дизайнерӗсен вырӑнӗнче вӗрентекенсемпе ашшӗ-амӑшӗ пулнӑ.

Иртнӗ ҫул юр нумаях пулман, ҫавӑнпа кӳлепесене те ытлашши пысӑк тӑвайман. Кӑҫал вара темӗн те ӑсталама пулать.

Марина Павлова каланӑ тӑрӑх, юр кӳлепесем ачасене вырӑс культурине хисеплеме вӗрентеҫҫӗ кӑна мар, аслисен ӗҫне хаклама та хӑнӑхтараҫҫӗ.

178-мӗш ача пахчинче Литература ҫулталӑкӗ пулнӑ май картише вырӑс халӑх юмахӗсемпе килӗшӳллӗн илемлетнӗ.

Конкурсра ҫӗнтерессишӗн Шупашкарти 129 ача пахчи тупӑшӗ. Комисси вырӑна тухса тӗрӗслет, балсем лартса парать. Чи лайӑххисене нарӑсӑн 13-мӗшӗнче пӗлтерӗҫ.

Малалла...

Нарӑсан 7-мӗшӗнче Санкт-Петербургри Наци ҫуртӗнче чӑвашсем тӗл пулнӑ.

Малтанах, пӗрремӗш пайӗнче, чӑвашсен ентешлӗхе пуху ирттернӗ. Вӗсем организаци Уставне, общество организацийӗн канашне тата унӑн Председательне суйланӑ. Ҫак ята каллех Владимир Живов тивӗҫнӗ. Вӑл хӑйӗн сӑмахӗнче чӑвашсен ентешлӗхӗ культура ӗҫне малалла тӑсма, Чӑвашран тухнӑ ҫынсене пулӑшма шантарнӑ.

Организаци чӑваш чӗлхине, культурине, историне, халӑх йӑлине упраса хӑварас енӗпе хастар ӗҫлет. Ентешлӗх тата лайӑхрах ӗҫлетӗр тесе Уставпа килӗшӳллӗн Ӗҫ тӑвакан комитет туса хума йышӑннӑ. Унӑн Председателӗ Дарья Рогозная пулса тӑнӑ. Вӑл унччен Санкт-Петербургри ҫамрӑк чӑвашсен пӗрлешӗвне ертсе пынӑ. Ватӑсен канашӗн Председателӗ унчченхи пекех Виталий Золотов юлнӑ.

Уявӑн иккӗмӗш пайӗнче ЧР тава тивӗҫлӗ артисткин Елена Соловьевӑн пултарулӑх каҫӗ иртнӗ. Вӑл халӑх тата классика юррисене шӑрантарни Питӗр чӑвашӗсене малалла ӗҫлеме хавхалантарнӑ. Уяв каҫӗ вӗҫӗнче Санкт-Петербургри «Парне» ансамбль юрӑ-ташӑпа чӑвашсене савӑнтарнӑ.

Сӑнсем (5)