Кӑҫал РФ Правительстви Раҫҫейри регионсенчи ялсене аталантармашкӑн 9 миллиард тенкӗ уйӑрнӑ. Дмитрий Медведев премьер-министр кун тӗлӗшпе ака уйӑхӗн 23-мӗшӗнче хушӑва алӑ пуснӑ.

Чӑваш Ене ҫак укҫаран мӗн чухлӗ лекӗ? Документпа килӗшӳллӗн Чӑваш Республики валли 125 миллион текнӗ уйӑрнӑ. 87 миллион тенкине пурӑнмалли ҫурт-йӗре лайӑхлатмашкӑн ярӗҫ. Ҫав шутра — ҫамрӑк ҫемьесемпе ҫамрӑк специалистсем те.

37 миллион тенкӗ Чӑваш Енри ялсенчи социаллӑ тата инженери инфратытӑмне аталантармашкӑн кайӗ. Ку укҫапа шкулсем хӑпартӗҫ — 11,9 миллион тенкӗ, фельдшер пункчӗсемпе пӗтӗмӗшле практика тухтӑрӗсен офисӗсене хута ярӗҫ — 3 миллион тенкӗ, ҫурт тумалли лапамсене хатӗрлӗҫ — 22,8 миллион тенкӗ.

Кунсӑр пуҫне федераци правительстви Чӑваш Ене ялта пурӑнакан халӑх пуҫарӑвӗсемшӗн грант памашкӑн 855 пин тенкӗ уйӑрӗ.

Елена Долгова сӑнӳкерчӗкӗсем

Мускавра кӗҫех чӑваш культурипе информаци центрӗ уҫӑласси пирки пӗлтернӗччӗ. Ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче уҫӑлнӑ ӗнтӗ вӑл. Кун пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче Тимӗр Акташ хыпарлать.

Мероприятие Чӑваш Республикин РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчи Леонид Волков уҫнӑ.

— Эпир кунта паян ырӑ сӑлтавпа пухӑннӑ. Паян Чӑваш культурипе информаци центрӗ уҫӑлчӗ. Ку Чӑваш чӗлхипе чӑваш ҫырулӑхӗн уявӗ умӗн пулчӗ, — тенӗ Леонид Волков.

Тӗрӗссипе, хӑйне хисеплекен кашни халӑхӑн культурӑна аталантаракан тӗрлӗ институт пур. Ҫак центра та Мускавра чӑваш культурине аталантармашкӑн, шкулта чӑваш чӗлхине вӗрентмешкӗн (вӑл 2 ҫул ӗҫлет ӗнтӗ) тунӑ. Уроксене Евгений Степанов ертсе пырать. Занятисем шӑматкунсерен 12-14 сехетсенче иртеҫҫӗ. Чӗлхене иккӗмӗш ҫул вӗренекенсен урокӗ 14-16 сехетсенче пырать.

Хыпара пӗлтерекен Тимӗр Акташ каласа панӑ тӑрӑх Леонид Волков унта вӗренекенсен ҫитӗнӗвӗсемпе кӑсӑклансах тӑрать. Ҫавӑн пекех скайп урлӑ дистанци мелӗпе те чӗлхене ӑса хывма пулать-мӗн.

Юлашки ҫулта центрта кӗнекесем пухса вулавӑш тунӑ. Унта Чӑваш Енри мӗнпур районти энциклопедисем кӗнӗ.

Малалла...

«Раҫҫейӗн чукун ҫулӗ» акционерсен уҫӑ обществи Китайпа пӗрлехи предприяти туса хума пултарать. Ку ыйтва енсем асӑннӑ ҫӗрщыв ертӳҫи Си Цзиньпин ертсе пыракан ушкӑнпа ҫитес уйӑхра тӗлпулсан калаҫса татӑлмалла. Унта енсем пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем ҫӳрекен «Мускав-Хусан» чукун ҫул магистральне тӑвас ыйтӑва пӑхса хӑвармалла.

Проекта пурнӑҫа кӗртме енсем пӗр тан парваллӑ SPV-компани тӑвас шухӑшлӑ иккен. Вӑл вара конкурс урлӑ подряд организацийӗсене строительство валли ышраса тупӗ. Кун пирки «Новости» Раҫҫейӗн информаци агентстви хыпарланӑ.

«Мускав–Хусан» ҫула тума Китай 300 миллиард тенкӗ хывма хирӗҫ мар-мӗн. Ку укҫаран 50 миллиардне компанин устав капиталне ямалла. 250 миллиардне хӑйсен банкӗсенчен кредит илмелле иккен.

«Мускав–Хусан» чукун ҫула тусан 770 километрлӑ ҫула хальхи пек 11 сехет те 30 минут кайма тивмӗ, 3 сехет те 30 минутра ҫитме май килӗ. Чарӑнусенчен пӗрне Шупашкар ҫывӑхӗнче палӑртнӑ. Ҫула тума пӗтӗмӗшле 1,068 триллион тенке лармалла.

Кивӗ Элпуҫ арҫыннисем ӗҫре хастар

Шӑп та лӑп эрне каялла, иртнӗ вырсарникун, Тӑвай районӗнчи Кивӗ Элпуҫ ял тӑрӑхӗнче экологи вырсарникунлӑхне ирттернӗ. Малтанхи кун каҫхине ял старостисемпе хастарсем ыран урама тирпейлеме тухмалла тесе килсерен ҫӳренӗ. Тепӗр кунне, ирхи тӑххӑрта, пӗрин хыҫҫӑн тепри урама тухнӑ. Кам михӗ илсе тухнӑ, кам — карҫинкка.

Кивӗ Элпуҫра 50 ҫын ӗҫе кар тӑрса тухнӑ. Пурте усӑ куракан вырӑнсене тирпейлекенсен ҫумне хӑйсен килӗ умне тасатакансене хушсан йыш тата пысӑкрах пулнӑ.

Вырсарникунлӑха ҫамрӑксемпе утмӑлтан иртнӗ арҫынсем уйрӑмах хастар хутшӑннине пӗлтереҫҫӗ вырӑнти ял тӑрӑхӗнче. Ҫынсем темиҫе сехетре 4 прицеплӑх пуҫтарнӑ. Ӗҫе вӗҫленӗ хыҫҫӑн ял старостине суйламалли пуху ирттернӗ. Староста пулма пултарать тесе ҫынсем Андрей Моисеева суйланӑ.

Республикӑра «Тӗрӗс суйлавшӑн» комитет йӗркеленӗ. Унта тӗрлӗ общество кӗнӗ: «Правопорядок» общество фончӗ, «Боевое братство» ветерансен пӗтӗм Раҫҫейри организацийӗн Чӑвашри уйрӑмӗ, Республикӑри хӗрарӑмсен канашӗ, Пенсионерсен регионти уйрӑмӗ тата ыттисем те.

Ҫак кунсенче 10 ытла общество организацийӗ комитетӑн пӗрремӗш пухӑвне ирттернӗ.

Комитетӑн тӗп тӗллевӗ — политикӑри хура технологисемпе кӗрешесси. Хальлӗхе суйлавччен вӑхӑт пур-ха, анчах почта ещӗкӗсене регионти паллӑ политиксене хурлакан хаҫатсем ҫӗр-ҫӗр килеҫҫӗ. Тӗнче тетелӗнчи хаҫатсем те кун пеккинчен юлмаҫҫӗ-мӗн. Паллах, ҫакӑ ахаль ҫынсене япӑх витӗм кӳрет.

Комитет лару-тӑрӑва лайӑх енне улӑштарма тӑрӑшӗ. Общество организацийӗсем кандидатсем мӗнлерех ӗҫленине, вӗсем мӗнле информаци ҫырнине тӗрӗслесех тӑрӗҫ.

Паян, ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, Шупашкарта оперӑпа балет театрӗнчен инҫех мар пӑтӑрмах пулнӑ. ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Олег Таланов Мускав проспекчӗпе урапапа пынӑ. Унта вӑл юраман ҫӗрте сулахаялла пӑрӑннӑ та транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑ.

Ҫапла депутат урапана пырса тӑрӑннӑ. Лешӗн водительне, суранланнӑскере, пульницӑна илсе кайнӑ.

Аварие курнӑ ҫынсем каланӑ тӑрӑх, «халӑх тарҫи» ӳсӗр пулнӑ. Анчах вӑл медосвидетельствовани тухма хирӗҫленӗ. Константин Ишутов блогер пулни-иртнине видео ӳкернӗ. Унта депутат ҫул-йӗр правилине пӑснине тунман, анчах унта никам та суранланманнине, тепӗр водитель киле хӑйех кайнине пӗлтернӗ.

Олег Таланов медосвидетельствовани тухма хирӗҫленӗ, наркологире медэкспертиза тухма шантарнӑ. Хальлӗхе пӗтӗмлетӳ ҫук.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш ял тӑрӑхӗнче ял халӑхӗ ваттисен уявӗ умӗн ялсенчи масарсене тирпейлерӗ. Халӗ тавралӑха тирпейлессипе тимлеҫҫӗ. Штанашра тата Упӑкушкӑнь ялӗнче вӑрҫӑра пуҫ хунисене асӑнса лартнӑ палӑк та, монумент та, Совет Союзӗн Паттӑрӗ Алексей Романович Логинов ҫуралса ӳснӗ ҫурт ҫинче асӑну хӑми пур, ун ячӗпе хисепленекен парк тата урам пур. Упӑкушкӑнь пульници пулнӑ пахчара 1948 ҫулта вилнӗ вӑрҫӑ ветеранӗн, таврари халӑха трахома чирӗнчен тӗппипех сыватнӑ тухтӑрӑн Федор Ефимович Тайковӑн вилтӑприйӗ ҫинче палӑк пур.

Паян Культура ҫурчӗн ӗҫченӗсем Штанашри палӑк тавра тирпейлеме тытӑнчӗҫ. Ку палӑка Штанашри Коннов Иван Николаевич — пӗрремӗш ракетчик вырӑнти материалтан ӑсталанӑ, вӑтам шкул ачисем ӑна куллен пулӑшнӑ. Палӑка 1970 ҫултах хута янӑ, 45 ҫул хушши юрлӑ-тӑманлӑ, ҫил-тӑвӑллӑ, ҫумӑрлӑ, шӑрӑх ҫанталӑка паттӑррӑн чӑтса ларать палӑк, ӑна юсама ҫӑмӑлах мар, салтаксен ячӗсенчи саспаллисем те ҫухала пуҫлаҫҫӗ ҫулсем иртнӗҫемӗн, ҫапах та палӑка ҫулленех тирпей-илем кӳме тӑрӑшать вырӑнти халӑх.

Малалла...

Елчӗк районӗнчи Курнавӑшри вӑтам шкул ачисем «Ҫӗнтерӳ пусми» Пӗтӗм Раҫҫейри акцие хутӑшнаҫҫӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнине халлланӑскерӗн тӗллевне унӑн йӗркелӳҫисем ачасемпе ҫамрӑксенче патриотизм туйӑмне ҫирӗплтесси тесе палӑртаҫҫӗ.

Акцие хутшӑнакансен «Ҫӗнтерӳ пусми» валли пир татӑкӗ ҫине ветерансен тӑлӑха юлнӑ арӑмӗсен ячӗсене ҫырасси. Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн пуҫламӑшӗ тӗлне пирӗн республикӑра ун пеккисем 3 пин ытла ҫын пурӑнаҫҫӗ. Вӗсен ятне асра хӑварас тесе хӑйне евӗр пусма хатӗрлес тенӗ.

Курнавӑш ачисенчен ку акцие 8-мӗш, 10-мӗш тата 11-мӗш классенче вӗренекенсем уйрӑмах хастар хутшӑннӑ-мӗн. Кашни ушкӑнах тӑлӑх салтак арӑмӗсем пирки информаци пухнӑ, кайран ӗҫе кӳлӗннӗ. Ватӑсен ячӗсене вӗсем чӑвашла тӗрлесе ҫырнӑ.

Чӑваш чӗлхи кунне халалласа Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш шкулӗнчи ача пахчинче Соловьева Светлана Геннадьевна воспитатель ертсе пынипе уяв иртрӗ. Вӑл пухӑннисене Иван Яковлев пурнӑҫӗпе паллаштарчӗ, авалхи чӑвашсем ҫинчен, асатте-асаннесен, ват асаттесемпе ват асаннесен йӑли-йӗркисем ҫинчен аса илтерчӗ.

— Чӑвашсем хӑнасене яланах ҫӑкӑр-тӑварпа, киле кин кӗртсен те мӑшӑра яланах ҫавра ҫӑкӑрпа кӗтсе илнӗ. Ҫӑкӑра халалланӑ ваттисен сӑмахӗсем чӑвашсен нумай. Ваттисем ҫамрӑксене пурнӑҫра аслисене хисеплемеллине яланах аса илтерсе тӑнӑ. Ӗлӗкхи чӑвашсен ҫакӑн пек тӗллев пулнӑ: кил-ҫурт ҫавӑрмалла, йывӑҫ лартмалла, ҫӑл авӑтмалла тата ача-пӑча ҫуратмалла, ывӑл ҫуратса хӑйӗн хыҫҫӑн йӑх хӑвармалла.

Пӗчӗккисем тупмалли юмахсен тупсӑмӗсене кам маларах пӗлессипе тупӑшрӗҫ. Чӑваш юррисене юрларӗҫ, вӑйӑ вылярӗҫ, ташларӗҫ. «Асамат кӗперӗ», «Илемлӗ, илемлӗ», «Сар каччӑ» юрӑсене ачасем хӑйсен уҫӑ сассисемпе юрласа куракансене савӑнтарчӗҫ. «Ҫерем пӑсса вир акрӑм» вӑйӑра кашниех маттур пулчӗ.

Малалла...

Ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа Мускава икӗ хутлӑ пуйӑспа ҫӳреме тытӑнӗҫ. Билетсене халех туянма пулать — паянтан сутма тытӑннӑ ӗнтӗ.

«Мускав–Хусан» маршрутпа ҫӳрекен пуйӑс ҫӗршывӑн тӗп хулинчен ҫӗртмен 1-мӗшӗнче тухӗ, Хусантан Мускава — ҫӗртмен 2-мӗшӗнче.

Икӗ хутлӑ пуйӑс Мускавран 23 сехет те 10 минутра хускалать, Хусана тепӗр кунне 10 сехет те 45 минутра ҫитет. Хусантан вӑл 17 сехет те 10 минутра тухса тӗп хулара тепӗр кун ирхи 5 сехет те 38 минутра пулӗ.

Икӗ хутлӑ пуйӑс Муром, Навашино, Сергач, Канаш, Вӑрмар, Ешӗлвар станцисенче чарӑнӗ. Апла пулсан Чӑваш Енри ҫынсен те икӗ хутлӑ пуйӑспа ҫӳреме май килӗ.

Билет хакне малтанласа плацкарт вакунти евӗрех — 1550 тенкӗ — шантараҫҫӗ. Каярах ҫын епле ҫӳрени тӑрӑх ылмашма пултарать.