Ҫу уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш Ен Пуҫлӑхӗ Михаил Игнатьев Раҫҫей Федерарцийӗн Спорт министерствин коллегийӗн анлӑ ларӑвне хутшӑннӑ. Унта пӗтӗм Раҫҫейри «Ӗҫпе хӳтӗлеве — хатӗр!» (ГТО) комплекса ӗҫе кӗртес ыйтусене тишкернӗ.

Тӗп доклада Раҫҫей спорт министрӗ Виталий Мутко тунӑ. Вӑл ҫӗршывра ӖХХ комплексӗ ҫӗнӗрен вӑй илме пуҫланӑранпа ҫулталӑк иртнине палӑртнӑ май ҫак вӑхӑтра сахал мар ӗҫ туса ирттернине пӗлтернӗ.

Виталий Мутко квалификациллӗ кадрсем (специалистсем, тӳресем) хатӗрлес енӗпе ӗҫлемелле, медицина тӗлӗшӗнчен тивӗҫтермелле тесе шухӑшлать иккен.

ГТО комплексӗ ҫӗршывра физкультурӑпа спорт аталанӑвне пулӑшма тивӗҫлӗ. Ҫакӑнта регионсен тӳпи пысӑк. Виталий Мутко тӗслӗхшӗн Чӑваш Республикине асӑннӑ. Юлашки ҫулсенче пирӗн патра спорт объекчӗсем сахал мар тунӑ, вӗсемпе тухӑҫлӑ усӑ кураҫҫӗ.

Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунне Питӗр чӑвашӗсен пайташӗсем финн вӑрҫинче паттӑррӑн ҫапӑҫса пуҫне хунӑ, Ленинград тӑрӑхӗнче тӑванла масарта пытарнӑ Сергей Бутяков вилтӑпри ҫине кайса килнӗ. Ушкӑнра Ваттисен Канашӗн ертӳҫи Виталий Золотов, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ Станислав Кошкин, «Парне» чӑваш ансамблӗн ертӳҫи Татьяна Ильина, малтан чӑваш центрӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ Юлий Леонтьев, Шалти ӗҫсен министерствин полковникӗ Николай Парфенов, Святослав Ларионов юрист, чӑваш ентешлӗх хастарӗсем Николай Васильевпа Валерий Филиппов тата наципе культура автономийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Живов хӑйӗн улттӑри Михаил мӑнукӗпе пулнӑ.

Чӑваш пайташӗсене Ленинград облаҫӗнчи Красноозер тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Юрий Заремский кӗтсе илнӗ. Вӑл унти вырӑнпа паллаштарнӑ тата ҫавӑнта пытарнӑ паттӑрсен вилтӑприйӗсем ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Вӗсен хушшинче чи малтисен шутӗнче Совет Союзӗн Геройӗ ята тивӗҫнӗ Сергей Бутяков та пулнине палӑртнӑ. Тӑванла масар ҫинчи хурлӑхлӑ митинга Приозерск тӑрӑхӗнче пурӑнакан ветерансем, шкул ачисем, ахаль ҫынсем, nypӗ ukҫӗpe яхӑн ҫын пуҫтарӑнчӗ тесе пӗлтернӗ Чӑваш наци конгресӗн сайтӗнче.

Малалла...

Ҫыхӑну отраслӗнче ӗҫлекенсем ҫак уйӑхӑн пуҫламӑшӗнче хӑйсен професси уявне паллӑ турӗҫ. Ун чухне вӗсене Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та саламланӑччӗ. Патӑрьел районӗнчи Алманчӑри ял тӑрӑхӗ вырӑнти ҫыхӑну уйрӑмӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшакан Мария Аляшкина «Ҫыхӑну маҫтӑрӗ» ята тивӗҫни пирки халӗ хавасланса пӗлтерет. Хушӑва ҫӗршывӑн Ҫыхӑну тата массӑллӑ коммуникацисен министерстви пуш уйӑхӗн вӗҫӗнче кӑларнӑ. Ырӑ хыпара илтнӗ хыҫҫӑн Аляшкинӑна вырӑнти ял тӑрӑхӗ те саламланине пӗлтерет.

Мария Кузьминична ҫыхӑну уйрӑмӗнче 1994 ҫултанпа тӑрӑшать иккен. Тивӗҫе таса чунпа, парӑнса пурнӑҫланӑшӑн ӑна темиҫе хутчен те тӗрлӗ Хисеп хучӗпе, Тав ҫырӑвӗпе чысланӑ. Вӑл ертсе пыракан ҫыхӑну уйрӑмӗ 2012 ҫулта чи лайӑх ҫыхӑну уйрӑмӗ ята та тивӗҫнӗ.

Ҫак эрнере Раҫҫейӗн Патшалӑх Думинче Чӑваш Енӗн кунӗсем иртеҫҫӗ. Эрне Патшалӑх Думин экономика политики, инновацилле аталану тата усламҫӑлӑх енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ларӑвӗнчен пуҫланнӑ. Унта республикӑн Патшалӑх Канашӗн хӑш-пӗр депутачӗпе пӗрлех Чӑваш Енӗн экономика министрӗ Владимир Аврелькин тата предприяти ертӳҫисем хутшӑннӑ.

Чӑваш Ен пайташӗсем конкуренцие хӳтӗлесси тата усламҫӑлӑха аталантарасси ҫинчен калакан тата ытти хӑш-пӗр федераци саккунӗсене улшӑну кӗртессине сӳтсе явма хутшӑннӑ.

Эрех-сӑра ваккӑн сутассине йӗркелес ыйтусемпе чӑваш парламенчӗн вице-спикерӗ Олег Мешков тухса калаҫнӑ. Владимир Аврелькин министр вара хамӑр патра туса илекенсене тата шалти пасара хӳтӗлеме епле майсем кирлине палӑртса хӑварнӑ. Министр шучӗпе импортҫӑсене, сӑмахран, Раҫҫей стандарчӗ ыйтакан регламентсене пӑхӑнтармалла. Ют ҫӗршывран илсе килекен кивӗ машинӑсене Аврелькин министр «промышленноҫ юлашкийӗ» тесе хакланӑ май ку ыйтӑва та тимлӗх уйӑрмаллине палӑртнӑ.

Америкӑн Visa тӳлев тытӑмӗ ют банкоматсенче укҫа илнишӗн процент илме пуҫлать. Кун пирки Чӑваш Енӗн Финанс министерстви пӗлтерет. Халӗ ку операцишӗн Visa банксенчен ҫирӗплетнӗ комисси илсе пырать. Ку сумма 40 тенкӗпе танлашать. Ҫӗнӗлле ӗҫлеме тытӑнсан ҫак виҫе тӳлевӗн 0,4–0,5 проценчӗпе танлашмалла. Шухӑшланӑ тӑрӑх, ҫӗнӗ йӗрке ҫурла уйӑхӗн вӗҫӗнчен вӑя кӗмелле.

Ҫапла туни Раҫҫей ҫыннисене тӗрлӗ тӳлевшӗн алӑран укҫан татӑлмалла мар тӑвасси патне илсе ҫитерме пултарать. Тепӗр майлӑ каласан, ҫынсем онлайн меслетпе татӑлма пуҫлӗҫ. Кунтан вара Visa 0,01 процент комисси илет иккен. Капла вара вӑл самай услам курӗ. Раҫҫейӗн Тӗп банкӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлтӗр кӑна асӑннӑ тытӑм ҫапла майпа 20 миллиард тенкӗ услам курнӑ имӗш. Банкоматран аллӑн укҫа илнипе ӑна 13 миллиард тенкӗ лекнӗ.

Тӑван тӑванах пуль ҫав, ӑна укҫан та пулӑшас килет-тӗр. Анчах ырӑ тӑвас тени пур чухне те лайӑхпа вӗҫленмест ҫав. Ҫакӑ ултавпа ҫыхӑннӑ пулсан пушшех те.

Ҫӗнӗ Шупашкарти ача пахчисенчен пӗрин ертӳҫи 2012 ҫулхи кӑрлачра хӑйӗн тӑванне ӗҫе илнӗҫи пулса хушу кӑларнӑ. Лешӗ ун патӗнче кӗҫӗн воспитатель шутланнӑ. Ҫапла майпа вӑл ӗҫ укҫи илсе тӑнӑ, каярах — йывӑр ҫын пулнишӗн тата ача ҫуратнишӗн тӳлекен пособиллӗ пулса тӑнӑ тата пепкене пӑхнӑ вӑхӑтра ларнишӗн паракан тӳлеве тивӗҫнӗ. Ача пахчинче ӗҫленӗ пекки ӑна шӑпах ҫавӑн валли кирлӗ пулнӑ та. Ача пахчин ертӳҫи тӑванне ӗҫленӗ пек 2015 ҫулхи пуш уйӑхӗчченех кӑтартса пынӑ. Пуҫлӑх-тӑвана пула леш хӗрарӑм 100 пин тенкӗ ытла илнӗ, уншӑн пенси фондне укҫа та куҫарса тӑнӑ. Пуҫлӑх тӗлӗшпе халӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Ӑна ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курса улталанӑ тесе айӑпласшӑн.

ЧР Наци вулавӑшӗ Пӗтӗм тӗнчери проекта «Нарспие» вулатпӑр» проекта вӗҫлесе пырать.

Пӗрремӗш тапхӑрта поэмӑна пысӑках мар сыпӑксем ҫине пайланӑ. Ӑна акцие хутшӑнакан 120 ҫын питӗ хӑвӑрт ярса илнӗ. Йӗркелӳҫӗсем хӑйсем те тӗлӗнсе пӗтереймен: ҫынсем шӑнкӑравласа, электронлӑ почтӑна ҫыру ярса поэма сыпӑкне хӑйсене, тӑванӗсене, юлташӗсене пама ыйтнӑ.

Проект тӗнчипех сарӑлнӑ. Поэма сыпӑкӗсене Раҫҫейре, Китайра, АПШра, Швецире, Кувейтра, Перура, Германире, Англире, Гоара, Турцире, Испанире, Мексикӑра, Канадӑра, Австралире, Ирландире, Грецире, Иорданире, Австрире, Казахстанра, Венгрире, Финляндире, Таиландра, Латвире, Ҫӗнӗ Зеландире — пӗтӗмпе 25 ҫӗршывпа 45 хулара — вуланӑ.

Проекта хутшӑннисен йышӗнче Францири чӑваш культурин «Avan-T-garde» ассоциацийӗн президенчӗ Ольга Николаева тата секретарӗ Ольга Барбье пур. «Пуэр-бар» чей клубӗн директорӗ Андрей Кудрин Дали хулинчен (Юньнань) видео ярса панӑ. Норвеги поэчӗ Гуннар Вэрнесс тата Швеци куҫаруҫи Микаэль Нюдаль те сыпӑка вуланӑ.

Шупашкар ҫыннисем те айккинче юлман. Халӗ йӗркелӳҫӗсенче поэмӑн пур сыпӑкӗ те пур.

Малалла...

Елена Исинбаева

Шупашкарта ҫӑмӑл атлетика енӗпе иртекен Европа команда чемпионачӗ пуҫланиччен шутлӑ кунсем ҫеҫ юлчӗҫ. 38 кун кӑна. Ӑмӑртӑва ҫӑмӑл атлетсем кӑна мар хатӗрленеҫҫӗ-мӗн.

Михаил Игнатьев чемпионат вӑхӑтӗнче республикӑна килмешкӗн Олимп вӑййисен икӗ хут чемпионкине Елена Исинбаевӑна официаллӑ мелпе чӗннӗ.

«Чӑваш Ен» Патшалӑх телерадиокомпанийӗн спорт корреспонденчӗ Вячеслав Ильин Мускавра унпа тӗл пулнӑ.

— Эпир Мускавра ҫӑмӑл атлетика енӗпе иртнӗ тӗнче чемпионатӗнче лайӑх тупӑшрӑмӑр. Сочире пулнӑ хӗллехи Олимп вӑййисенче ҫӗнтертӗмӗр. Халӗ Шупашкарта Рио-де-Жанейрӑра иртекен Олимп вӑййисене хатӗрленӗпӗр, — тенӗ Елена Исинбаева спортсменка.

Республикӑра ҫӑмарта туса илесси чакнӑ. «Юрма» пысӑк агрохолдинг ку енӗпе ӗҫлеме пӑрахса бройлер ӳстерме тытӑннӑ. Анчах ЧР Ял хуҫалӑх министерствинче шутланӑ тӑрӑх, ку лару-тӑру вырӑнти аграрисене аталанма май парать. Тӗслӗхрен, Муркашри чӑх-чӗп фабрики кун тӗлӗшпе ӗҫлеме пуҫланӑ.

Пӗлтӗр вӗсем 78 миллион ытла ҫӑмарта туса илнӗ. Ку — рекорд. Кунашкалли планра та пулман-мӗн. Халӗ предприяти ҫӑмарта тӑвакан шурӑ Хайсекс чӑхсем ҫине куҫнӑ. Вӗсене пӑхма йывӑр мар, ҫӑмарта нумай тӑваҫҫӗ.

Пӗлтӗр кӗркунне тырӑ, витамин хушкӑчӗ тата ытти компонент хакланнӑ май предприятие йывӑр килнӗ. Ҫӑмарта та хакланнӑ. Предприятин тӗп директорӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Сергей Шпарев каланӑ тӑрӑх, вӗсем продукцие хаклатма тӑрӑшмаҫҫӗ.

Ҫӑмартан ҫурри Чӑваш Ен пасарӗсене каять. Ыттисем — федераци сечӗсене. Предприяти гипермаркетсемпе пӗр чӗлхе тупнӑ. Муркашра туса илнӗ ҫӑмартасене Чулхула облаҫӗнче, Тутарстанра, Мари Республикинче, Мускавра курма май пур.

Фабрикӑра 150 ҫын ӗҫлет. Вӑтамран вӗсем 17700 тенкӗ укҫа илеҫҫӗ-мӗн. Унта малашне тӑватӑ цехри оборудование ылмаштарма палӑртаҫҫӗ.

Малалла...

Пӗрлехи спортпа сывлӑх кунӗсене ирттересси республикӑра йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Черетлӗ акци ҫитес шӑматкун, ҫу уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, иртӗ.

Ҫак кун республикӑри тата муниципалитетсенчи спорткомплекссем алӑкӗсене пурин валли те уҫӗҫ. Катоксем, бассейнсем, спорт залӗсем — йӑлтах тӳлевсӗр ӗҫлӗҫ.

Аса илтерер: сывлӑхпа спорт кунне республикӑра кашни уйӑхра, пӗлтӗрхи ака уйӑхӗнчен пуҫласа, ирттереҫҫӗ.

ЧР Министрсен Кабинечӗ йышӑннипе килӗшӳллӗн, черетлӗ сывлӑхпа спорт кунӗсем ҫӗртмен 27-мӗшӗнче, ҫурлан 8-мӗшӗнче авӑнӑн 19-мӗшӗнче, юпан 17-мӗшӗнче, чӳкӗн 21-мӗшӗнче, раштавӑн 19-мӗшӗнче иртӗҫ.