Муркаш районӗнчи А.Г. Николаев ячӗллӗ Калайкасси вӑтам шкулӗ 2016 ҫулхи нарӑсӑн 25-мӗшӗнче «Шкул тата чӑваш чӗлхи чӗрӗлӗвӗ» темӑпа республика шайӗнче ҫавра сӗтел ирттерет. Ҫавра сӗтеле пӗтӗм тӗнчери Тӑван чӗлхе кунне халалланӑ.

Ҫавра сӗтелте сӳтсе явма палӑртнӑ ыйтусем: хальхи вӑхӑтра Чӑваш Республикинчи чӑваш чӗлхин лару-тӑрӑвӗ; чӑваш наци шкулӗсенче чӑвашлӑха сыхласа хӑварассипе ҫыхӑннӑ хӑш-пӗр ыйтусем; чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентӗвӗн пахалӑхӗпе тухӑҫлӑхне ӳстересси.

Ҫавра сӗтелте хутшӑнма чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсене, чӑваш чӗлхин ӑстаҫисене (специалисчӗсене), литература тӗпчевҫисене, таврапӗлӳҫӗсене, аслӑ тата вӑтам шкул преподавателӗсене, тӑван чӗлхепе тата литературӑпа кӑсӑкланакансене йыхравлаҫҫӗ.

Ҫавра сӗтел 10 сехетре пуҫланать. Хутшӑнас текенсен хӑйсен заявкине йӗркелӳ комитетне 2016 ҫулхи нарӑсӑн 18-мӗшӗччен ҫак адреспа ярса памалла: 429541, Муркаш районӗ, Калайкасси ялӗ, Ҫамрӑклӑх урамӗ, 3. Электронлӑ адрес: uyav@mail.ru. Ыйтса пӗлмелли телефонсем: 8(83541) 65-3-21 (шкул телефонӗ); 8-905-347-64-27 (Степанов Александр Марсовичӑн кӗсье телефонӗ).

Малалла...

Чӑвашла ҫыру

Ржев хули патӗнче Хӗрлӗ Ҫарӑн пилӗк салтакӑн шӑммисене тупнӑ. Вӗсемпе пӗрле чӑвашла ҫырнӑ ҫыру пулнӑ. Ҫыру ҫинче адресӗ те, адресачӗ те ҫук. Хальлӗхе палӑртнӑ тӑрӑх салтак виллисем 139-мӗш дивизи шутне кӗнӗ. Вӗсем 1942 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнчи ҫапӑҫусенче пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Ҫак ял патӗнче 609-мӗш тата 718-мӗш стрелок полкӗсем ҫапӑҫнӑ.

Obd-memorial.ru сайтри информаци тӑрӑх ҫак вырӑнта 20 яхӑн чӑваш вилнине тата 20 яхӑн чӑваш салтакӗ хыпарсӑр ҫухалнине пӗлме пулать.

Ҫырӑва ачи ашшӗ патне янӑ пулмалла. 70 ҫул ытла ҫӗр айӗнче выртнипе хучӗн хӗррисем ҫӗтӗлнӗ. Таса хут пулманнипе ҫырӑва тырӑ валеҫнӗ списокӑн тепӗр енне ҫырнӑ. Унти хаш-пӗр хушаматсене вулама пулать.

Тӗплӗнрех солдат.ру канашлура ҫырнӑ. Тӑванӗсене тупса пулӑшма ыйтаҫҫӗ.

Аса илтеретпӗр, 139-мӗш стрелок дивизийӗ Шупашкарта йӗркеленсе вӑрҫа кайнӑ. Унта 70% таран чӑвашсем пулнӑ. Халӗ республикӑн тӗп хулинче пӗр урамӗ ҫак дивизи ячӗпе хисепленет.

Мӗн катӑн, ҫав шӑтать теҫҫӗ. Япӑх вӑрлӑхран ыррине илеймессине ял ҫынни аван ӑнланать. Ҫакна тӗпе хурса паян ял хуҫалӑх предприятийӗсем ҫурхи пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене кондицие лартассипе ҫине тӑраҫҫӗ.

Кӑрлачӑн 15-мӗшӗ тӗлне, акӑ, хуҫалӑхсенче ҫуртисен вӑрлӑхӗ 48,5 пин тонна пулнӑ. Ку вӑл кирлинчен 1 процент нумайрах.

48,5 пин тоннӑран 60 проценчӗ — кондицие ларнӑ вӑрлӑх. Улатӑр районӗнче ун пекки 86 процент, Ҫӗмӗрле районӗнче — 83 процент.

Муркаш районӗнче кондициллӗ вӑрлӑх хальлӗхе 28 процент кӑна-ха.

Вӑрлӑха кондицие лартассипе республикӑри хуҫалӑхсенче 108 звено ӗҫлет. Ку енӗпе Патӑрьелпе Комсомольски районӗсем уйрӑмах хастар — вӗсенче кашнинче ҫирӗме яхӑн бригада ҫине тӑрать.

Шупашкар районӗнче юлашки ҫулсенче Акатуя тӗрлӗ ял тӑрӑхӗнче ирттереҫҫӗ. Кӑҫалхине хӑйсем патӗнче йӗркелессишӗн Кӑшавӑш, Ҫырмапуҫ, Сарапакасси тата Ҫӗньял-Покровски ял тӑрӑхӗсем заявка тӑратнӑ. Конкурсра ҫӗнтернӗ ял тӑрӑхне район хыснинчен 10 миллион тенкӗ уйӑрса параҫҫӗ. Вӑл укҫана вырӑнтисен хӑйсене кирлӗ пек, анчах, паллах, усӑллӑ тӑкаклама май килет.

Тунтикун ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсемпе иртнӗ канашлура конкурса хутшӑнакан ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем укҫана тивӗҫсен ӑна ӑҫта яма шухӑшлани пирки каласа кӑтартнине пӗлтернӗ асӑннӑ районӑн "Тӑван Ен" хаҫат сайтӗнче.

Ҫырмапуҫсем, акӑ, Иккассинчи шыв скважинине юсама, Чӑрӑшкасси клубӗнчи спортзала ҫӗнетме ярас шухӑшлӑ пулнӑ.

Сарапакассисем Колешша ялне шыв кӗртме ӗмӗтленнине пӗлтернӗ. Унта ҫынсем ҫӑлтан шыв ӑсса пурӑнаҫҫӗ. Ун пекки Шупашкар районӗнче тек пӗр ялта та ҫук — пур ҫӗрте колонкӑран ӑсаҫҫӗ, хӑш-пӗр ялта килсерен пӳрте шыв кӗртнӗ. Канашлура ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Павел Амурцев Шорккари шыв башин хӑвачӗ пӗчӗккине кура ку ыйтӑва та татасшӑннине пӗлтернӗ.

Малалла...

Республикӑн Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлтӗрхи тӑватттӑмӗш кварталта ӗҫсӗррисен хисепӗ пирӗн тӑрӑхра 5,2 процентпа танлашнӑ. Ку цифрӑна министерство Чӑвашстат цифрисем ҫине таянса хыпарлать.

Экономика тӗлӗшӗнчен активлӑ ҫынсен (унта 15 ҫултан пуҫласа 72 ҫулчченхисем таранах кӗреҫҫӗ) йышне тата вӗсем ӗҫленипе ӗҫлеменнине шутланӑ та, ун пеккисем республикӑра 660,8 пин ҫын иккенне палӑртнӑ. Асӑннӑ хисепрен 626,6 пинӗшӗ ӗҫлет, 34,2 пинӗшӗ — ӗҫсӗр статуслӑ. Ҫапла вара экономика тӗлӗшӗнчен активлӑ халӑхӑн пӗтӗмӗшле шучӗ тӑрӑх хакласан ӗҫсӗррисен шучӗ 5,2 процентпа танлашнӑ.

Атӑлҫи федераци округне илсен, пирӗн республика Мӑкшӑ, Мари Эл, Чӗмпӗр облаҫӗ хыҫҫӑн эпир тӑваттӑмӗш вырӑнта.

Роза Иванова вӗрентекенпе Анна Рябинина

Кӳкеҫри ача-пӑча ӳнер шкулӗнче вӗренекенсем ӳкерӳ ӳнерӗн тата прикладной ӑсталӑх енӗпе ирттернӗ «Хӗллехи фантази» конкурса хутшӑннӑ.

Ҫӗнӗ ҫула тата Сурхурине халалласа йӗркеленӗскере шкулсенче, ача-пӑча пултарулӑх студийӗсенче, ача-пӑча ӳнер шкулӗсенче, ялсенчи клубсенче тата вулавӑшсенче ӑсталӑха туптакан арҫын ачасемпе хӗрачасем — пурӗ 800-е яхӑн — хутшӑннӑ.

Кӳкеҫри маттур ачасем те унта хӑйсен пултарулӑхне тӗрӗслесе пӑхас тенӗ. Чӑн та, республика шайӗнчи конкурса хутшӑнни вӗсен сая кайман. Ҫӗнтернинчен ытла хутшӑнни паха теҫҫӗ те, ӳкерӳ ӳнерӗ енӗпе конкурса хутшӑннӑ Кӳкеҫ ачисем апла кӑна лӑпланман. Роза Иванова преподаватель пӗлтернӗ тӑрӑх, Карина Максимова тата Анна Рябинина ҫӗнтерӳҫӗсен йышне лекнӗ, дипломсене тивӗҫнӗ.

Вячеслав Муханов физик

1956 ҫулта Канашра ҫуралнӑ Вячеслав Муханов физик ҫак кунсенче Испанири сумлӑ премисенчен пӗрне тивӗҫнӗ.

Раҫҫейпе Германи физикӗ, космологӗ, Тӗнче аталанӑвӗн инфляци теорине ӗнентерекен авторсенчен пӗри фундаменталлӑ физикӑри ӗҫшӗн премине тивӗҫнӗ.

Вячеслав Муханов халӗ Мюнхенти Людвига-Максимилиан ячӗллӗ университет профессорӗ.

Стивеном Хокинг акӑлчан физик-теоретикӗпе Канаш ҫынни BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award in Basic Sciences премие фундаменталлӑ физика енӗпе тунӑ открытишӗн тивӗҫнӗ. Вӗсене 400 пин евро преми панӑ.

Премие тивӗҫнӗ ӑсчахсем шухӑшланӑ тӑрӑх, галактикӑсем тӗнче пуҫланнӑ вӑхӑтра квантлӑ флуктуацие пула йӗркеленнӗ пулать. Раҫҫейӗн тата Британин ҫак физикӗсем иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенчех ҫак шухӑш патне ҫитсе тухнӑ.

Анастасия Седова

Чӑваш Енри паллӑ сурдобадминитонистсен, Раҫҫӗйӗн тава тивӗҫлӗ спорт маҫтӑрӗсен Михаил Ефремовӑн тата Анастасия Седован ҫемйинче хӗр ҫуралнӑ.

Анастасия Седова та, Михаил Ефремов та Шупашкарти 1-мӗш ача-пӑчапа спорт шкулӗнче ӑсталӑха туптанӑ. Ҫавӑнта вӗреннӗ чух пӗр-пӗринпе паллашнӑ та. Малтан тренировкӑсене пӗрле ҫӳренӗ, унтан вӗсем тӗрлӗ ӑмӑртӑва пӗрле кайма пуҫланӑ.

Паянхи куна Михаил Ефремов Сурдлимп вӑййисене виҫӗ хутчен хутшӑнма ӗлкӗрнӗ. Вӗсенче вӑл пилӗк медаль ҫӗнсе илнӗ, ҫав шутран иккӗшӗ — ылтӑн.

2009-мӗш тата 2013-мӗш ҫулхи Сурдлимп вӑййине Анастасия Седова та хутшӑннӑ. Сурдлимпиадӑна пуҫласа хутшӑннӑ чух Анастасия Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командинче пуринчен кӗсӗнни пулнине пӑхмасӑрах пӗччен тупӑшура чи вӑйлӑ вунӑ спортсменка йышне лекнӗ. 2013 ҫулта вара пулас мӑшӑрӗпе пӗрлехи разрядра вӑл пӑхӑр медале тивӗҫнӗ.

Кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче Раҫҫейре Татьянӑсен кунне паллӑ тӑваҫҫӗ. Ҫак кун Шупашкарта массӑллӑ мероприятисем ирттерме палӑртнӑ.

Хӗрлӗ тӳремре 19 сехетре студентсем пӑр ҫинче ярӑнӗҫ, конкурссене хутшӑнӗҫ, ташлӗҫ. Унта хулари паллӑ диджейсем пулӗҫ. Конкурса мала тухнисене снегоходпа ярӑнтарӗҫ. Унта ҫӗнтерес тесен Хӗрлӗ тӳремри каток ҫинче сӑн ӳкерӗнмелле те Instagram халӑх тетелне #АктивныйГород21 тата #КультурныеЧебоксары хэштегпа кӑларса лартмалла.

Сӑмах май, хулари тӗп катока кунсерен ҫын нумай ҫӳрет. Кунта паллӑ диджейсем час-часах ташӑ ирттереҫҫӗ.

Екатерина Протасова профессор

«Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗ «Хавал» чӑвашсен общество организацийӗпе пӗрле пулса чӑваш чӗлхи вӗрентекенсемпе пуҫламӑш классен учительсем валли тата чӗлхе ыйтӑвӗпе кӑсӑкланакан мӗнпур ҫын валли семинар ирттерет.

«Билингвизм, мультилингвизм: истори тата хальхи самана» ятлӑскер нарӑс уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Республикӑн Наци вулавӑшӗнчи акт залӗнче 14 сехетре пуҫланӗ.

Тухса калаҫакан тӗп хӑна — Екатерина Протасова. Вӑл М.В. Ломоносов ячӗллӗ Мускаври патшалӑх университечӗн структурӑллӑ тата практикӑлла лингвистика уйрӑмне вӗренсе пӗтернӗ. СССР Педагогика ӑслӑлӑхӗсен академийӗнче ӗҫленӗ, 1998-мӗш ҫултанпа Хельсинки университетӗнче профессор-адъюнкт пулса тӑрӑшнӑ. Филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ ята СССР Ӑслӑлӑх академийӗн Чӗлхе пӗлӗвӗн институтӗнче хӳтӗленӗ, доктор диссертацине — РАОн Пӗлӗвӗн пӗтӗмӗшле ыйтӑвӗсен институтӗнче. Профессор пулнӑ май лекцисем вулама ӑна Мускаври педуниверситета, Мускаври патшалӑх университетне, Эстонири Тарту университетне, Казахстанри аль-Фараби ячӗллӗ наци университетне чӗнсе илсе лекцисем вулаттарнӑ. Швецири, Германири, Испанири университетсенче те лекцисем вулама тӳр килнӗ ӑна.

Малалла...