2014-мӗш ҫулта пирӗн республикӑри Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Ӗсмӗлте (Октябрьскинче) пурнакан 10 ҫулхи Ольга Ярисова пушар вӑхӑтӗнче пысӑк паттӑрлӑх кӑтартнӑ.

Пушар вахӑтӗнче хӑйӗн тӑван йӑмӑкӗсене ҫӑлса хӑварнӑ.

Чӑваш наци телевиденийӗн сюжечӗ шӑпах ҫавӑн ҫинчен.

Сюжет — вырӑсла. Ҫав темӑпах чӑвашла сюжет кӑларнипе кӑларманни пирӗншӗн паллӑ мар.

Вырӑсла-тӑк вырӑсла пултӑр эппин. Анчах та паттӑрӗ — чӑваш ачи. Каларӑмӑр ӗнтӗ, вуннӑра ҫеҫ. Телевизионщиксен передачинче вӑл та, ытти персонажсем те шарлантарса ҫеҫ вырӑсла калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ мана пӗрре те савӑнтармарӗ.

Ҫамрӑк ача паттӑр ӗҫ тунӑ! Эппин ӑна ҫавна кура та пулин камерӑсем умӗнче чӑн чӑвашла калаҫма май туса памалла пулнах! Нивушлӗ телекуравра ӗҫлекенсенчен нихӑшӗн пуҫне те ҫак ансат шухӑш пырса кӗмен? 10 ҫулхи ачапа та ҫапла пулса тухать пулсан, аслисем тӗлӗшпе мӗн каламалли пур? Ачасенне те хӳтӗлемеҫҫӗ пулсан, аслисен чӗлхе прависене хӳтӗлӗҫ-ши?

Кайран вара хамӑр чӑваш халӑхӗн йышӗ ҫур мӗльюн чухлӗ чакнинчен тӗлӗненҫи тӑватпӑр.

Малалла...

Раҫҫейре дача юлташлӑхӗсене пӗтересшӗн. Кун пирки РФ Президенчӗ Владимир Путин кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 29-мӗшӗнче алӑ пуснӑ.

Ку ыйтӑва ЧР Ял хуҫалӑх министерстви ҫумӗнчи Общество канашӗн ларӑвӗнче сӳтсе явӗҫ.

Малашне коммерциллӗ мар сад юлташлӑхӗ тата коммерциллӗ мар пахча юлташлӑхӗ ҫеҫ юлӗҫ. Пӗрремӗшӗнче пурӑнмалли ҫурт-йӗр хӑпартма юрать. Иккӗмӗшӗнче вара ял хуҫалӑх тӗлӗшпе усӑ курмалли ҫурт таврашӗ ҫеҫ хӑпартма ирӗк параҫҫӗ.

Саккун 2019 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 19-мӗшӗнчен вӑя кӗрӗ.

Тайваньте иртекен Пӗтӗм тӗнчери ҫуллахи Универсиадӑра пирӗн гимнастсем ҫитӗнӳпе савӑнтарнӑ. Унта Дарья Спиридонова, Евгения Шелгунова, Владислав Поляшов хутшӑннӑ.

Тунтикун хӗрарӑмсем спорт гимнастики енӗпе ӑмӑртнӑ. Унта Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ команди мала тухнӑ. Команда йышӗнче пирӗн ентешсем те пулнӑ. Иккӗмӗш вырӑна Япони гимнасткисем йышӑннӑ, виҫҫӗмӗш вырӑна – Канада спортсменӗсем.

Кӑштах маларах арҫынсен командисем вӑй виҫнӗ. Раҫҫей командинче Владислав Поляшов та пулнӑ. Пирӗннисем пӑхӑр медаль ҫӗнсе илнӗ.

Паян Универсиада вӗҫленнӗ. Хальхинче Дарья Спиридонова харпӑр ӑмӑртура мала тухнӑ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене Германи тата Канада спортсменкисем пайланӑ.

Шупашкарти васкавлӑ медпулӑшу ӗҫченӗсем планшетпа ӗҫлеме пуҫланӑ. Малашне вӗсем пациентсем пирки планшет урлӑ хыпар илӗҫ.

Планшетсем васкавлӑ медпулӑшу подстанцийӗсене кӑҫалхи ака уйӑхӗнче килме пуҫланӑ. Ҫулталӑк вӗҫне пӗтӗм подстанцие ҫак хатӗрпе тивӗҫтерме палӑртнӑ. Ҫавна май тухтӑрсене ятарласа унпа усӑ курма вӗрентеҫҫӗ.

Гаджетсем информацие онлайн-мелпе илме май параҫҫӗ. Ҫавӑн пекех кӗске маршрут суйлама пулӑшаҫҫӗ.

Хальлӗхе кунашкал мелпе Мускаври, Питӗрти, Тутарстанри, Сарӑту облаҫӗнчи васкавлӑ медпулӑшу подстанцийӗсем усӑ кураҫҫӗ.

«Чӑвашавторанс» патшалӑхӑн унитарлӑ предприятине республика бюджетӗнчен укҫа уйӑрас ыйтӑва ӗнер иртнӗ ЧР Патшалӑх Канашӗн сесийӗнче пӑхса тухмаллине эпирпӗлтернӗччӗ. Чӑн та, хыснаран 65 миллиона яхӑн тенкӗ уйӑрӗҫ. Вӑл укҫа предприяти ӗҫченсене шалу илме унччен кредит илнин тӗп парӑмне тата процента тӳлеме кайӗ.

Ҫав вӑхӑтрах предприяти 2014-2015-мӗш ҫулсенче ҫӑмӑллӑхлӑ категорири ҫынсене турттарнишӗн республикӑн Финанс министерствинчен 127 миллион тенкӗ шыраса илесшӗн пулнӑ. Ҫак шутпа суда ҫитнӗ. «Правда ПФО» Чӑваш Енӗн Арбитраж сучӗн картотекине тишкернӗ те суд предприятие майлӑ йышӑну кӑларманнине асӑрханӑ. ЧР Арбитраж сучӗн ларӑвӗ ӗнер иртнӗ.

«Чӑвашавтотранс» предприятири йывӑр лару-тӑру пирки эпир унччен те пӗлтерсех тӑнӑччӗ.

Чӑваш Енри тӳре-шарана тытса тӑма ҫулталӑкне 950 миллиона яхӑн тенкӗ тухса каять. 2017—2019 ҫула валли республика хыснине чӑваш парламенчӗн депутачӗсем ырланӑ чух ҫемҫе пукан йышӑнакансене тӑкакӗсем 0,8 процент ӳсни палӑрнӑ.

Республикӑн финанс министрӗ Светлана Енилина тӑкаксем ӳснине пурлӑхӑн кадастр хакӗнчен илекен налук ӳснипе тата коммуналлӑ пулӑшу тӑкакӗ пысӑкланнипе ӑнлантарнӑ. 0,8 процент ӳсни министр шучӗпе пысӑк мар, тӳре-шарана тытса тӑмалли тӑкак пӗлтӗрхи шайрах юлнӑ.

«Пӗтӗмӗшле патшалӑх ыйтӑвӗсем» статьяпа укҫа уйӑрассине унчченхинчен 45 млн тенкӗ ӳстернӗ те птӗмӗшле виҫе 1,6 млрд тенке ҫитнӗ. Тӳре-шаран шалӑвне те ҫав укҫаран уйӑраҫҫӗ. 2018 тата 2019 ҫулсенче ку тӑкака 40 миллион тенкӗ, кашни ҫул — 20-шер миллион, ӳстересшӗн.

Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче уй-хирти хӗрӳ ӗҫ малалла пырать. Ӗнер ӗҫе правительство пайташӗсемпе Михаил Игнатьев Элтепер ирттернӗ канашлура тишкернӗ.

Тунти кун тӗлне республикӑра 84,4 пин га ҫӗр лаптӑкӗ ҫинче пӑрҫа тата пӗрчӗллӗ культурӑна ҫулса пӑрахнӑ. Ҫакӑ планран 30 процент шутланать. Вӑтамран тухӑҫ пӗр гектартан 28,4 центнер тухать. Кунне вӑтамран республикӑра 7,1 пин гектар ҫинчен тырӑна тӗшӗлесе кӗртеҫҫӗ. Вырмара пурӗ 642 комбайн ӗҫлет.

Ҫӗр улмине пухса кӗртес ӗҫ те пуҫланнӑ. Республикӑри 8 муниципалитетра тытӑннӑ. Пахча-ҫимӗҫе республикӑра 5 районта пурӗ 34 га пуҫтарса илнӗ. 12 муниципалитетра пурӗ кӗрхи культурӑна 2,8 пин гектар акса хӑварнӑ.

«Палӑртма кӑмӑллӑ, Елчӗк районӗнче уй-хир ӗҫне ҫуррине пӗтернӗ те. Кӑтарту вӗсен чи лайӑххи — 52 процент. Вӗсем ир пуҫласа кунӗ-ҫӗрӗпе уйра, ыттисен ырӑ тӗслӗх илмелле», — тесе каланӑ Чӑваш Ен Элтепрӗ Михаил Игнатьев.

Республикӑра кая юлса пыраканнисем: улатӑрсем, хӗрлӗ чутайсем, муркашсем, куславккасем, сӗнтӗрвӑррисем.

Ӗнер Шупашкарти Ботаника пахчин пӗвинче пӑтӑрмах пулса иртнӗ — арҫын путнӑ. Вӑл ӳсӗр пулнӑ. Ӗҫнӗ пуҫпа шыва кӗрекене тусӗсем темиҫе хутчен ҫӑлнӑ, кайран тек пулӑшайман. Шывпа чыхӑнса кайнипе вӑл путнӑ. Вилӗм пирки кӑнтӑрла иртни икӗ сехетре пӗлтернӗ.

39 ҫулти арҫын виллине тепӗр сехетрен шывран туртса кӑларнӑ. Ӑна кӑларма водолазсене чӗннӗ.

Тӗпчевҫӗсем арҫын юлташӗсемпе эрех ӗҫнине пӗлтереҫҫӗ. Ӗҫнӗ пуҫпах вӑл шыва кӗме хӑтланнӑ. Путма пуҫласан юлташӗсем шывран турта-турта кӑларнӑ. Черетлӗ хутчен шыва кӗрсе кайсан ҫырантан пӗр 30 метра ишсе кӗнӗ, унтан куҫран ҫухалнӑ. Юлташне тупайман енне туссем йӗрке хуралҫисене пӗлтернӗ.

Ӗҫе тӗпчекенсем арҫынна ирӗксӗрлесе вӗлернин палли ҫуккине калаҫҫӗ.

Ҫурла уйӑхӗн 22-мӗш каҫхине Чӑваш Республикин тӗп хулинче шассине антарман самолет анса ларнӑ. Вӑл «СкайМир» авиакомпанин самолечӗ пулнӑ.

Малтанласа пӗлтернӗ тӑрӑх, икӗ вырӑнлӑ самолет вӑрмансене пӑхса ҫаврӑннӑ. Ӗҫпе вӗҫекен самолетра пилот пӗчченех пулнӑ. Анма тӑрсан вӑл йӑнӑш тунипе шассине антарма манса кайнӑ.

Пилот кӗпепе ҫуралнӑ пулмалла — самолета аэропортра тӗрӗс мар антарса лартнӑ пулсан та вӑл инкек тӳсмен. Аэропортрисем те аварие лекмен. Шассисӗр самолета кайран вӗҫсе хӑпармалли ҫул ҫинчен ангара куҫарса кайнӑ.

Юсавлӑ самолет пӑтӑрмахлӑ анса ларнипе комисси ӗҫлет. Вӗсем инкекӗн чӑн сӑлтавне тата айӑплине тупса палӑртӗҫ.

Аэропорт халӗ тӗрӗс-тӗкел ӗҫлет. Ытти самолетсемшӗн анса ларма чӑрмав пулман.

Иркутск облаҫӗнчи чӑвашсем хастарлӑхпа палӑрнине Чӑваш халӑх сайтне вулакансем те асӑрхарӗҫ пулӗ. Нумаях пулмасть вӗсем Китайри Хулумбир хули ҫывӑхӗнчи Хайлар провинцийӗнче иртнӗ Пӗтӗм тӗнчери эрешсемпе тумсен фестивальне хутшӑннӑ.

Унта аякри йӑхташӑмӑрсем тивӗҫлипех палӑрнӑ. Китайри курава ҫитнӗскерсене ылтӑн турилккепе, дипломпа чысланӑ.

Иркутск облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономине ҫав фестивале хутшӑнма Этнодизайнерсен Евразири ассоциацийӗ пулӑшнӑ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Иркутск тӑрӑхӗнче Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнче тӗпленнӗ чӑвашсем Байкал кӳлли хӗрринче, «Тальцы» уҫӑ сывлӑш айӗнчи музей комплексӗнче, Пӗтӗм чӑвашсен Акатуйне ирттернине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.