Паян, пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче, РФ Президенчӗ Владимир Путин хушӑва алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн, паянтан ЧР прокурорӗ Сергей Легостаев ку должноҫе йышӑнмасть. Ку документа право информацийӗн интернет-порталӗнче пичетленӗ.

Аса илтерер: Сергей Легостаев Чӑваш Ен прокурорӗн тивӗҫне 2015 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнчен пурнӑҫлама тытӑннӑ. Ун чухне РФ Президенчӗ алӑ пуснӑ хушура ҫак должноҫе вӑл 5 ҫуллӑха йышӑнассине кӑтартнӑ. Анчах унтанпа 5 ҫул иртмен-ха. Ҫапах Владимир Путин паян ӑна ку ӗҫрен кӑларасси пирки алӑ пуснӑ.

Сӑмах май, Сергей Легостаев Чӑваш Ене киличчен Кисан облаҫӗн прокуратурине ертсе пынӑ.

Хусанти куравра - Чӑваш кӗнеке издательствин экспоначӗсем

Чӑваш кӗнеке издательстви республикӑри тата унӑн тулашӗнчи куравсене вӗҫӗмех хутшӑнать. Хальхинче вӑл Хусанта иртнӗ «Образование России» (чӑв. Раҫҫейри вӗренӳ) форума ҫитнӗ.

Унта пуҫтарӑннисене пирӗн республикӑри издательство ача-пӑча, илемлӗ литература, наукӑпа популярлӑ, краеведени литературисене кӑтартнӑ.

Кӗнеке издательствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, форумрисем Н.И. Ашмаринӑн «Болгары и чуваши», Е.В. Еньккин «Повествование о чувашах», Ю.Ю. Ювенальевӑн «Военное искусство суваро-болгар – предков чувашей», В.Д. Дмитриевӑн «Чувашский народ в составе Казанского ханства: предыстория и история» тата ытти хӑш-пӗр кӗнекепе кӑсӑкланса паллашнӑ. Чӑваш тӗррипе ҫыхӑннӑ кӑларӑмсемпе те интересленнӗ.

Туянакансем те пулнӑ. «Грибы», «Блюда чувашской кухни», «Чувашская музыкальная литература», «Праздники, обряды и верования чувашского народа», «Чувашские народные сказки» ятлисене ытларах туяннӑ.

Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа ҫул ҫинче ачасемпе ҫыхӑннӑ 15 авари пулнӑ. Вӗсенче ҫул ҫитмен 15 шӑпӑрлан шар курнӑ.

Ачасемпе ҫыхӑннӑ аварисем ытларах эрнекун тата шӑматкун пулаҫҫӗ. Ытларах чухне ҫуран ҫӳрекен шӑпӑрлансем машина айне лекеҫҫӗ. Кунашкал тӗслӗх 10 хутчен пулнӑ. Виҫӗ тӗслӗхре ачасем ятарлӑ вырӑнта каҫнӑ чухне суранланнӑ. Икӗ шӑпӑрлан ҫине ҫуртсен картишӗнче машина кӗрсе кайнӑ.

Тӑватӑ тӗслӗхре шӑпӑрлансем хӑйсем ҫул-йӗр правилисене пӑснӑ. Виҫӗ шӑпӑрлан каҫма юраман вырӑнта аманнӑ. Пӗр тӗслӗхре шкул ачи тӑвайккинчен ярӑнса ансан машина кустӑрми айне лекнӗ.

Пилӗк тӗслӗхре ача пассажир вырӑнӗнче ларнӑ чухне шар курнӑ. Виҫӗ водитель тӗпренчӗкне ятарлӑ ларкӑчсӑр илсе ҫӳрени ҫиеле тухнӑ. Ҫавна май ача аварире суранланнӑ.

Кӑҫал Республика кунне Шупашкарта тата Пӑрачкав районӗнче паллӑ тӑвассине унчченех пӗлтернӗччӗ. ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, пӑрачкавсем уяв валли эмблема шухӑшласа кӑларнӑ.

Ӑна пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Республика кунне хатӗрленес енӗпе ӗҫлекен йӗркелӳ комитечӗн анлӑ ларӑвӗнче пӑхса тухнӑ. Эмблемӑн тӗп шухӑшӗ — «Пӗр ҫемьере — тӑнӑҫлӑхра тата килӗшӳре».

Пӑрачкавсем эмблема ҫинче вӑййа тухнӑ икӗ хӗре, чӑваш тата вырӑн наци тумӗсене тӑхӑннӑскерсене, сӑнланӑ. Вӗсен тӑрринчи виҫӗ ҫӑлтӑр килӗшӗве, телее, хӗвеле кӑтартаҫҫӗ. Хыҫалти планра — Пӑрачкав районӗн географийӗ.

Шупашкарта ЕТК карточки сутлӑхран ҫухалнӑ. Пуш уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ҫынсем сехӗрленсе ӳкнӗ. Хӑшӗ-пӗри темиҫе ҫӗре ҫитнӗ — карточка ҫук. Тӗп офисра та тупайман ӑна.

«ЕТК» тулли мар яваплӑ обществӑн техника директорӗ Лев Швецов карточка уяв хыҫҫӑн пулассине пӗлтернӗ. Ҫынсем 10–20-шер карточка тӳрех туяннӑ. Ҫавна май пӗр ҫынна мӗн чухлӗ карточка пама юранине палӑртас патне те ҫитнӗ. Ҫынсем нумай туяннӑран Мускаври типографи пичетлесе ӗлкӗреймест.

Сӑмах май, «ЕТК» тулли мар яваплӑ общество юлашки икӗ-виҫӗ эрнере 70 пин ытла карточка сутнӑ. Вӑл сутлӑха тухсанах ҫынсем ӑна черет тӑрса илнӗ. Хӑшӗ-пӗри черет пӗтсен ЕТКна лӑпкӑн кайса илме ӗмӗтленнӗ. Анчах ун чухне карточка та юлман ав.

Ҫамрӑк амӑшӗ ӑнланмалла мар сӑлтава пула вилнӗ. Кӑкӑр ачи вара унӑн виллипе юнашар 2 кун пулнӑ. Халӗ следовательсем хӗрарӑм мӗншӗн сывлама пӑрахнине уҫӑмлатаҫҫӗ.

Ку пӑтӑрмах пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче республикӑри пӗр районта пулнӑ. 23 ҫулти хӗрарӑм мӑшӑрӗпе хваттер тара илсе пурӑннӑ. Вӑл ҫавӑнта вилнӗ. Ултӑ уйӑхри ачи те ҫавӑнтах пулнӑ.

Пӗлӗшӗсем каланӑ тӑрӑх, ҫамрӑк хӗрарӑм унччен сывлӑхӗ хавшани пирки каланӑ. Ӑна пульницӑна кайма сӗннӗ, анчах вӑл хирӗҫленӗ. Ҫав вӑхӑтра упӑшки диплом хӳтӗлеме кайнӑ. Аякра чухне вӑл арӑмӗ патне шӑнкӑравласа ҫитеймен. Ҫавӑнпа арҫын хваттер хуҫине кайса пӑхма ыйтнӑ. Лешӗ хӗрарӑм виллине асӑрханӑ. Пӗчӗк ача икӗ кун апат ҫимен, вӑйсӑрланнӑ. Халӗ вӑл пульницӑра.

Пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Чӑваш Республикинче пысӑк экологи квесчӗ иртӗ. Вӑл «Заповедная страна» ятла пулӗ. Ӑна Раҫҫейри Экологи ҫулталӑкне халаллӗҫ.

ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑййа 7-8-мӗш классенче вӗренекен шкул ачисем хутшӑнӗҫ. Квест икӗ тапхӑрпа иртӗ. Пӗрремӗшӗ – теори пайӗ. Унта ачасем уйрӑмах сыхлакан ҫутҫанталӑк территорисене пырса тивекен ыйтусене хуравлӗҫ.

Иккӗмӗш тапхӑр – практика пайӗ. Унта шкул ачисем пилӗк станципе ҫыхӑннӑ заданисене пурнӑҫлӗҫ: «Сӑрҫи» заповедник, «Чӑваш вӑрманӗ» наци паркӗ, «Ӳнер станцийӗ», «Угадай ООТП», «Загадочная станция».

Квестра хӑш команда нумайрах балл пухать – ҫавӑ ҫӳнтерӳҫӗ пулать. Ҫӗнтерӳҫе тата призерсене дипломпа чыслӗҫ.

Квеста хутшанас тесен заявкӑна пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗччен памалла.

Саккунпа килӗшӳллӗн, кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне мӗнпур маршруткӑра карточкӑпа тӳлемелли терминал лартмалла. Анчах Шупашкарти икӗ маршрутпа ҫӳрекен микроавтобуссем ҫакна пурнӑҫламан. Вӗсем — 49-мӗш тата 51-мӗш маршруткӑсем.

Ҫакна пула Шупашкар хула администрацийӗ вӗсемпе килӗшӗве пӑрахӑҫласшӑн. Ара, вӗсем саккун йӗркине пӑсаҫҫӗ-ҫке-ха. Карточкӑпа (ЕТКпа) усӑ курса билет туянакансен йышӗ вара юлашки вӑхӑтра ӳснӗ. Иртнӗ уйӑхпа танлаштарсан, унпа халӗ 80 процент ытларах усӑ кураҫҫӗ.

Ку кӑтарту билета карточкӑпа усӑ курса туянни анлӑ сарӑлса пынине ҫирӗплетет. Эппин, кашни маршруткӑрах терминал пулни халӑхшӑн питӗ меллӗ.

Официаллӑ статистикӑна ӗненес тӗк, Чӑваш Енри вӗрентекенсемпе воспитательсем ӗҫ укҫи самай илеҫҫӗ. Анчах чӑннипе вара вӗсен шалӑвӗ Раҫҫейре чи пӗчӗккисенчен пӗри-мӗн. Халӑх фрончӗн эксперчӗсем ҫапла пӗтӗмлетнӗ.

Росстат пӗлтернӗ тӑрӑх, 2016 ҫулхи кӑрлач-раштав уйӑхӗсенче вӗтентекенсем вӑтамран 20,8 пин тенкӗ шалу илнӗ. Халӑх фрончӗн эксперчӗсем ирттернӗ ыйтӑм вара урӑхла ҫирӗплетет: паян вӗсем вӑтамран 15,6 пин тенкӗ илеҫҫӗ. Раҫҫейри вӗрентекенсем мӗн чухлӗ ӗҫлесе илнине тишкернӗ танлаштарӑмра ку кӑтарту пиллӗкмӗш йӗркене йышӑнать. Ингушетире, Дагестанра, Мари Элте тата пӗчӗкрех шалу тӳлеҫҫӗ-мӗн.

Чӑваш Енри воспитательсен те ҫакнашкалах лару-тӑру. Росстат вӗсем уйӑхне 17,5 пин тенкӗ илеҫҫӗ тесе хыпарлать. ОТР информаци службин эксперчӗсем вара урӑхла пӗтӗмлетнӗ: ку специалистсем вӑтамран 9,2 пин тенкӗ илеҫҫӗ. Ҫапла майпа Чӑваш Ен 10 пинкӗрен сахалрах шалу илекен воспитательсен йышне кӗнӗ.

Канаш районӗнчи Хучел ялӗнче ҫитес виҫӗ ҫулта 120-е яхӑн пӳрт туса лартмалла. Пурте пӗр урамрах пулӗҫ-и — хальлӗхе пӗлместпӗр. Анчах ҫав ҫуртсене тума палӑртнӑ территорие аталантарма, хӑтлӑх кӗртме республика хыснинчен 12 миллиона яхӑн тенкӗ укҫа уйӑрасси паллӑ. Кӗмӗл федераци тата республика бюджечӗсенчен тивӗҫӗ.

Асӑннӑ территорие укҫа уйӑрассине ятарлӑ конкурсра палӑртнӑ. Субсиди парассине ӗнер, пуш уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, иртнӗ Чӑваш Енӗн Правительствин ларӑвӗнче пӑхса тухнӑ. Ларӑва ертсе пынӑ Михаил Игнатьев Элтепер укҫапа епле усӑ курнине ҫирӗп тӗрӗслесе тӑма чӗнсе каланӑ.

2017–2020 ҫулсенче ҫавӑн пекех Вӑрмар районӗнчи Ҫӳлти Кинчерӗн хӗвелтухӑҫ пайне, Комсомольски районӗнчи Урмаел ялӗн кӑнтӑр пайне хӑтлӑх кӗртме укҫа уйӑрмалла.