Крымри Керчьре инкек пулнӑ хыҫҫӑн Чӑваш Енри шкулсене те тӗрӗслӗҫ. Аса илтерер: юпа уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Керчьри политехника колледжӗнче 18 ҫулти студент Владислав Русляков ҫынсене персе вӗлернӗ, сирпӗтӳ тунӑ. Унта 21 ҫын вилнӗ.

Республикӑри вӗренӳ организацийӗсене прокуратура тӗрӗслӗ. Ку Раҫҫей прокуратурин генеральнӑй прокурорӗн хушӑвӗпе килӗшӳллӗн пулӗ. Шкулсенче ачасене хӑрушсӑрлӑхпа тивӗҫтереҫҫӗ-и? Прокуратура йӑлтах уҫӑмлатӗ.

Тӗрӗслев вӑхӑтӗнче уйрӑмах хурал, контрольпе пропуск тытӑмӗ, видеосӑнав тӗлӗшпе тимлӗ пулӗҫ. Инкек пулсан ҫынсене кун пирки хӑвӑрт пӗлтерме май пуррипе ҫуккине те пӑхӗҫ.

Чӳк уйӑхӗ пуҫлансан Чӑваш Енре сунарҫӑсене хӑш-пӗр чӗрчуна тытма ирӗк парӗҫ. Вӗсен йышне мулкачсене, тилӗсене, Америка шашкисене, вӑрман пӑсарисене, шӑши юсӗсене тата сӑсарсене кӗртнӗ.

ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, сунар сезонӗ чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пуҫланать. Ҫак уйӑхра ӑтӑрсене, Европа хӑнтӑрӗсене, тилӗсене, енот евӗр йытӑсене тата кашкӑрсене тытма юрать. Сезон нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче вӗҫленӗ.

Анчах сунарҫӑсен чиккине пӗлмелле. Вӗсене пӗр талӑкра 3 хӑнтӑр, 3 сӑсар, 2 Америка шашки, 1 мулкач, енот евӗр 2 йытӑ, 1 шӑши юсӗ тытма ирӗк панӑ.

Чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче вӗҫен кайӑксене тытма чарӗҫ.

Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарать, ҫавна май хӑшӗ-пӗри чӑрӑш ӑҫта туянасси пирки те шутлама тытӑннӑ ахӑртнех. Чӑваш Енре уяв валли 328 чӑрӑш тата хыр касма палӑртнӑ. Ятарласа аукцион йӗркелӗҫ. Ӑна ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнче ирттерӗ.

Аукциона Улатӑр, Сӑнав, Ҫӗмӗрле вӑрман хуҫалӑхӗсенчи йывӑҫсене тӑратнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗ Улатӑр районӗнче 68 хыр тата 60 чӑрӑш (9993,25 тенкӗлӗх) хатӗрлӗ. Ҫӗмӗрле тата Сӑнав вӑрман хуҫалӑхӗсенче 100-шер чӑрӑш касӗҫ.

Аукционра ҫӗнтернисен ҫеҫ Ҫӗнӗ ҫул валли чӑрӑш хатӗрлеме ирӗк пулӗ. Кам хӑй тӗллӗн вӑрмана кайса чӑрӑш касать – ҫавна штраф кӗтет. Ахаль ҫынсен – 3-4 пин, должноҫри ҫынсен – 30-40 пин, юридици сӑпачӗсен 200-300 пин тенкӗ тӳлеме тивӗ. Икӗ е ытларах йывӑҫ каснӑшӑн пуҫиле ӗҫ пуҫарӗҫ.

Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Халӑх пӗрлӗхӗн кунне паллӑ тӑваҫҫӗ. Ҫак кун Шупашкарта та, район-халара та тӗрлӗ мероприяти иртет. Тӗп хулара уяв Хӗрлӗ лапамра иртӗ.

Юлашки вӑхӑтра уявсенче лавккара эрех-сӑра суттарма пӑрахрӗҫ. Ку саккун хальхинче те айккинче юлмӗ. ЧР Министрсен Кабинечӗн постановленийӗпе килӗшӳллӗн, массӑллӑ мероприятисем, спорт ӑмӑртӑвӗсем, ярмӑрккӑсем, парадсем иртекен вырӑнсенче алкоголь сутма юрамасть. Ҫавна май чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Шупашкарти Хӗрлӗ лапамра эрех-сӑра сутмӗҫ.

Сӑмах май, юлашки ҫулсенче алкоголь шӗвекне Пӗлӳ кунӗнче, юлашки шӑнкӑравра, ӑсату каҫӗнче те туянма май ҫук.

ШӖМ тунӑ сӑн

Етӗрне районӗнчи уголовлӑ шырав ӗҫченӗсем пӗр ҫын пахчинче кантӑр ӳстернине тупса палӑртнӑ. Ҫавна май вӗсем тӗрӗслев ирттернӗ. Ун вӑхӑтӗнче ҫав ҫыннӑн мачча тӑрринче 800 грама яхӑн типӗтнӗ марихуана, 2,5 килограмм типӗтнӗ кантӑр тупнӑ.

Анчах кил хуҫи, 31 ҫулти арҫын, хӑйӗн айӑпне туймасть. Вӑл вӗсене хӑйӗн валли ӳстернӗ-мӗн. Анчах унӑн суд сакки ҫине ларма тиветех.

Наркотик упранӑшӑн, хатӗрленӗшӗн ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Куншӑн ӑна 10 ҫул таран тӗрмене лартма пултарӗҫ. Палӑртмалла: ҫав арҫын унччен те тӗрлӗ преступленишӗн айӑпланнӑ.

Тӗрмене лекмӗп, хутаҫ ҫакса утмӑп тесе калама хушман ваттисем. Усаллинчен Турӑ сыхлатӑр тесси ҫеҫ юлать. Ҫӗнӗ Шупашкарта вырнаҫнӑ юсанмалли 6-мӗш колонире ҫак кунсенче пӗр кунта 9 ҫын ҫемье ҫавӑрнӑ.

Пысӑк йышпа, сарлака кӗрекене пухӑнса мар. Мӑшӑрланни ҫинчен калакан хута колоние пырса панӑ. Апла пулсан, мӑшӑрсене унта регистрациленӗ.

Юсанмалли колонире айӑплава ирттерекенсемпе воспитани енӗпе ӗҫлекен пай пуҫлӑхӗ Сергей Иванов ҫемье ҫавӑрни теприсене тӗрӗс ҫул ҫине тухма пулӑшать тесе шухӑшлать. Мӑшӑрланнӑ хыҫҫӑн вӗсенчен чылайӑшӗ ирӗке часрах тухма ӑнтӑлать, пурнӑҫра йӗркеллӗ пурӑнма ӑнтӑлать иккен. Чӑн та, ҫак аслӑ ҫӗр ҫинче кама та пулин кирлӗ пулни хӑех ҫунат хушнине ӑнланма пулать ӗнтӗ.

Чӑваш Енре пурӑнакан темиҫе ҫын пӗр ултавҫӑ серепине лекнӗ. Хайхискер шӑнкӑравланӑ та тӑванӗ аварие лекни пирки, вӑл пулӑшма пултарни ҫинчен каланӑ. Куншӑн вара укҫа ыйтнӑ.

Ҫак ултавҫӑ ҫынсенчен мӗн чухлӗ укҫа «шӑйӑрнине» шутланӑ: хальлӗхе 260 пин. Кӑҫал авӑн тата юпа уйӑхӗсенче полицие темиҫе ҫын пулӑшу ыйтма пынӑ, вӗсем телефон «ултавҫин» серепине лекнӗ-мӗн. Пурте пӗрешкел каласа кӑтартнӑ: арҫын шӑнкӑравланӑ, хӑй йӗрке хуралҫин ӗҫченӗ тенӗ, аварие лекнӗ тӑванӗсем пирки пӗлтернӗ. Унтан укҫалла пулӑшма шантарнӑ. Чылай чухне вӑл каҫхине шӑнкӑравланӑ.

Арҫын тӑванӗсемпе ҫыхӑнтарман, часрах укҫа куҫарса пама ыйтнӑ. 79 ҫулти хӗрарӑм 50 пин куҫарса панӑ, тепри, 62 ҫулти, 90 пинсӗр тӑрса юлнӑ. 69 ҫулти тепӗр хӗрарӑм вара аварие лекнӗ тӑванӗшӗн 120 пин куҫарса пама шеллемен.

Йӗрке хуралҫисем шӑнкӑрав Новосибирск облаҫӗнчен килнине палӑртнӑ. Ҫав арҫынна та тупнӑ. Вӑл – колонире лараканскер.

Чӑваш Енӗн тӗп хулине Шупашкара тата Муркаш районӗнчи Юнкӑ ял тӑрӑхне Мускав преми парать.

Республикӑн тӗп хулине 2,28 млн тенкӗ уйӑрма йышӑннӑ, Юнкӑ ял тӑрӑхне — 720 пин тенкӗ.

Шупашкар хула администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак икӗ муниципалитет «Лучшая муниципальная практика» (чӑв. Чи лайӑх муниципалитет практики) Пӗтӗм Раҫҫейри конкурсра ҫӗнтернӗ. Кун пирки авӑн уйӑхӗн вӗҫӗнче паллӑ пулнӑччӗ. Шупашкар конкурса хулари Мускав районӗнчи Атӑл ҫыранне хӑтлӑх кӗртнине кӑтартакан проектпа хутшӑннӑ.

Ҫӗнтерӳҫӗ муниципалитетсене укҫан хавхалантарасси ҫинчен калакан йышӑнӑва юпа уйӑхӗн 24-мӗшӗнче ала пуснӑ. Ӗҫлӗ хута юпа уйӑхӗн 27-мӗшӗнче РФ Правительствин сайтӗнче вырнаҫтарнӑ.

«Сирӗн йытӑ ҫук-и?» — «Апла эпир сирӗн пата пыратпӑр», — шӳтлеҫҫӗ юлашки вӑхӑтра кӳкеҫсем.

Хӑйсен кӑмӑлсӑрланӑвне палӑртма темиҫе сӑнӳкерчӗк вырнаҫтарнӑ. Унта район центрӗнчи тӑхӑр хутлӑ ҫӗнӗ ҫуртсем патӗнчи коттеджсенчен пӗрин умӗнче хӑйсене хуҫа евӗр туякан ушкӑн сӑнарланнӑ. Пӗрре-иккӗ те мар. Ҫичӗ йытӑ. Хури те пур, хӑмӑрри те, ули те. Анчах вӗсен илемӗпе киленеймӗн. Хуҫасӑр ҫӳрекенскерсем хӑратмаллипех хӑратаҫҫӗ.

Кӳкеҫри Совет урамӗнчи 89-мӗш ҫурт патӗнчи ҫӳп-ҫап контейнерӗсене те вӗшле йытӑсем иленнӗ.

Хуҫаллисем те пуҫтахланаҫҫӗ. Тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринчи «Кӳкеҫ поселокӗн общество канашӗ» страницӑра ӑратлӑ пӗр йытӑ теприне ҫурса тӑкнӑ видеона вырнаҫарнӑ. Тӑватӑ ураллин хуҫи хӑйӗн «тусне» урама ҫӑварлӑхламасӑр илсе тухнӑ. Кайран ҫеҫ, инкек хыҫҫӑн, арҫын хӑйӗн усал йыттине ҫавӑтса кайнӑ.

Чӑваш Енре пурӑнакансем, ҫав шутра ял ҫыннисем те, йӑлари хытӑ каясшӑн малашне укҫа тӳлеме пуҫлӗҫ. Пӗр ҫын пуҫне 75 тенке яхӑн кӑларса хума тытӑнӑпӑр. Хулари е район центрӗсенчи хваттерсенче тӗпленнисем унччен те тӳленӗ-ха. Анчах ҫын пуҫне мар. Хваттер лаптӑкне кура.

Чӑваш Енӗн строительство министрӗ пулнӑ Владимир Михайлова ӗнер ӗҫрен хӑтарнине йӑлари хытӑ каяшсене турттарас енӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусем республикӑра татӑлса пӗтменнипе сӑлтавлакансем те пур. Чӑваш парламенчӗн депутачӗ, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» партин пайташӗ Игорь Моляков каяша турттарасси ҫинчен ял ҫыннисемпе килӗшӳ туманнине палӑртнине «Правда ПФО» тӗнче тетелӗнчи хаҫат хыпарланинче тӗрӗсси пурах. Шупашкар районӗнчи Янӑш ял тӑрӑхӗнче, сӑмахран, йӑлари хытӑ каяша турттарма пуҫланӑ. Вӑл тӑрӑхрисем каланӑ тӑрӑх, юпа уйӑхӗнче икӗ хутчен тиесе кайнӑ. Анчах килӗшӗве чылайӑшӗ алӑ пусман. Тӗрӗсрех каласан, алӑ пусма сӗнмен. Хӑшӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, килсерен 75 тенке яхӑн тӳлемелле. Апла пулсан ку ыйтӑва вырӑнсенче уҫӑмлатса пӗтерменни, чӑн та, сисӗнет.