Улатӑр хулинче 1911 ҫулта туса лартнӑ ҫурта юсама пуҫланӑ. Унта хулари училище вырнаҫнӑ. Ӗҫсемпе Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев паллашнӑ.

Ҫурта юсама пӗлтӗр пуҫланӑ. Строительсеп сӳтмеллине сӳтнӗ, чулран тунӑ хушма ҫуртӑн хучӗсене ҫӗнетнӗ. Кайран ҫуртӑн никӗсне ҫирӗплетме палӑртнӑ.

Олег Николаев малашнехи ӗҫсен планне хатӗрлеме хушнӑ. Ҫав шутра ҫурта хӗлле ӑшӑтма хатӗрлесе ҫитересси те пулмалла. «Ӗҫсен уҫӑмлӑ графикне кӗтетӗп сирӗнтен. Унта шалти инженери инфраструктурине туса пӗтерессине, хӗллехи вӑхӑтра ӑшӑ пама хатӗрлессине кӗртмелле», – тенӗ Олег Николаев яваплисене.

Александр Вражкин конкурса тӑратнӑ ӗҫсем

Чӑваш Енри фотоӑстасем «Дети России-2020» (чӑв. Раҫҫей ачисем-2020) конкурса хутшӑнаҫҫӗ.

Вӗсенчен пӗри, Александр Вражкин, виҫӗ ӗҫ тӑратнӑ: «О крае Чувашском поет душа» (чӑв. Чӑваш Ен ҫинчен юрлать ман), «Мы подружки — словно куклы» (чӑв. Тусӑмсем – пукане тейӗн), «С голубого ручейка начинается река» (чӑв. Пӗчӗк шывран юханшыв пуҫланать).

Пӗринче чӑваш тумӗллӗ виҫӗ пӗчӗк хӗрача, иккӗмӗшӗнче наци музыка инструменчӗсене ӑсталакан маттур Николай Фомиряков ертсе пынипе Шупашкар районӗнчи Акатуйра ачасем шӑхлич калани, виҫҫӗмӗшӗнче Шупашкарти ача пахчисенчен пӗринчи шӑпӑрлансем руна ҫырулӑхӗпе паллашни сӑнланнӑ.

Ентешӗмӗрсен фотоӗҫӗсемшӗн конкурс сайтӗнче сасӑлама пулать.

Нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинче «Чӑваш Республикин экологи энциклопедийӗ» сумлӑ кӗнеке причетленсе тухнӑччӗ. Ӑна Наци библиотекинче тата Халӑхсен туслӑхӗн Ҫуртӗнче хӑтлани тата изданин пӗлтерӗшӗ пирки хаҫат-журналта, тӗрлӗ сайтсенче чылай ҫычӗҫ. Кунсӑр пуҫне Мускавра тухакан «Литературная Россия» хаҫатра «Жизнь национальностей: в поисках гармонии» рубрикӑпа «Не совсем академическая история» статья пичетленсе тухрӗ.

Ун авторӗ – Чӑваш кӗнеке издательствин тӗп редакторӗ Валерий Алексеев асӑннӑ кӗнекене кӑларас ӗҫри йывӑрлӑхсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Энциклопедие кӑларас шухӑша географи наукисен кандидачӗ Федор Карягин пуҫарнӑ иккен. Вӑл хӑй тавра специалистсене явӑҫтарнӑ. Анчах Чӑваш Республикинчи Ҫутҫанталӑка сыхлакан тата экологи Министерстви укҫа-текӗпе пулӑшма май тупайман. «Экологи энциклопедине» «Культура России» федераллӑ программӑна кӗрсе пичетлесе кӑларма май килнӗ.

Статьяра Энциклопедин редакци канашӗн председателӗ Л.П. Кураков пирки те сӑмах пуҫарнӑ. Вӑл авторсен ушкӑнне хӑй суйласа илнӗ ҫынсене кӑна кӗртсе хӑтлавсенче хытӑ кӗрленӗ иккен.

Малалла...

Шупашкарти «Родина» кинотеатр пулнӑ ҫурт юлашки ҫулсенче арканса та ишӗлсе ларать. 1933 ҫулта хӑпартнӑ ҫурт культура эткерлӗхӗ шутланать. Ҫак эрнере унта республикӑн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Роза Лизакова, «Культура еткерлӗхне сыхлас енӗпе ӗҫлекен патшалӑх центрӗ» хысна учрежденийӗн пуҫлӑхӗ Александр Ипатьев, Шупашкарти Ӳнер училищин директорӗ Владимир Ануфриев пулнӑ.

Тӳре-шара ҫурта пӑхса ҫаврӑннӑ хыҫҫӑн Лизакова министр тӗп хула варринчи истори пӗлтерӗшлӗ ҫурт усӑсӑр лармалла маррине палӑртнӑ. Ҫурта Ӳнер училищине парас шухӑшлине каланӑ вӑл. Ҫавна май кирлӗ документсене хатӗрлеме хушнӑ.

Хӑйӗн харпӑрлӑхне куҫсан унта живопиҫ, графика, дизайн, керамика мастерскойӗсем йӗркелеме май пур. Чӑваш Енӗн Чӳлмек искусствин музейне те унта уҫас шухӑша асӑнса хӑварнӑ.

Кӑҫал пирӗн республика Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине уявлӗ. Чӑваш кӗнеке издательстви те пӗр ӗмӗрхине палӑртӗ. Паллӑ кунсене халалласа издательствӑра «Ҫӗршывӑмҫӑм, Чӑваш ҫӗршывӗ. Чувашия родная» сӑвӑсен пуххи пичетленнӗ. Ӑна кӗҫӗн тата вӑтам шкул ҫулӗнчи ачасем валли кӑларнӑ.

Кӗнекене Чӑваш Енпе, унӑн халӑхӗпе тата чӗлхипе мӑнаҫланса, тӑван тӑрӑха, яла, тӑван киле мухтаса ҫырнӑ сӑвӑсем кӗнӗ. Ҫӗнӗ кӑларӑмра Ухсай Яккӑвӗ, Ҫеҫпӗл Мишши, Петӗр Хусанкай, Митта Ваҫлейӗ, Илле Тукташ, Василий Давыдов-Анатри, Любовь Мартьянова тата ыттисен сӑввисем кун ҫути курнӑ. Ҫамрӑк авторсенчен Олеся Михайлова, Нина Царыгина, Лариса Петрова, Ольга Австрийская хушамачӗсене асӑнма пулать. Вырӑсла ҫыракансенчен Светлана Гордеева, Александр Лукашин, Галина Анисова, Алимпиада Кручинина, Лидия Филиппова, Владимир Васильев-Мишшан, Валерий Голев, Раиса Сарби, Елена Светлая, Валентина Серебряная тата ыттисен сӑввисем пичетленнӗ.

Чӑваш литературин классикӗ К.В. Иванов ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитет. Вӑл 1890 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче хальхи Пушкӑртстанри Пелепей районне кӗрекен (ун чухне Ӗпхӳ кӗпӗрнин Пелепей уесӗнче пулнӑ) Слакпуҫӗнче ҫуралнӑ. Константин Иванов чӑваш литературин кӑна мар, тӗнче литературин классикӗ. Вӑл ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине хӑй вӑхӑтӗнче ЮНЕСКО шайӗнче паллӑ тунӑ.

Поэт ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш Республикин Вӗренӱ институчӗ «Ҫакӑ ҫутӑ тӗнчере …» акци ирттерет. Вӑл ҫу уйӑхӗн 20-29-мӗшӗсенче пулассине пӗлтернӗ. Акцие кирек кам та хутшӑнма пултарать: видео е фото ӳкерсе К.В. Иванов хайлавӗсенчи йӗркесене ҫырса хумалла та #ҫакӑҫутӑтӗнчере тата #чрио хештегсемпе Интернетри хутшӑну тетелӗсене (социаллӑ сетьсене) вырнаҫтармалла.

«Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине кӑшӑлвирус саманинче унччен (нарӑс е пуш уйӑхӗсӗнче) планланӑ пек ирттерме пултараймӑпӑр», – терӗ Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев паян иртнӗ пресс-конференцире.

Автономи юбилейне халалланӑ уяв пулӗ, анчах санитарипе эпидемиологи нормисене пӑхӑнма тивӗ.

«Мӗн тума пултарнине пурне те онлайн-режимра ирттерӗпӗр. Дистанци формачӗпе те йӗркелӗпӗр. Мӗн тума пултарайманнине, ахӑртнех, каярах вӑхӑта куҫарӑпӑр», – терӗ Олег Николаев.

Сӑмахран, республикӑри пултарулӑх коллективӗсем юбилея халалланӑ концертсемпе Чӑваш Ен тулашне тата чикӗ леш енне тухса каяймӗҫ.

Аса илтерер: сумлӑ уява Шупашкарта тата Хӗрлӗ Чутай районӗнче ирттерме палӑртнӑ.

Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ «Чувашская Республика: летопись столетия» (чӑв. Чӑваш Республики: ҫӗрҫуллӑх летопиҫӗ) виртуаллӑ сайт-проект ӗҫлеттерсе янӑ. Республикӑн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, проекта Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ.

Сайтра Чӑваш Республики пуҫланса кайнипе, унӑн аталанӑвӗн тӗрлӗ тапхӑрӗпе паллаштарнӑ. Ҫав вӑхӑтра пурте пулнӑ: хавхалануллӑ самантсем те, экономикӑри йывӑрлӑха ҫӗнме тивнисем те. Республикӑра пӗлтерӗшлӗ пысӑк стройкӑсем пуҫарнӑ. Хӑшӗсене халӑх хапӑлласа йышӑннӑ, хӑшӗсене – шикленсе те шанмасӑртарах. Сӑмахран, ГЭС хӑпартни хӑех мӗне тӑрать.

Культура, ӳнер, вӗренӳ учрежденийӗсем те 100 ҫулта самай уҫӑлнӑ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче «Пӗчӗк акӑшсен ташши» кӗнеке пичетленнӗ. Ӑна «Эткер» ярӑмпа кун ҫути кӑтартнӑ.

«Пӗчӗк акӑшсен ташшине» Василий Игнатьевӑн «Пӗчӗк акӑшсен ташши» калавӗ, Леонид Маяксен «Лива» тата Александр Волковӑн «Пӗчӗк ялӑн пысӑк ҫылӑхӗ» повеҫӗсем кӗнӗ. Асӑннӑ хайлавсем — Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ вулама сӗннӗ 100 кӗнеке списокран.

Кӗнекене пухаканӗ тата редакторӗ – О.М. Иванова, художникӗ – А.И. Алексеев. Чӑваш Ен Цифра аталанӑвӗн, информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗнӗ кӑларӑм 1000 экземпляр тиражпа пичетленнӗ.

Кӗнекене аслӑ ҫулхи шкул ачисем валли тесе пичетленӗ. Анчах ӑна кӑларакансем вӑл аслисемшӗн те кӑсӑклӑ пулсса шанаҫҫӗ.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрне уҫнӑранпа ҫак уйӑхӑн 22-мӗшӗнче 60 ҫул ҫитет.

Ултӑ теҫетке ҫул каялла Чӑваш музыкӑпа драма театрӗ ятпа ӗҫлесе кайнӑ вӑл. Ҫӑмӑл пулман малтанхи тапхӑр. Ҫакӑн пирки театрӑн пӗрремӗш художество ертӳҫи, учреждение пуҫарса яраканӗ тата пӗрремӗш спектакле, Федор Васильевӑн «Шывармань» оперине лартаканӗ Борис Марков каярах аса илнӗ. Професси хорӗ тата балечӗ пулман, ятарласа хатӗрленӗ специалистсем ҫитмен. Театр заводсемпе фабрикӗсенче ӗҫлекен, аслӑ шкулсенче вӗренекен пултаруллӑ ҫамрӑксене хӑй патне илӗртнӗ. Вӗсем вокал тата балет студийӗсенче каҫсерен хатӗрленнӗ. Премьерӑна лартма Раиса Ахметбекова, Мефодий Денисов, Тамара Чумакова, Иван Охливанкин, Тамара Соколова, Иван Калентьев тата ыттисем хутшӑннӑ.

Театрти пӗрремӗш спектакле курма Хусанти патшалӑх консерваторийӗн ректорӗ Назиб Жиганов, унти композици кафедрин заведеющийӗ Альберт Леман, Раҫҫей Композиторсен союзӗн правленийӗн секретарӗ Андрей Эшпай, Куйбышеври кинохроника студийӗн ӳкерӳ ушкӑнӗ пырса ҫитнӗ.