Раҫҫей Крыма ҫар кӗртессине хирӗҫ Шупашкарта пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче пикет иртнӗ. Ӑна «Мир Луксор» кинотеатр умӗнче йӗркелесси пирки РПР-ПАРНАС тата «5 декабря» партисен регионти уйрӑмӗсем пӗлтернӗ.

«Украинӑра пулса иртекен лару-тӑру пире пӑшӑрхантарать. Раҫҫей влаҫӗсем вырӑсла калаҫакан халӑха хӳтӗлеме тесе суверинитетлӑ ҫӗршыва хӗҫ-пӑшаллӑ ҫарсем илсе кӗртес тенине лӑпкӑн сӑнама пултараймастпӑр», – тет иккен РПР-ПАРНАСӑн Чӑваш Енри уйрӑмӗн членӗ Дмитрий Семенов. Ун шучӗпе пирӗн ҫӗршыв Президенчӗ Владимир Путин формӑллӑ тата Раҫҫей хӗҫ-пӑшаллӑ ҫынсем Крыма хӳтӗлемелли отряд тесе «сӗмсӗррӗн тата вӑтанмасӑр суять». Телевизорпа тискер фашист-бандеровецсем вырӑсла калаҫакансен вӗлернӗ евӗр пӗлтереҫҫӗ, анчах ку вӑл апла мар тенӗ Семенов. «Манӑн вырӑсла калаҫакан, Хӗвелтухӑҫ тата Хӗвеланӑҫ Украинӑра пурӑнакан тӑвансемпе паллаканӑмсем Раҫҫей телевиденийӗпе кӑтартнине ан ӗненӗр теҫҫӗ. Украинӑна хирӗҫле риторика пӗр тӑван халӑхсене пӗр-пӗрне курайми туса яма, Раҫҫее Пӗтӗм тӗнчерен сивӗтме пултараҫҫӗ», – ҫапла шухӑша палӑртнӑ маларах асӑннӑ хастар.

Малалла...

Украинӑра пулса иртекен ӗҫсем пирки кашниех пӗлет пулӗ. Крымри хирӗҫтӑрура шар курнӑ вырӑс халӑхӗ валли Чӑваш Енре ырӑ кӑмӑллӑх пулӑшӑвӗ йӗркелӗҫ. Хальлӗхе республика правительствинче укҫа-тенке ӑҫта ямаллине шухӑшлаҫҫӗ: социаллӑ сферӑна-и, ятарлӑ адреспа-и. Кун пирки паян Михаил Игнатьев влаҫ органӗсен ертӳҫисемпе тӗл пулнӑ вӑхӑтра каланӑ.

Крымра халӗ Чӑваш Енрен тухнӑ 2,5 пин ҫын пурӑнать. ЧР Элчелӗ палӑртнӑ тӑрӑх, министерствӑсемпе ведомствӑсене ҫынсем Крым ҫыннисене мӗнле пулӑшмалли пирки ыйтма пыраҫҫӗ. Пӗрисем укҫа тӗлӗшӗнчен, теприсем тумтир парса пулӑшасшӑн.

— Тумтир тӗлӗшӗнчен пулӑшу ытлах кирлӗ мар. Укҫа-тенке илес пулсан, малтан ӑна Крыма кама ярса памаллине палӑртмалла. Вӑл социаллӑ блок е харпӑр ҫынсем пулӗҫ, — тенӗ ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министрӗ Алла Самойлова. Михаил Игнатьев чӑваш халӑхӗ ыттисен хуйхинчен аякра юлманнипе палӑрнине, нимелле пулӑшнине каланӑ.

Аса илтеретпӗр: РФ Президенчӗ Владимир Путин Украинӑра пурӑнакан вырӑс чӗлхиллӗ халӑха пулӑшмалли ҫинчен чӗнсе каланӑччӗ.

Чӑваш Енӗн делегацийӗ ӗнер ПНОн Женевӑри штаб-хваттерӗнче пулнӑ. Ӗҫлӗ ушкӑна чӑваш парламенчӗн спикерӗ Юрий Попов ертсе пынӑ.

Депутатсем ПНОн Европӑри экономика комиссийӗн элчисемпе курнӑҫнӑ. Вӗсемпе политика, укҫа-тенкӗпе экономика тӑрӑмне лайӑхлатасси ҫинчен ыйтусене сӳтсе явнӑ.

Сӑмах май, пӗлтӗрхи кӗркунне республикӑн парламент депутачӗсем икӗ ушкӑна пайланса ют ҫӗршыва тухса кайнӑччӗ. «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти членӗ Анатолий Князев ертсе пыракан ушкӑн Китая ҫитсе килнӗччӗ, Дмитрий Евсеев коммунист ертсе пыраканни — Италине.

Валерьян Викторов

Нарӑсӑн 17-мӗшӗнче Раҫҫей парламенчӗн ҫӳлти палатин спикерӗ Валентина Матвиенко хушӑвӗпе килӗшӳллӗн аппарата вӑхӑтлӑха пӗрремӗш ҫумӗ Валерьян Викторов ертсе пырӗ.

Валерьян Николаевич 1951 ҫулхи ҫурлан 12-мӗшӗнче Канаш хулинче ҫуралнӑ, патшалӑх ӗҫченӗн карьерине чӑваш ҫӗрӗ ҫинче тытӑннӑ. 1993 ҫулта вӑл Федераци Канашне суйланнӑ, ӑна И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн ректорӗпе Лев Кураковпа пӗрле депутата суйланӑ. Ҫавӑн пекех вӑл вице-президент кандидачӗпе Леонид Прокопьевпа пӗрле Чӑваш Ен Элтеперӗн суйлавне хутшӑннӑ. Хӑшӗ-пӗри калаҫнӑ тӑрӑх, суйлав умӗн Валерьян Николаевич чӑваш чӗлхине вӗренме тытӑннӑ. Хӑй халӗ палӑртнӑ тӑрӑх, вӑл чӗлхене юрӑхлӑ пӗлет. Пӗрремӗш турта Викторов сасӑсен 18% пухса виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ (Николай Федоровпа Лев Кураков хыҫҫӑн). Иккӗмӗш турта Элтепӗр вырӑнне Николай Федорова (халӗ РФ ял-хуҫалӑх министрӗ) суйланӑ.

Ҫак тапхӑр хыҫҫӑн Валрьян Викторовӑн «Мускав» страници пуҫланнӑ. 1994 ҫулта Федераци Канашӗн председателӗн ҫумӗ пулса тӑнӑ. 1996 ҫулта РФ Президенчӗн администрацийӗн ертӳҫин ҫумӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлама тытӑннӑ.

Малалла...

Чӑваш Республикинче министрсем улшӑнаҫҫӗ. Хальхинче улшӑну пурлӑхпа финанс ведомствисене пырса тивнӗ.

Светлана Енилина халӗ финанс министрӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлать, Ирина Устенко вара унӑн вырӑнӗнче — пурлах министрӗ (хальлӗхе тивӗҫсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлать).

Ҫӗнӗ министрсем тӗлӗшпе каларнӑ Хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев алӑ пуснӑ. Нарӑсӑн 23-мӗшӗнче Светлана Енилина министрсен кабинечӗн председателӗн ҫумӗ пулнине тата финанс министрӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫланине кӑтартакан документа алӑ пуснӑ. Паян вара Ирина Устенко Пурлӑх министерствине ертсе пынине калакан Хушӑва ала пуснӑ.

Светлана Енилинӑшӑн ку — ертӳҫӗ должноҫне йышӑннӑ виҫҫӗмӗш ведомство. 2003–2010 ҫулсенче вӑл ЧР ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ пулнӑ, 2010 ҫултанпа вара пурлӑх министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫланӑ. Ирина Устенко 2010 ҫултанпа Светлана Енилинӑн ҫумӗ пулнӑ.

«Хавал» ларӑвӗ

Республикӑн наци вулавӑшӗнче иртнӗ эрнере «Хавал» перлӗхӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Унта пухӑннисем чӑваш чӗлхин ҫивӗч ыйтӑвӗсене хускатнӑ. Хальхинче ларӑва Халӑх пуҫарӑвӗн комитечӗн координаторӗ Игорь Михайлов, вӑл — юрист, блогҫӑ, хутшӑннӑ.

«Чӑваш патшалӑхӗ — кирлех-ши вӑл?» тема тавра калаҫнӑ май хастарсем республикӑн тӗп саккунӗнчен Чӑваш Ен патшалӑх шутланни пирки калакан ӑнлава кӑларса пӑрахнине аса илнӗ. Ҫапла йышӑнӑва 2012 ҫулхи ҫуркунне, Конституцие улшӑну кӗртнӗ чух, чӑваш парламенчӗн депутачӗсем кӗртнӗ.

Игорь Михайлов каланӑ тӑрӑх, апла йышӑну тӑвиччен ӑна халӑхпа сӳтсе явман. Саккун проекчӗ пирки ӑнлантарса паракан хутра та, профильлӗ комитетӑн ларӑвӗ валли хатӗрленӗ хутра та «патшалӑх» сӑмаха илсе пересси пирки асӑнни пулман-мӗн. «Патшалӑх» сӑмахсӑр юлнине Игорь Михайлов «патшалӑх переворочӗпе» танлаштарнӑ.

«Патшалӑх» сӑмахсӑр тӑрса юлни юридици тӗлӗшӗнчен темле витӗм кӳмест-ха, анчах республикӑн политика тӗлӗшӗнчен вырӑн йышӑнассинче вара пӗлтерӗшлӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ҫапла тума Мускавран сӗннӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ.

Хулана ертсе пыракана халӑхпа суйлав пирки референдум ирттерме сӗнекен пуҫару ушкӑнне Шупашкар хулин суйлав комиссийӗ регистрациленме килӗшмен тесе пӗлтерет «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат. Хыпара вӑл пуҫару ушкӑнне кӗрекен Геннадий Мандрейкин сӑмахӗ ҫине таянса хатӗрленӗ.

Регистрацилеме ыйтнӑ хутсене пӗлтерӗшлех мар сӑлтава пула йышӑнман-мӗн. Сӑмахран, ушкӑн членӗсен паспорт даннӑйӗсене ходатайствӑра кӑтартманни (ӑна приложенире ҫырнӑ) вырӑнлӑ пулса тухман. Кунсӑр пуҫне «Пуҫару тӑратмалла тесе шухӑшлатпӑр» текен сӑмах ҫаврӑнӑшӗ вырӑнне кӗскен «Пуҫару тӑратасшӑн» тесе кӑна-мӗн.

Пуҫарӑва йышӑнманнипе килӗшмен енне пуҫаруҫӑсем суйлав комиссийӗн йышӑнӑвӗ пирки ҫӑхав шӑрҫаласшӑннине пӗлтернӗ.

Шупашкар хула мэрне халӑха суйлаттарас ыйтӑва тавӑрас темӑпа хастарсем иртнӗ ҫулхи раштавӑн 14-мӗшӗнче пухӑннӑ. Унта РФ Патшалӑх Думин оппозицилле депутачӗ Дмитрий Гудков та хутшӑннӑ. Хула пуҫлӑхӗсене халӑхпа суйлассине тавӑрас ыйтӑва Гудков ытти регионта та ҫӗкленӗ. Сӑмах май каласан, кӳршӗллӗ Чулхулари суйлав комиссийӗ те пуҫарӑва регистрацилеме килӗшмен.

Михаил Ноздряков

Ӗнер, нарӑсӑн 3-мӗшӗнче, Михаил Игнатьев Элтепер ятарлӑ хушу кӑларса Чӑваш Республикин финанс министрне йышӑннӑ вырӑнтан хӑтарнӑ. Хушу алӑ пуснӑ кунтан, е тепӗр май каласан, ӗнерех вӑя кӗнӗ. Ун вырӑнне кам йышӑнассине те, министр ӗҫне вӑхӑтлӑха кам туса пырассине те хальлӗхе пӗлтермен-ха. Министра мӗн сӑлтава пула ӗҫрен хӑтарни те паллӑ мар.

Ноздряков Михаил Геннадьевич 1970 ҫулхи юпан 26-мӗшӗнче Шупашкарта ҫуралнӑ. 1992 ҫулта Питӗрти патшалӑх университетӗнче вӗреннӗ, «Политика экономийӗ» специальноҫпе пӗтерсе тухнӑ. Республикӑри перекет банкӗнче ӗҫленӗ тата Шупашкарти ВТБ уйрӑмӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ. 2011 ҫулта ӑна финанс министрӗн ӗҫӗсене пурнӑҫлаканне лартнӑ, вӑл ҫулах юпа уйӑхӗнче министр пулса тӑнӑ. «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин пайташӗ.

Николай Фёдоров ларса килнӗ самолёт

Нумай пулмасть Николай Фёдоров Президент пуканне йышӑннӑранпа 20 ҫул ҫитнӗ. Аса илме: пӗрремӗш хут ӑна 1993 ҫулхи раштавӑн 26-мӗшӗнче иртнӗ суйлавра суйланӑ. Хайхи экс-Президент ҫак куна Шупашкарта анлӑ палӑртнӑ тет. Республикӑн тӗп хулине вӑл кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче вӗҫсе килнӗ.

«ПроГород» хаҫат ыйтса пӗлнӗ тӑрӑх Мускавран Шупашкара вӗҫсе килмех пӗр ҫур миллион патнелле тӑкакланӑ. Хальхи вӑхӑтра ял хуҫалӑх министрӗн вырӑнӗнче ӗҫлекен Николай Фёдорова «Dexter» самолёт Шупашкар аэропортӗнче 3 кун кӗтнӗ тет. Ку ӑна 460–624 пин тенке кайса ларнӑ пулать.

Ҫавӑн пекех тӗп хулари чукун ҫул вокзалӗ ҫумӗнчи ресторанта ӗҫкӗ-ҫикӗ иртнӗ тет — унта Фёдоров ушкӑнӗ пухӑннӑ пулать. Пӗр 30 ҫына яхӑн пулнӑ, кашни ҫын пуҫне апат вӑтамран 6–10 пинлӗх ларнӑ теҫҫӗ. Сӗтел ҫинче чи хаклӑ йышши эрехсем, йӳнӗ мар апат-ҫимӗҫ ларнӑ. Хӑнасен шутӗнче малтан ҫурт тӑвӑм министрӗ пулнӑ Владимир Филатов, социаллӑ хӳтӗлевӗн экс-министрӗ Владимир Мидуков, ҫавӑн пекех ун вӑхӑтӗнче спорт министрӗ пулнӑ Вячеслав Краснов, пӗр хушӑ культура министрӗ пулса ӗҫленӗ Наталья Володина тата ыттисем пулнӑ.

Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев «Тӳрӗ кӑмӑллӑ Раҫҫей» партин Чӑваш Енри ертӳҫипе Анатолий Аксаковпа тӗл пулнӑ.

Республикӑн влаҫ органӗсен порталӗнчи кӗске информацире пӗлтернӗ тӑрӑх, курнӑҫура «Чӑваш Енри экономика проекчӗсене пурнӑҫа кӗртессине, инфраструктура проекчӗсене аталантарассине Раҫҫейӗн регионти банкӗсен ассоциацийне явӑҫтарассине. Патшалӑхпа уйрӑм ҫын килӗштерсе ӗҫлессин механизмӗсене аталантарссине сӳтсе явнӑ».

Regnum информаци агентстви Аксаков политик вара «тӗрлӗ ыйтӑва сӳтсе явнине» пӗлтернине хыпарлать. Сӑмахран, Шупашкар 550 ҫул тата Чӑваш Ен 100 ҫул тултарнине уявлама Мускавран укҫа уйӑрас ыйтусене сӳтсе явнӑ имӗш. Республика кунне уявласси тата ҫав вӑхӑтра тӗп хуламӑрта экономика форумӗ ирттересси пирки калаҫнӑ-мӗн. Уявсем пирки кӑна калаҫаҫҫӗ текенсене лӑплантарар: ҫук, ытти ҫинчен те сӑмахланӑ — пӗчӗк бизнеса тӗкӗ кӳрессин, монохуласене пулӑшассин, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх ыйтӑвӗсене.