Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедри «Хальхи тапхӑрта тӑван чӗлхесемпе литературӑсене тӗпчессипе вӗрентессин пӗлтерӗшлӗ ыйтӑвӗсем» конференци ирттерет. Вӑл 2016 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 22-мӗшӗнче иртӗ. Ӑна пӗтӗм тӗнчери шая кӑларнӑ.
Ӑслӑлӑхпа практика конференцине Юрий Виноградов доцент 70 ҫул, Альбина Волкова доцент 55 ҫул тултарнине халалланӑ.
Конференци программине ҫакнашкал секцисен ӗҫне кӗртме палӑртнӑ: «Хальхи чӗлхепе литература вӗрентӗвӗн аталану ҫул-йӗрӗ», «Тӑван чӗлхине ФГОСа вӑя кӗртнӗ тапхӑрта вӗрентесси»; «Тӑван мар чӗлхесене ФГОСа вӑя кӗртнӗ тапхӑрта вӗрентесси»;«Тӑван литературӑна ФГОСа вӑя кӗртнӗ тапхӑрта вӗрентесси».
Конференцие хутшӑнма Раҫҫейри, ҫывӑх тата инҫет ҫӗршывсен тӗпчевҫисене, аслӑ тата вӑтам шкул преподавателӗсене йыхравлаҫҫӗ.
Конференцие хутшӑнас текенсен хӑйсен заявкине тата доклад материалне йӗркелӳ комитетне кӑрлач уйӑхӗн 12-мӗшӗччен ҫитермеллине пӗлтереҫҫӗ.
Ку шухӑша паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Федерацин хӑрушсӑрлӑх службин Чӑваш Енри ӗҫченӗсене професси уявӗпе саламланӑ чух палӑртнӑ.
«Халӑх тӑнӑҫлӑхӗ тата ырлӑхӗ ытларах чухне хӑрушсӑрлӑх органӗсен ӗҫченӗсен чун ҫирӗплӗхӗнчен, тивӗҫе парӑннинчен, тухӑҫлӑ ӗҫӗнчен тата професси ӑсталӑхӗнчен килет», — тенӗ пухӑннисене саламланӑ май Михаил Игнатьев.
Элтепер влаҫӑн патшалӑх органӗсемпе право сыхлавӗн органӗсем тухӑҫлӑ хутшӑнса ӗҫленӗрен коррупципе кӗрешмелли наци планӗ ӑнӑҫлӑн пурнӑҫланса пынине палӑртнӑ. «Терроризма тата экстремизма хирӗҫ кӗрешесси уйрӑмах ҫивӗч ыйтусен шутӗнче тӑнине, тулашри тупӑнсах тӑракан хӑрушлӑхсем тата ҫирӗплӗхе аркатма хӑтланакан факторсем контрразведка ӗҫ-хӗлӗнче тухӑҫлӑхрах вӑй хума хистенине каланӑ», — тесе хыпарлать республикӑн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗ.
Кӑҫал паллӑ чӑваш ҫыравҫи, куҫаруҫӑ, К.Иванов ячӗпе хисепленекен преми лауреачӗ Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа шӑп та 100 ҫул ҫитрӗ. Ҫак ятпа Комсомольски районӗнчи Вӑрманхӗрри Чурачӑкра — ҫыравҫӑн тӑван ялӗнче — паян асӑну хӑми уҫӑлчӗ.
Ҫак паллӑ пулӑма Хырхӗрри шкулӗн вӗренекенӗсемпе вӗрентекенсем, ял ҫыннисем, район администрацинчен тата Шупашкартан килсе ҫитнӗ сумлӑ хӑнасем хутшӑнчӗҫ. Вӗренекенсем чӑвашла тата чӑвашлӑх ҫинчен ҫырнӑ сӑвӑсем вуларӗҫ. Тӑххӑрмӗш класра вӗренекен Юлия Коноваловапа Анастасия Пушкина ҫыравҫӑн «Сӗве Атӑла юхса кӗрет» романӑн сыпӑкӗсене пӑхмасӑр шыв пек юхтарса каласа пачӗҫ. Чӑн та, тӗлӗнмелле илемлӗ чӗлхепе ҫырнӑ хӑйӗн паллӑ хайлавне ентешӗмӗр, итлеме питех те кӑмӑллӑ пулчӗ шкул ачисене.
Чӑваш Республикин Патшалӑх Совечӗн депутачӗ Петр Краснов, Комсомольски районӗн администраци пуҫлӑхӗ Алексей Самаркин, Хырхӗрри ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Анатолий Воробьев, Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай, «Хыпар» издательствӑн аслӑ редакторӗ Геннадий Максимов, «Слава картофелю» (чӑв.
Ӗнер Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Николай Айзман ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине халалласа литература каҫӗ ирттернӗ.
Паллӑ драматурга, режиссёра, актёра хисеплесе йӗркеленӗскере студентсене, преподавательсене, библиотекарьсене тата вулакансене чӗннӗ.
Чӑваш драматургине аталантарассине Николай Айзман самай тӳпе хывнӑ. Вулакансем унӑн «Лиза Короткова», «Кай, кай Ивана», «Опера ҫурални» тата ытти хайлавне аван пӗлеҫҫӗ. Унӑн пьеси тӑрӑх лартнӑ спектакльсене халӑх яланах йышлӑн пухӑннӑ.
Литература каҫне пухӑннисем Н. Айзманӑн пултарулӑхӗпе паллашнипе пӗрлех «Кай, кай Ивана» спектаклӗн видеоверсийӗпе паллашнӑ.
Наци вулавӑшӗн «Чӑваш кӗнеки» центрӗнче, сӑмах май, Н. Айзмана халалланӑ курав малалла ӗҫлет.
Кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче паллӑ чӑваш ҫыравҫи, пурте пӗлекен «Сӗве Атӑла юхса кӗрет» роман тата ытти хайлав авторӗ Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа пӗр ӗмӗр ҫитрӗ. Ҫав ятпа ыран Чӑваш наци вулавӑшӗнче «Сӗм авал пулнине чӗртекен» ятпа литертаура каҫӗ иртӗ.
Куҫма Турхана эпӗ ҫыравҫӑ пек кӑна паллаштартӑм та, анчах вӑл калем ӑсти кӑна пулман. Вӑл — куҫаруҫӑ та. К. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премине те, кам та кам пулӗ те, анчах вӑл тивӗҫлипех тивӗҫнӗ (тавталогие юри усӑ курнине вулакан ӑнланчӗ-тӗр).
Историлле проза ӑстин паллӑ хайлавӗсем шутӗнче «Йӑмраллӑ ял», «Кӗтне хӗрринче» тата ыттисене кӗртме пулать.
Хӑйсен ентешне каҫалсем асра тытса уяв каҫе йӗркелес тенӗ. Ҫав шутра вӑл тӑрӑхри ентешлӗхе те палӑртмалла.
Литература каҫӗ 15 сехетре пуҫланӗ.
Раштав уйӑхӗн 3-мӗшӗнче «Хыпар» Издательство ҫуртӗнче тухса тӑракан «Ҫамрӑксен хаҫачӗ» 90 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗ. Хӑнасемпе тӳре-шара Пуканесен театрне пухӑнчӗҫ.
«Ҫамрӑксен хаҫачӗн» ӗҫченӗсене тарта вулаканӗсене саламламашкӑн чылай сумлӑ хӑна килчӗ. ЧР Информаци политикипе массӑллӑ коммуникацисен министерствин информаципе аналитика пайӗн пуҫлӑхӗ Евгения Кудряшова хаҫат редакторне ведомствӑн Хисеп грамотипе чысларӗ. Елена Лукина коррректора тата Алина Изман корреспондента вара министрӑн Тав хутне парса хавхалантарчӗ. Ирина Алексеева корреспондент Шупашкар хула депутачӗсен пухӑвӗн Тав хутне тивӗҫрӗ. «Хыпар» Издательство ҫурчӗн директорӗн-тӗп редакторӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Михаил Арланов Ирина Кошкина корреспондента Издательство ҫурчӗн Тав хучӗпе чысларӗ.
Историе илес тӗк, «Ҫамрӑксен хаҫачӗ» 1925 ҫулхи раштавӑн 12-мӗшӗнче «Ҫамрӑк хресчен» ятпа тухма тытӑннӑ. Ун чухне унӑн тиражӗ 1500 экземпляр пулнӑ. Пӗрремӗш редакторӗ — Мӗтри Исаев (Авраль). Унтан хаҫат тӗрлӗ ятпа тухса тӑнӑ: «Ҫамрӑк колхозник», «Ҫамрӑк большевик», «Ҫамрӑк коммунист», «Молодой коммунист».
Чӑваш Енри Нотариат палати йӗркеленнӗренпе 20 ҫул ҫитнӗ. Ҫавна май нотариуссем К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче уяв ирттернӗ.
Уява Чӑваш Республикин Нотариат палатин президенчӗ Елизавета Соколова уҫнӑ. Вӑл нотариат тытӑмӗн кун-ҫулӗ, хальхи вӑхӑтри ӗҫ-хӗлӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. «Пирӗн нотариуссем — пурте пысӑк квалификациллӗ юристсем, пуян опытлӑ специалистсем», — мухтанӑ республикӑн тӗп нотариусӗ хӑйӗн ӗҫтешӗсене.
Нотариуссене республика Элтеперӗ саламланӑ. Михаил Игнатьев вӗсене тивӗҫе ҫӳллӗ шайра туса пынӑшӑн тав сӑмахӗ каланӑ. Ӗҫре палӑрнисене наградӑсемпе чысланӑ.
Федерацин Нотариат палатин президенчӗ Константин Корсик Чӑваш Ен нотариусӗсем 20 ҫул хушшинче Атӑлҫи округӗнче кӑна мар, пӗтӗм Раҫҫейре ят-сум ҫӗнсе илме пултарнине палӑртнӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар шкулӗ 145 ҫулхи юбилейне раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче уявлать. Ӑна Илья Николаевич Ульянов уҫнӑ. Ку таранччен унтан 8 пин ытла ял ачи вӗренсе тухнӑ.
145 ҫулта шкул сӑнне те, статусне те улӑштарнӑ. 1870 ҫулта уҫӑлнӑ вӑл. Раштавӑн 19-мӗшӗнче занятисем пуҫланнӑ. Пӗрремӗш учитель А.Рождественский пулнӑ. Вӑл чӑваш чӗлхине лайӑх пӗлнӗ. Шкул уҫӑлнӑ кун 12 арҫын ача вӗренме килнӗ.
Виҫӗ ҫултан ҫӗнӗ ҫурт ҫӗкленӗ. Хутар шкулӗн шӑпи И.Яковлев ячӗпе те ҫыхӑннӑ. 1900 ҫулта вӑл икӗ класлӑ пулса тӑнӑ.
2010 ҫулта шкула Юрий Мозяков ертсе пыма тытӑнна. 2011 ҫулта гимназие шкул ятне панӑ. Вӑл И.Н.Ульянов ячӗпе хисепленет.
Ку шкултан Леонид Черкесов, Вениамин Петров, Вячеслав Рафинов, Геннадий Матвеев, Владимир Мурашкин, Владимир Мидуков, Кузьма Великов тата ыттисем вӗренсе тухнӑ.
Халӗ шкулта 167 ача вӗренет, 24 вӗрентекен ӗҫлет. Шкулта вӗренӳ валли пур услови те пур.
Чӳк уйӑхӗн 24-мӗшӗнче чӑвашсен паллӑ ҫыравҫи, драматургӗ, тӑлмачӗ тата актерӗ Георгий Васильевич Тал-Мӑрса ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине уявлама филологи енӗн ӗҫтешӗсем, Чӑваш патшалӑх университечӗн тата Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн доценчӗсемпе студенчӗсем, журналистсем пухӑнчӗҫ.
Ирина Кириллова Г.Тал-Мӑрсан пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен кӗскен аса илтерчӗ, В.Г. Родионов Георгий Васильевичӑн чӑваш литература историйӗнчи вырӑнӗ пирки калаҫрӗ, В.В. Никифорова ҫыравҫӑн драматургири пултарулӑхне тишкерчӗ, Ирина Софронова Г.Тал-Мӑрса поэзийӗнчи тухӑҫ лирикин традицийӗсене шырарӗ, Е.Р. Якимова ӑна чӑваш историллӗ трагедине пуҫарса яраканӗ пек хакларӗ.
Георгий Тал-Марса Тутарстана кӗрекен Ҫӗпрел районӗнчи Пасарлӑ Упи ялӗнче чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Ялти шкулта, Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче (1909–1915), Хусанти Ҫурҫӗр Хӗвел тухӑҫ халӑхӗсен этнографипе археологи институтӗнче (1917–1920) вӗреннӗ. 1918 ҫулта чӑваш театрне пуҫарса яраканӗсенчен пӗри пулнӑ, актер тата режиссер пулса вӑй хунӑ, спектакльсем лартма вырӑсларан чӑвашла 40 ытла пьеса куҫарнӑ, хӑй те драмӑсем ҫырнӑ.
Нурӑс шкулӗнче иртнӗ уяв кунне пӗр сӑмахсӑр истори урокӗпе танлаштармалла. Ку шухӑша Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнчи паянхи хыпарта палӑртнӑ.
Нурӑс шкулӗн 170 ҫулхи юбилейӗ чӳк уйӑхӗн 21-мӗшӗнчех иртнӗ-ха. Пысӑк хӑнасем, офицерсем (вӗсен хушшинче кӑкӑр тулли наградӑллӑ, пакунсемлӗ ҫынсем йышлӑ пулнӑ. Сӑмахран, Михаил Григорьев генерал-майор, Анатолий Григорьев, Эрик Васильев, Валерий Кошкин полковниксем, Станислав Львов, Николай Лысов подполковниксем) малтан ачасемпе тӗл пулнӑ.
Патриотизм теми уявӑн тӗп пайӗнче, Нурӑсри культура ҫурчӗн сцени ҫинче те, сӳнмен. Чӑваш Республикин Раҫҫей Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ пайташӗн канашҫи Анатолий Григорьев, Мускаври кадет корпусӗн инженери службин ертӳҫи Эрик Васильев, ытти чылай хӑна Нурӑс шкулӗнче вӗреннисем тата ҫӗршыв мӑнаҫлӑхӗ тесе палӑртнӑ.
-2.7 °C