Спектакль курма юратакансене, унтан та ытларах — театр ӳнерне кӑштах та пулин тӗшмӗртекенсене юрама пур чухне те йывӑр. Ӑна-кӑна чухлаканнисем ҫӑвар карса пӑхса ларнипех ҫырлахмаҫҫӗ, вӗсен хӑйсен шухӑшлавӗ-тавракурӑмӗ. Спектакльте калас тени тарӑн пулсан, кӗвви-ҫемми, юрри-ташши пьеса авторӗ калас тенипе ҫураҫуллӑн курӑнсан, выляканӗсем сӑнара ӗнентерӳллӗ калӑпласан пӗрре курнине те татах та татах каяс килет. Анчах пӗр анчах та пур театр ӳнерӗнче: спектакле ҫынсем артистшӑн ҫӳрени. Шӑпах ун пеккисен шутне кӗртӗттӗм те Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче 1971 ҫултанпа вӑй хуракан Василий Павлова. Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ театрти хӑйӗн кун-ҫулне 1967-мӗш ҫулта пукане театрӗнче пуҫланӑ.
45 ҫул театрта ӗҫленӗ вӑхӑтра вӑл чӑваш, вырӑс, ют ҫӗршыв классикӗсен хайлавӗсем тӑрӑх лартнӑ спектакльсенче 100 ытла сӑнара калӑпланӑ.
Пуш уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Ҫамрӑксен театрӗнче Василий Павловӑн 65 ҫулхи ячӗпе уяв каҫӗ ирттерӗҫ. Вӑрмар районӗнчи Кӗтеснерте ҫуралнӑ, халӑх юратнӑ артист ҫав каҫ куракансем патне «Пирӗн атте авланать» спектакльти Николай Странный ролӗпе ҫитӗ.
Чӑваш Енӗн пӗрремӗш Элтеперӗ пулнӑ Николай Федоров республикӑри юбилейсене ирттерме федераци хыснинчен 580 миллион тенкӗ ыйтса илнӗ. Ку укҫана уявсенче савӑнма янисӗр пуҫне Чӑваш патшалӑх филармони ҫуртне юсама та кайӗ.
РФ Федераци Канашӗнче ертӳҫӗн пӗрремӗш ҫумӗнче тӑрӑшакан Николай Федоров тӑван тӑрӑхне, тепӗр майлӑ каласан, Чӑваш Ене, манмасть темелле-тӗр. Мускавран Чӑваша 580 миллион тенкӗ уйӑрассине шӑп та лӑп вӑл ҫине тӑнипе уйӑрнӑ тесе ӑнланма пулать «Правда ПФО» интернет-кӑларӑмри хыпара вуласан.
Укҫа ыйтса Николай Федоров РФ Правительствин пуҫлӑхӗн ҫумӗ Дмитрий Козак, финанс министрӗ Антон Силуанов тата экономика аталанӑвӗн министрӗ Алексей Улюкаев патне ҫитнӗ. Вӗсенчен вӑл Шупашкар 550 ҫул тултарнине, Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине уявлама укҫа уйӑрма ыйтнӑ. Ку тӗллевпе мускавсем 429,9 миллион тенкӗ субсиди пама килӗшнӗ. «Кӗмӗле» 2018 ҫултан пуҫласа ҫулсерен 143,3 миллионшар тенкӗ уйӑрса пырӗҫ.
Чӑваш патшалӑх филармонине юсаса ҫӗнетме 2017–2018 ҫулсенче 150 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ.
Пултаруллӑ ҫын пур енӗпе пултаруллӑ. Ҫакна Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗн ӗҫченӗсем нумаях пулмасть Муркаш районӗнчи Каршлӑхри вӑрҫӑ тата ӗҫ ветеранӗсен ҫуртӗнче пулнӑ чух кӑтартса панӑ. Шӑпа ҫавӑн пек ҫаврӑнса тухнипе ваттисен ҫуртне лекнисем патне хаҫатҫӑсем хӑйсен пичет кӑларӑмӗ тухма пуҫланӑранпа 20 ҫул ҫитнине халалланӑ ыр кӑмӑллӑх акцине ирттернӗ май ҫитнӗ. Ватӑсене сума сунине ЧР парламенчӗн депутачӗ, Муркашри чӑх-чӗп хапрӑкне чылай ҫул ертсе пынӑ Николай Ванеркин та кӑтартнӑ — унта вӑл парнесемпе ҫитнӗ.
Хаҫатҫӑсем хӑйсемпе пӗрле чӗнсен Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ артистки Лариса Васильева та хирӗҫлемен: мучи-кинемейсене хӑйӗн ҫепӗҫ сассипе савӑнтарнӑ. «Республика» хаҫат тӗп редакторӗ Лидия Филиппова хӑйӗн чуна тивекен сӑввисене вуланӑ, Эрбина Никитина журналист сӗрме купӑспа чех композиторӗн Эденек Фибихӑн «Поэма» хайлавне каласа кӑтартнӑ.
Ҫак кунсенче Чӑваш Енри хут кӑларакан пӗртен пӗр хапрӑк юбилейне паллӑ тӑвать. Улатӑрти хут хапрӑкне уҫнӑранпа 50 ҫул хыҫа юлнӑ.
Вӑл пӗр цехран ӗҫлеме тытӑннӑ. Халӗ вара вӑл — пысӑк комплекс. Хӑйсен транспорчӗ, администраци ҫурчӗ пур.
Фабрика промышленноҫ валли хут туса кӑларать: апат-ҫимӗҫ чӗркемелли, гофрокартун, гофротара. Унта вӑй хуракансен йышӗнче ҫамрӑксем те пур. Вӗсем малтан кунтах вӗреннӗ. Ӗҫ ветеранӗсем те тӑрӑшаҫҫӗ кунта. Вӗсем пӗрремӗш рулона кӑларнине те астӑваҫҫӗ.
Хута мӗнрен тата мӗнле хатӗрлеҫҫӗ? Фабрикӑра тӑрӑшакансем хӑйсен ӗҫне мӗншӗн юратаҫҫӗ? 50 ҫулта мӗнле ҫитӗнӳсем тунӑ? Кун пирки фильмра кӑтартӗҫ. Вӑл «Раҫҫей 1» телеканалпа нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче 10 сехет те 45 минутра эфира тухӗ.
Вӑрнар районӗнчи Авшак Элменте 1926 ҫулта ҫуралнӑ Зоя Ильина нарӑс уйӑхӗн 16-мӗшӗнче юбилейне паллӑ тунӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче Авшак Элменти, Ярмушкари, Нурӑсри шкулсенче ӑс пухнӑ. Вунпилӗк ҫула ҫитсен суха сухаланӑ, тырӑ вырнӑ, йӗтем ҫинче тырӑ ҫапнӑ. Хӗллехи вӑрӑм каҫсенче кӗнчеле арланӑ, ҫип пӗтӗрсе чӑлха-алсиш ҫыхса фронта ӑсатнӑ. Иваново облаҫӗнче торф каларнӑ ҫӗрте ӗҫленӗ.
Вӑрҫӑра паттӑррӑн ҫапӑҫса таврӑннӑ вӑрҫӑ инваличӗпе Георгий Ильинпа ҫемье ҫавӑрса виҫӗ хӗрпе тӑватӑ ывӑл ҫуратса Ӳстернӗ, вӗсене пурнӑҫ ҫулӗ ҫине кӑларнӑ. Тӗреклӗ кил-ҫурт хӑпартнӑ, тӑван ялта, колхоз уй-хирӗнче ӗҫлесе тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ.
Мӑшӑрӗ, икӗ ывӑлӗ вӑхӑтсӑр ҫӗре кӗрсен ҫӑмӑл пулман хӗрарӑма. Ҫапах та хӑйне телейлӗ туять Зоя Михайловна, пӗччен мар вӑл ватлӑх кунӗсенче. Тӑван хӗрӗ Зинаида, пӗчӗк ачана пӑхнӑ пек пӑхать.
Зоя Ильинана ӗҫпе вӑрҫӑ ветеранне ҫуралнӑ кунпа Вӑрнар район администрацин пуҫлӑхӗ Леонид Николаев, Ярмушка ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Алексей Петров, Вӑрнар районӗнчи пенси уйрӑмӗн ертӱҫи Людмила Редькова килне ҫитсе саламланӑ.
Нарӑсӑн 12-мӗшӗнче Чӑваш Республикин халӑх артистки, Ҫеспӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн сцена ӑсти Лидия Красова 65 ҫул тултарасси, уяв каҫне нарӑсӑн 16-мӗшӗнче ирттерме палӑртни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Ӗнер Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче Лидия Красова вылякан спектакльсенчен пӗрне, «Ҫерем ҫинчи ҫиҫӗм» ятлине, кӑтартнӑ. Спектакль умӗн юбиляра культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов саламланӑ май артиста ҫутҫанталӑк ӑсталӑх панине, Лидия Красован шалти чунӗн пуянлӑхне палӑртнӑ. Театр ӗҫченӗсем пӗрлешӗвӗн яваплӑ ҫыруҫи Галина Скворцова, Вӑрнар район ентешлӗхӗн ертӳҫи (Лидия Красова Вӑрнар районӗнчи Тӑвальушкӑнь Ялтӑра ялӗнче ҫуралнӑ) Андрей Суварин саламланӑ.
«Чӑваш наци музейӗ 200 пин ытла сайра тӗл пулакан япала упракан вырӑн кӑна мар. Вӑл — хальхи вӑхӑтри культурӑпа ҫутӗҫ центрӗ те», — ҫак шухӑша палӑртнӑ асӑннӑ учрежденин пуҫлӑхӗ Ирина Меньшикова.
Музея ырлакан-мухтакансем, вӑл туса пыракан хисепе тивӗҫлӗ ӗҫсене палӑртакансем ӗнер татах та пулнӑ. Аваллӑхӑн управҫи ӗнер 95 ҫулхине палӑртассине, юбилейччен «Музее парне» акци ирттерессине эпир пӗлтернӗччӗ.
Музее уявпа культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов саламланӑ май музейӑн хӑш-пӗр ӗҫченне Хисеп грамотипе чысланӑ.
Шурсухалсем те ҫитнӗ унта. Виталий Станъял ыррине кӑна каланӑ май ку учреждени Чӑваш Ен историне аталантарма тата сарма пулӑшнине асӑнса хӑварнӑ. Саламлакансем йышлӑ. Чӑваш Енӗн культурӑпа ӳнер институчӗн ректорӗ Наталья Баскакова, ЧППУн историпе филологи факультечӗн деканӗ Анна Скворцова тата ыттисем те хутшӑннӑ.
Ӗнер уҫӑлнӑ «Музей — сӑнсенче» курав та аваллӑх управҫин ӗҫ-хӗлӗпе аван паллаштарать.
Сӑнсем (43)
Трак тӑрӑхӗнче (Красноармейски районӗ) Кино, Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкӗсене тата Элли Юрьевӑн ҫулталӑкне Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха.
Иртнӗ эрнекун вара Шупашкарти филармони залӗнче Раҫҫейри Кино ҫулталӑкне, Чӑваш Енри Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалласа ирттернӗ савӑнӑҫлӑ уяв мероприяти иртрӗ. Унта ытти тӑрӑхрисемпе пӗрлех куславккасем те пулнӑ. Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев унта: «Паян пирӗн пурсӑмӑрӑн та пӗр тӗллев — ҫитӗнекен ӑрӑва ӗҫ ҫыннине сума сунма, унӑн пархатарлӑ ӗҫне ӑша хывса пурӑнма вӗрентесси. Тӑван ҫӗршывӑмӑра, тус-юлташсене хисеплеме, вӗсемшӗн чунтан тӑрӑшса вӗренме, ӗҫлеме пулӑшасси», — тесе палӑртнӑ.
Ҫак эрнере, нарӑсӑн 10-мӗшӗнче Раҫҫейре палӑртнӑ кино ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне Куславкка районӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫасшӑн.
Иртнӗ шӑматкун, нарӑсӑн 6-мӗшӗнче, Чӗмпӗр облаҫӗнчи Чӑнлӑ районне кӗнекен Вӑта Тимӗрҫен шкулӗ 175 ҫул тултарнине паллӑ тунӑ. Кун пирки пире Николай Кондрашкин пӗлтерет. Шкул юбилейне укҫана нимелле пухса ирттернӗ.
Шкулти акт залӗнче халах лӑк тулли пухӑннӑ. Чи малтанах мухтава тивӗҫлисене тав хучӗсемпе хисепленӗ. Горбунова Н.П. тата Маслова Ф.Н. кӗпернаттӑрӑн хисеп хучӗсене, Казакова Т.П., Краснова И.В., Благороднова С.А., Аппанова Т.В. кӗпернаттӑрӑн тав хучӗсене илнӗ. Пухӑннисем уйрӑммӑн ҫак шкулта вӗрентнӗ учительсен йӑхӗсене ырӑ сӑмахпа аса илнӗ: Ивановсене, Романовсене, Белозеровсене, Семеновсене, Дубовсене, Красновсене, Сарафановсене тата ыттисене те.
Юбилей каҫӗ вырӑнти Николай Кондрашкин ӳнерҫӗн версинажӗпе вӗҫленнӗ. Унта куракансем ӳкерчӗксемпе, кӳлепеллӗ портретсемпе паллашма пултарнӑ. Николай Кондрашкин ҫавра ҫул тултарнӑ шкула хӑй те пуш алӑпа килмен — «Пӗрремӗш вӗрентекенсем» барельеф парнеленӗ. Ӑна ҫуркунне ҫитсен шкул ҫине ҫакӗҫ.
Вӑта Тимӗрҫен шкулне 1840 ҫулхи раштавӑн 22-мӗшӗнче уҫнӑ. 1870 ҫулта кунта пӗрре мар И.Н. Ульянов, И.Я. Яковлев пулнӑ. 1872–1874 ҫулсенче шкулта И.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Энӗшкасси Кушкӑ ялӗнче пурӑнакан Мария Иванова 105 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Вӑл мӑшӑрӗпе пӗрле 10 ача ҫуратса ӳстернӗ.
Мария Ивановна 1911 ҫулхи нарӑсӑн 1-мӗшӗнче кун ҫути курнӑ. Пурнӑҫ тӑршшӗпе вӑл кунтах ӗҫленӗ.
Мария Иванова 15 ҫултах тӑлӑха юлнӑ, йывӑрлӑхсене пӗчченех парӑнтарнӑ. Ун чухне вӑл ялти Федорпа паллашнӑ, тепӗр виҫӗ ҫултан унпа ҫемье ҫавӑрнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн Асла вӑрҫи пуҫланиччен ҫемьере 5 ача ҫуралнӑ. Федор Ивановича фронта илсе кайсан пӗр ачи чирлесе вилнӗ.
Федор Иванович вӑрҫӑран чиперех таврӑннӑ. Кун хыҫҫӑн вӗсен тепӗр 5 ача ҫут тӗнчене килнӗ. Мӑшӑр ҫур ӗмӗр пӗрле пурӑннӑ. 1995 ҫулта Федор Иванович ҫӗре кӗнӗ.
Шел те, халӗ Мария Ивановна ытлах тухса ҫӳремест, япӑх илтет. Ачисемпе тата мӑнукӗсемпе савӑнса пурӑнать вӑл.
-3.7 °C